Najbiedniejsze kraje świata 2023 [RANKING]

Mimo dynamicznego rozwoju gospodarczego, nadal są liczne miejsca na świecie, gdzie ubóstwo jest bardzo poważnym problemem. Jakie są obecnie najbiedniejsze kraje świata? Co sprawiło, że poziom życia jest tam tak niski?

Ostatnio przyjrzeliśmy się liście najbogatszych państw świata. Zestawienie można przejrzeć pod tym linkiem. Nadeszła pora, aby sprawdzić, jakie są najbiedniejsze kraje świata. Które państwa mają największe problemy gospodarcze? Gdzie ubóstwo jest największym problemem?

Jak mierzyć ubóstwo?

Stworzenie zestawienia najbiedniejszych państw świata jest znacznie trudniejsze od wskazania tych najbogatszych. Dlaczego? W przypadku poszukiwania najbogatszych państw świata, pod uwagę brane były takie wskaźniki jak PKB per capita, HDI czy majątek per capita. Każdy z tych wskaźników ma oczywiście swoje wady. I tak PKB per capita w wartościach nominalnych nie bierze pod uwagę cen w kraju. Sam PKB może być dodatkowo zniekształcony przez wydobycie surowców czy międzynarodowe korporacje, które transferują swoje zyski do rajów podatkowych.

Dobrym przykładem biednego państwa, gdzie PKB zaczęło dynamicznie rosnąć przez surowce naturalne, jest Gujana. To kraj, którego PKB w 2020 roku urósł o 43,4%! W 2021 roku wzrost wyniósł aż 19,9%. MFW prognozowało na jesień, że PKB tego małego kraju urośnie w 2022 roku aż o 57,8%. Niestety za dynamicznym wzrostem nie stoi poprawa jakości życia mieszkańców, a olbrzymie inwestycje gigantów naftowych.

Zobacz też: Globalna recesja coraz bliżej, a PKB Gujany, Iraku i Irlandii urośnie o co najmniej 9%

W 2015 roku amerykańskie przedsiębiorstwo ExxonMobil odkryło relatywnie duże złoża ropy naftowej na terenie Gujany. Łączna wielkość odkrytych zasobów jest aktualnie szacowana na ponad 10 mld baryłek ropy. Od tamtego momentu wspomniane przedsiębiorstwo, otworzyło na terenie tego południowoamerykańskiego państwa 3 projekty.

Co więcej, w zeszłym roku ExxonMobil ogłosił, że ponownie zainwestuje w Gujanie, tym razem 10 miliardów dolarów. Środki te pójdą na budowę jednostki produkcyjnej Yellowtail w bloku Stabroek. W ramach projektu ma powstawać 6 ośrodków wiertniczych oraz do 26 odwiertów produkcyjnych i 25 odwiertów zatłaczających. Jak poinformowała spółka, Yellowtail będzie produkować około 250 tys. baryłek ropy dziennie od 2025 roku.

Wzrost napędzany jest więc przez zyski międzynarodowych korporacji, a nie większe zarobki mieszkańców tego kraju. Najbardziej istotnym problemem jest jednak brak odpowiednich danych. Ubóstwo i wojny domowe sprawiają często, że dostęp do rzetelnych statystyk w danym kraju jest bardzo utrudniony. Dlatego informacji o poziomie życia w wielu biednych krajach może po prostu brakować lub pochodzić mogą one sprzed wielu lat. To bardzo utrudnia wyodrębnienie najbiedniejszych państw świata, choć już sam brak danych może być dla nas pewną podpowiedzią.

Najbiedniejsze kraje świata bazują na rolnictwie

Do wspomnianych wskaźników można dodać także poziom ubóstwa czy powszechność niedożywienia. Warto także sprawdzić, w których państwach najwięcej osób jest zatrudnionych w rolnictwie. Choć nie jest to bezpośrednio związane z ubóstwem, to przez wielu badaczy wskaźnik jest uważany za bardzo dobry. To właśnie na podstawie struktury zatrudnienia można podzielić państwa na biedne i bogate. Im bogatszy kraj, tym większy odsetek pracowników zatrudnionych w usługach. Z kolei biedne państwa charakteryzuje duży udział zatrudnionych w rolnictwie. Choć nie należy tego wskaźnika traktować bardzo sztywno, to rysuje się tutaj pewna zależność. Dlaczego tak jest?

Rolnictwo jest sektorem o najniższej produktywności. Zwiększanie produktywności w rolnictwie prowadzi do zmniejszenia podaży pracy przez ten sektor, ogranicza głód oraz ubóstwo. Wyższa produktywność rolnictwa wypycha część pracowników do innych, bardziej produktywnych sektorów. Najczęściej jest to przemysł. To właśnie wzrost produktywności rolnictwa stał się przyczyną rozwoju gospodarczego podczas dwóch najważniejszych rewolucji w historii ludzkości — rewolucji neolitycznej oraz przemysłowej.

Zobacz też: Duże zatrudnienie w rolnictwie hamuje rozwój. To również problem Polski

Rewolucja neolityczna, czyli proces przechodzenia ludzkości od łowiectwa-zbieractwa i koczownictwa do produkcji żywności, czyli rolnictwa i hodowli oraz do osiadłego trybu życia, sprawiła, że część osób, dotychczas zajmujących się pozyskiwaniem żywności, mogła się przebranżowić. Uprawa okazała się znacznie bardziej produktywna od polowań i zbieractwa. Osoby, które wcześniej pracowały w rolnictwie, mogły od teraz zająć się np. tworzeniem narzędzi. Zmiany te doprowadziły do powstania pierwszych cywilizacji.

Rewolucja przemysłowa wiązała się za to ze zwiększeniem produktywności, sprawiła, że do miast napłynęły miliony bezrobotnych pracowników. Znaleźli oni pracę w fabrykach. Dzięki temu zaczął następować bardzo dynamiczny wzrost gospodarczy. Do czasów rewolucji przemysłowej ludzkość tkwiła w tzw. pułapce maltuzjańskiej. Mówiąc najprościej — była to sytuacja, w której każdy wzrosty produktywności i dochodów skutkuje zwiększeniem populacji. To z kolei sprawiało, że bogactwo per capita nie rośnie. Dopiero niezwykle dynamiczny wzrost w czasie epoki przemysłowej sprawił, że poziom życia ludzkości zaczął po raz pierwszy w historii tak szybko rosnąć. To właśnie dlatego rolnictwo to kluczowy sektor w kontekście walki z ubóstwem.

Najbiedniejsze kraje świata — gdzie PKB per capita jest najmniejszy?

PKB per capita to najpowszechniej używana miara bogactwa na świecie. Które państwa charakteryzują się najniższym poziomem PKB per capita na świecie? Według danych Banku Światowego państwem o najniższym poziomie PKB per capita było w 2021 roku Burundi. To małe afrykańskie państwo zmaga się z poważnymi problemami politycznymi. Fatalna sytuacja gospodarcza jest spowodowana wojnami domowymi.

Te wynikają z walk o pozycję polityczną pomiędzy dwoma głównymi grupami etnicznymi — Tutsi i Hutu. To właśnie w Burundi odnotowano pierwszy przypadek ludobójstwa w historii postkolonialnej Afryki. Nieudane powstanie Hutu z 1972 roku dało rządowi Tutsi pretekst do dokonania eksterminacji swoich przeciwników politycznych. Zamordowano wtedy do 100 do nawet 300 tys. Hutu, a przynajmniej 150 tys. zmuszone zostało do wyjazdu.

Zobacz też: Neoimperializm i neokolonializm, czyli źródła zacofania gospodarczego w Afryce [ANALIZA]

PKB per capita nominalne nie oddaje prawdziwego obrazu zamożności kraju, ponieważ nie bierze pod uwagę cen w danym kraju. Za 100 dolarów w USA jesteśmy w stanie kupić znacznie mniej niż w Burundi. Dlatego pod uwagę należy brać parytet siły nabywczej (ang. purchasing power parity, PPP). Dzięki temu jesteśmy w stanie porównywać jabłka do jabłek. Za 100 dolarów PPP kupimy w Burundi i USA tyle samo dóbr. PKB per capita PPP Burundi to jedynie 775 dol. Dla porównania w Polsce to obecnie ok. 40 tys. dol. (pomiary różnych organizacji mogą się nieco różnić).

Drugim najbiedniejszym krajem świata okazała się Republika Środkowoafrykańska. PKB per capita PPP Republiki Środkowoafrykańskiej to jedynie 920 dol. To kolejny kraj, który zmaga się ze skutkami wojen domowych. Niechlubne podium zamyka Demokratyczna Republika Konga (DRK), gdzie PKB per capita PPP wyniósł 1180 dol. Kraj znany jest z niewolniczej pracy dzieci podczas wydobycia kobaltu. Metal ma obecnie kluczowe znacznie w produkcji samochodów elektrycznych. Demokratyczna Republika Konga posiada około połowy światowych zasobów.

Zobacz też: Skutki wojny na Ukrainie – głód w Afryce, a u nas kolejne podwyżki

Czwartym najbiedniejszym krajem jest Sudan Południowy. Podobnie jak Burundi i Republika Środkowoafrykańska — kraj ten graniczy z DRK. PKB per capita PPP na poziomie 1182 dol. sprawia, że kraj jest porównywalnie biedny co DRK. Pozostałe kraje w dziesiątce najbiedniejszych państw świata to: Somalia (1249 dol.), Niger (1304 dol.), Mozambik (1348 dol.), Liberia (1564 dol.), Czad (1566 dol.), Madagaskar (1607 dol.) i Erytrea (1629 dol.). W czołówce znalazły się tez takie kraje jak Malawi, Afganistan, Sierra Leone, Gwinea-Bissau, Kiribati, Gambia czy Zimbabwe.

Co łączy te państwa? Większość to postkolonialne kraje Afryki, które w ostatnich latach dotknęła wojna. Mało żyzna gleba, niestabilna sytuacja polityczna, susze i powodzie — te czynniki najczęściej sprawiały, że kraje były aż tak biedne. Wyjątkiem jest tutaj Kiribati, gdzie odległość od innych państw i brak większych zasobów naturalnych sprawiają, że gospodarka tego wyspiarskiego państwa się nie rozwija. Poniższa mapa przedstawia dane innej międzynarodowej organizacji – Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW). Jak widać, statystyki się pokrywają.

Najbiedniejsze kraje świata — indeks rozwoju społecznego

Inną miarą stosowaną czasem do określenia bogactwa społeczeństwa jest indeks rozwoju społecznego (HDI — Human Development Index). Nie jest on typową miarą bogactwa. Powinniśmy raczej powiedzieć, że to próba oceny dobrobytu. Wskaźnik HDI ocenia kraje na trzech płaszczyznach: „długie i zdrowe życie” (long and healthy life), „wiedza” (knowledge) i „dostatni standard życia” (decent standard of living).

Omawiane wcześniej PKB per capita PPP jest jedną z miar. Poza tym bierze się pod uwagę długość życia, średnią liczbę lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych oraz oczekiwaną liczbę lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia. Miara ta jest chętnie wykorzystywana przez ONZ.

Które kraje sklasyfikowano jako państwa o niskim poziomie rozwoju społecznego? Najniższy wynik (0,385) odnotował Sudan Południowy. Nie powinno to być żadne zdziwienie. Kraj powstał w dopiero w 2011 roku, kończąc tym samym najdłuższą wojnę domową w Afryce. Sudan był w nią uwikłany od 1955 roku (z przerwą w latach 1972-83). Kilkadziesiąt lat wojny domowej zniszczyło doszczętnie państwo. Dane międzynarodowe sugerują, że 1 na 7 dzieci nie dożywa 5. roku życia.

Zobacz też: Jedna czwarta ludzi na świecie żyje w niestabilności. To prawie 2 mld osób

Drugie miejsce od końca zajął Czad (0,394). To kolejny afrykański kraj borykający się nie tylko z wojną, ale i dużym nieurodzajem. Jedynie 4% powierzchni kraju stanowią żyzne grunty orne. Trzeci najgorszy wynik odnotowano w Nigrze (0,400). Ponownie, jest to kraj nękany działaniami zbrojnymi. Problemem są tutaj terroryści z Boko Haram — zmilitaryzowanej muzułmańskiej organizacji ekstremistycznej. To również kraj o najwyższym wskaźniku dzietności na świecie, który wynosi ponad 6,5.

Jakie są następne kraje na liście najbiedniejszych państw świata? Wiele pozycji się powtarza. Są to: Republika Środkowoafrykańska, Burundi, Mali, Mozambik, Burkina Faso, Jemen i Gwinea. Bardzo niskie wskaźniki odnotowano także w takich krajach jak: Sierra Leone, Afganistan, Kongo, Liberia, Gwinea-Bissau, Erytrea czy Etiopia.

Kraje o najniższym HDI na świecie, 2021

Warto tutaj pamiętać o tym, że w niektórych zestawieniach może brakować części państw. Przykładowo, choć na liście najbiedniejszych państw brakuje Somalii, to nie znaczy, że nie jest tam tak źle, a jedynie chodzi o brak oficjalnych statystyk. W tym przypadku ONZ nie posiada informacji o czasie edukacji. Dane dotyczące wskaźnika HDI dostępne są pod tym linkiem.

W których państwach mieszkańcy posiadają najmniejszy majątek?

Które społeczeństwa są najmniej majętne? Pod uwagę można wziąć dwa wskaźniki – średnią i medianę majątku. W przypadku większych nierówności, ta druga miara znacznie lepiej oddaje sytuację danego społeczeństwa. Przyjrzymy się jednak obu miarom. Jakie państwo charakteryzuje się najmniejszym średnim majątkiem?

Według danych Credit Suisse najmniejszy średni majątek per capita odnotowano w Sierra Leone. W 2021 roku było to jedynie 799 dol. Dla porównania przeciętny Polak posiada majątek w wysokości 50,4 tys. dol. Zapewne nikogo nie zdziwię, jeśli wspomnę, że to kolejny afrykański kraj, którego bieda wynika m.in. z wojny domowej. Drugi najmniejszy średni majątek odnotowano w Burundi (809 dol.). Podium tego niechlubnego zestawienia zamyka Republika Środkowoafrykańska (980 dol.).

Dalsze pozycje zajęły: Mozambik (1117 dol.), Haiti (1358 dol.), Czad (1372 dol.), Niger (1420 dol.), Demokratyczna Republika Konga (1438 dol.), Togo (1518 dol.) oraz Syria (1562 dol.). Mało majętne są także społeczeństwa takich państw jak Burkina Faso, Lesotho, Kongo, Gwinea-Bissau, Madagaskar, Somalia czy Afganistan.

Zobacz też: Klepiska są ogromnym problem w krajach Trzeciego Świata

Jeśli pod uwagę weźmiemy medianę wartości majątku (czyli kwotę, która podzieli społeczeństwa na dwie połowy — bogatszą i biedniejszą), to najbiedniejsi okażą się mieszkańcy Republiki Środkowoafrykańskiej. Już 277 dolarów sprawi, aby należeć do bogatszych 50% społeczeństwa. Następne pozycje zajęły: Sierra Leone (352 dol.), Lesotho (353 dol.), Burundi (360 dol.), Demokratyczna Republika Konga (407 dol.), Kongo (447 dol.), Mozambik (469 dol.), Haiti (483 dol.), Togo (488 dol.) i Czad (503 dol.).

Kraje w dużym stopniu się więc pokrywają. Ponownie są to przeważnie państwa ze środkowej części Afryki. Poza nimi wymienić można jedynie nieliczne kraje, takie jak Afganistan i Haiti. W przypadku tego pierwszego przyczyną jest wojna. Z kolei Haiti jest bardzo narażone na kataklizmy (tsunami), które uderza w gospodarkę tej biednej wyspy. Jeśli dodamy do tego duży poziom korupcji i niestabilną sytuację polityczną na wyspie, to uzyskamy odpowiedź na pytanie o przyczynę ubóstwa w tym kraju.

Najbiedniejsze kraje świata według wskaźnika ubóstwa

Potencjalnie dobrym wskaźnikiem wydaje się wskaźnik ubóstwa. Pomiar tego zjawiska nie jest jednak łatwy. Ubóstwo jest czymś więcej niżeli brakiem wystarczających środków do zaspokojenia podstawowych potrzeb. Mimo to uzyskanie lepszych wskaźników jest skomplikowane. Dość dobrym jest deprywacja materialna. Obejmuje ona 13 zagadnień, takich jak możliwość zakupu mięsa, nowych butów czy pokrycie nagłych wydatków.

Niestety o dostępność tak dokładnych danych dla całego świata jest bardzo trudno. Dlatego najlepiej będzie przyjąć kryterium dochodowe. Choć niedokładne, to łatwiejsze w pomiarze. Sprawdźmy więc jaki procent populacji żyje za mniej niż 6,85 dolara (w sile nabywczej z 2017 roku) dziennie. Według danych Banku Światowego, najgorzej jest w Uzbekistanie i Somalii. Tam według najnowszych dostępnych danych, poniżej tego progu ubóstwa żyje aż 99% populacji. Równie tragicznie jest na Madagaskarze, gdzie wskaźnik ten wyniósł 98%.

Zobacz też: Nadchodzące zmiany klimatyczne zepchną miliony rodzin w ubóstwo [RAPORT ONZ]

Więcej niż 95% populacji żyje poniżej tego progu także w Demokratycznej Republice Konga, Malawi, Południowym Sudanie, Burundi i Nigrze. Warto mieć na uwadze, że wiele danych pochodzi sprzed dekady, a dla Uzbekistanu są to dane sprzed 20 lat. To sprawia, że choć są one jakimś wskaźnikiem, to należy podchodzić do nich z dużym dystansem.

Powyżej 90% mieszkańców za mniej niż 6,85 dol. z 2017 roku żyje także w Mozambiku, Republice Środkowoafrykańskiej, Tanzanii, Rwandzie, Turkmenistanie (dane z 1998 roku!), Ugandzie, Etiopii, Nigerii i Zambii. Dla porównania, w Polsce to 1%. Z uwagi na przestarzałe dane dla Turkmenistanu i Uzbekistanu, można śmiało uznać, że znów zestawienie najbiedniejszych państw świata zdominowały państwa z Afryki.

Najbiedniejsze kraje świata pod względem odsetka głodujących

Jednym z pierwszych skojarzeń ze skrajnym ubóstwem, jest głód. To kolejny wskaźnik według którego można wyróżnić najbiedniejsze państwa świata. Pod uwagę weźmiemy dane Banku Światowego „prevalence of undernourishment”, czyli powszechności niedożywienia na świecie. Warto tutaj dodać, że w 2020 roku (najnowsze dostepne dane) skala głodu na świecie była największa od 2009 roku. Które kraje borykają się z tym problemem?

Największy odsetek niedożywionych zanotowano w pogrążonej w wojnie domowej Somalii. Wojna trwa tam od 1991 roku i do dziś nie została jeszcze zakończona. 30 lat konfliktu sprawiło, że niedożywienie dotyczy aż 53% mieszkańców Somalii. W Republice Środkowoafrykańskiej to 52%. To drugi najwyższy wynik na świecie. Wyspa Madagaskar jest domem dla 29 mln mieszkańców, z których aż 49% jest niedożywiona.

Dalsze pozycje w rankingu głodu zajęły: Haiti (47%), Korea Północna (42%), Jemen (41%), Demokratyczna Republika Konga (40%), Liberia (38%), Rwanda (36%), Lesotho (35%), Czad (33%), Mozambik (33%), Kongo (32%) oraz Afganistan (30%). Obecna w tym zestawieniu Korea Północna bardzo rzadko znajduje się w zestawieniach międzynarodowych organizacji. To wynik izolacji tego państwa, która sprawia, że pozyskiwanie dokładnych informacji jest bardzo trudne. Podanym informacjom warto nadać kontekst. W Polsce oraz większości Europy, wskaźnik ten wynosi około 3%.

Najbiedniejsze kraje świata, to kraje oparte na rolnictwie

Cechą charakterystyczną najbiedniejszych państw na świecie jest wysokie uzależnienie od rolnictwa. Dzięki wzrostowi produktywności w rolnictwie, możliwy jest bardzo szybki wzrost gospodarczy. Problem wysokiego zatrudnienie w rolnictwie dotyczy także Polski. W najbogatszych krajach UE, wskaźnik ten zwykle nie przekracza 3%. Według danych Banku Światowego, w naszym kraju aż 9,15% siły roboczej zatrudniona była w rolnictwie. To jeden z najwyższym odsetków w UE. Potwierdzają to także statystyki Eurostatu.

Mimo to, spadek zatrudnienia w tym sektorze jest bardzo dynamiczny. W 2002 roku w rolnictwie pracowało w Polsce aż 19,6% zatrudnionych. Na tle najbiedniejszych państw świata wypadamy jednak znacznie lepiej. Najwięcej zatrudnionych w rolnictwie odnotowano w Burundi. Było to aż 86,2%. Druga pod tym względem Somalia jest krajem, gdzie aż 80,3% zatrudnionych pracuje w rolnictwie. W Malawi to 76,4%.

Dalsze pozycje w czołowej dziesiątce zajęły kolejno: Czad (75,1%), Niger (75,5%), Uganda (72,1%), Mozambik (70,2%), Republika Środkowoafrykańska (69,9%), Etiopia (66,6%) oraz Zimbabwe (66,2%). W czołówce znajdziemy także takie kraje jak Tanzania, Nepal, Demokratyczna Republika Konga, Madagaskar, Erytrea, Mali, Rwanda, Laos, Gwinea, Gwinea-Bissau i Sudan Południowy. Dane prezentuje poniższa mapa.

Dane te pokrywają się ze statystykami produktywności w rolnictwie. Pokazują one, że to rozwój rolnictwa jest jedną z najlepszych metod walki z ubóstwem. Niestety na biedę wpływa także szereg czynników, na które trudno mieć wpływ. Są to wojny i kataklizmy naturalne.

Jakie są najbiedniejsze kraje świata?

Jednoznaczne wskazanie najbiedniejszego państwa świata nie jest łatwe. Wiele zależy od przyjętych kryteriów czy źródeł danych statystycznych. Jest jednak kilka państw, które można śmiało zaliczyć do grona najuboższych. Są to przeważnie pogrążone w wojnach domowych i borykające się z dużymi niepokojami społecznymi państwa Afryki. Jakie są najbiedniejsze kraje świata? Lista objemuje takie państwa jak Burundi, Somalia, Czad, Republika Środkowoafrykańska, Demokratyczna Republika Konga, Sudan Południowy, Niger, Mozambik, czy Sierra Leone. Do grona najbiedniejszych krajów można zaliczyć także niektóre państwa spoza Afryki: Jemen, Haiti, Afganistan czy Korea Północna.

Bieda na Ukrainie. 90% Ukraińców jest zagrożone ubóstwem