Polski Instytut Ekonomiczny opublikował raport dotyczący podatku VAT, który przedstawia m.in. istotność tej daniny w krajowym systemie podatkowym.
Historia i skala
W raporcie możemy przeczytać, że VAT został po raz pierwszy przyjęty we Francji w 1954 roku, a pod koniec lat 60. XX wieku podatek VAT funkcjonował w mniej niż dziesięciu państwach świata. W Polsce VAT wprowadzono w 1993 r. jako ważną cześć nowego systemu gospodarczego.
Obecnie wszyscy członkowie Unii Europejskiej są zobowiązani do wprowadzenia VAT-u w formie podatku od wartości dodanej. PIE podaje, że poza Unią Europejską szeroko rozpowszechnione jest opodatkowanie obrotu określane jako podatek VAT (podatek od wartości dodanej) lub jako opodatkowanie sprzedaży towarów (Goods and Services Tax, GST).
Na chwilę obecną podatek VAT/GST funkcjonuje prawie we wszystkich gospodarkach świata – w ponad 168 krajach i terytoriach zależnych. Wyjątkiem jest niewielka grupa około 20 krajów i terytoriów zależnych – podaje w swoim raporcie Polski Instytut Ekonomiczny.
Podatki a gospodarka
Najbardziej opodatkowane w Unii są gospodarki Francji (48,4 proc. PKB), Belgii (47,3 proc.) i Danii (46,5 proc.), co potwierdzają również dane OECD. Polska zdaniem ekspertów PIE prezentuje umiarkowany poziom obciążeń podatkowych, a ich łączna wartość podatków w relacji do PKB wynosi w naszym kraju 35,1 proc. i jest podobna do tej w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii czy w Czechach, co potwierdzają dane OECD.
Przeciętne opodatkowanie gospodarki wynosi 40,5 proc. w całej UE. Wpływy podatkowe są w Polsce istotniejszą częścią ogółu przychodów finansów publicznych niż w innych krajach europejskich. Sam VAT stanowi 22 proc. przychodów sektora finansów publicznych, co czyni Polskę jednym z liderów pod względem udziału tego rodzaju podatku w ogóle przychodów na tle całej Unii. Przeciętnie w Unii dochody z VAT stanowią 18 proc., a w Belgii czy we Francji zaledwie 14-15 proc. O wiele ważniejsze w tamtych krajach jest opodatkowanie pracy i kapitału – podaje PIE.
Wady i zalety
W raporcie można również przeczytać, że jedną z zalet podatku VAT jest jego odporność na wahania koniunktury, który w przeciwieństwie do podatków dochodowych zapewnia lepszą stabilność budżetową. Z kolei do wad zalicza się mnogość stawek opodatkowania, brak konsekwencji w regułach opodatkowania, a także niejasność procedur i narastająca ilość informacji. Ponadto, system VAT nakazuje przedsiębiorcy zapłatę podatku należnego (do urzędu skarbowego) nawet jeżeli klient nie uregulował faktury, która stanowi podstawę naliczenia tego zobowiązania. Wpływa to negatywnie na płynność finansową przedsiębiorstw, stąd tak ważne są szybkie zwroty podatkowe po stronie fiskusa.
Luka
Autorzy raportu zwracają również uwagę na lukę VAT w Polsce, która na przestrzeni ostatnich lat wyraźnie się zmniejszyła. Szacuje się, że w 2015 roku luka VAT wyniosła 24,2 proc. Problem zmniejszył się do 2018 roku kiedy to, zdaniem PIE, luka VAT wyniosła już tylko 12,2 proc. spadając o połowę na przestrzeni trzech lat. Efektem tego było zajęcie trzeciego miejsca w UE pod względem zwiększanie przychodów z tytułu VAT w latach 2015 – 2018.
