Gospodarka

Wojny domowe mają bardziej destrukcyjne skutki niż wojny międzypaństwowe [BADANIE]

Po agresji Rosji na Ukrainę rozszerzyła się niewielka literatura na temat ekonomicznych konsekwencji wojny. Nowe badanie ekonomistów Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOiR) dostarcza nowe wnioski i pogłębia debatę. Ekonomiści wyjaśniają, jaki jest wpływ wojny na gospodarkę. Okazuje się między innymi, że wojny domowe wiążą się z bardziej negatywnymi skutkami ekonomicznymi niż wojny międzypaństwowe. 

Jaki jest wpływ wojny na gospodarkę?

Ekonomiści EBOiR Zsoka Koczan i Maxim Chupilkin opracowali zbiór danych dla ekonomicznych skutków (mierzonych zmianą PKB per capita) 400 wojen w ciągu ostatnich dwóch stuleci. Dane zwizualizowali w postaci wykresów zmiany PKB per capita w okresie przed wojną, w czasie wojny i po wojnie dla analizowanych krajów, które dostępne są pod tym linkiem.

Ogólnie rzecz biorąc, w literaturze naukowej istnieją badania, które mówią o konsekwencjach wojny. Badanie te wskazują przede wszystkim na niszczenie kapitału ludzkiego i rzeczowego, zakłócenia procesów produkcyjnych i wzrost niepewności wśród konsumentów i producentów.

Część badań wskazuje, że wojna jednocześnie może stymulować wzrost gospodarczy przez wzrost państwowych wydatków na zbrojenia, które napędzają produkcję w przemyśle ciężkim. Dochodzi wówczas do wzrostu stopy inwestycji i wskaźników wykorzystania pracy oraz dostępnego kapitału. Taki wzrost jednak w niewielkim stopniu bądź w ogóle nie przekłada się na wzrost dobrobytu ludzi, gdyż nie wiąże się z budową nowych dróg, autostrad czy poprawą funkcjonowania usług publicznych (np. opieka zdrowotna i edukacja).

Dobrym przykładem takiego stanu gospodarki są Niemcy w czasie II wojny światowej. Poniższy wykres przedstawia zmianę PKB per capita w Niemczech w latach 1934-1950. Można zauważyć, że w okresie 1934-1944 nastąpił boom gospodarczy za sprawą wyścigu zbrojeń, w którym III Rzesza przodowała. Silny wzrost inwestycji państwowych w przemyśle zbrojeniowym doprowadził do skumulowanego wzrostu na poziomie ponad 40% w ciągu zaledwie 10 lat. Daje to średnią stopę rocznego wzrostu PKB o ok. 4%.

Wykres 1. Zmiana PKB per capita i populacji w Niemczech w latach 1934-1950 (1938 = 100)

Źródło: Economic at War Atlas by Maxim Chupilkin

Zobacz także: Znamy budżet Rosji na lata 2023-2025! Priorytetem będzie kontynuowanie wojny

Jednakowoż gospodarka Niemiec zaliczyła równie imponujący spadek PKB w latach 1944-1946, który spowodował, że PKB per capita spadł do poziomów sprzed boomu gospodarczego. Wojna miała także drastyczne skutki dla niemieckiej populacji, która w latach 1942-1946 spadła o ok. 9%. Co istotne, aż do 1951 r. nie odzyskała poziomu ludności sprzed wojny.

Wojny domowe są najbardziej destrukcyjne

Autorzy badania stwierdzają, że wojny domowe mają trwalsze i bardziej negatywne skutki ekonomiczne dla gospodarki niż wojny terytorialne. Jest to spowodowane tym, że konflikty wewnętrzne zazwyczaj trwają dłużej i częściej pozostają nierozwiązane. W rezultacie gospodarka przez dłuższy okres funkcjonuje w niepewności.

Poniższe wykresy wizualizują powyższe wyniki badania. Jak widać, PKB per capita w kraju, w którym toczy się wojna domowa, spada silniej, niż w kraju, który toczy wojnę terytorialną. Ponadto głębsze negatywne konsekwencje ekonomiczne dotyczą w większym stopniu przegranych i nieinicjujących wojnę, aniżeli wygranych i inicjujących wojnę.

Wykres 2. Wpływ wojen domowych i międzypaństwowych na PKB per capita.

Z. Koczan, M. Chupilkin: The economic consequences of war

Zobacz także: Perspektywy dla rynku magazynowego w Polsce w obliczu wojny w Ukrainie

Istotne są także skutki wojny dla długotrwałych determinantów wzrostu jak populacja, zasoby kapitału i produktywność czynników produkcji. Wyniki sugerują, że choć gospodarka odbudowuje się kilka lat po wojnie, to konsekwencje dla czynników wzrostu rozkładają się na wiele lat, szczególnie w zakresie ludności i kapitału. Mimo że produktywność czynników produkcji powraca do przedwojennego poziomu po średnio pięciu latach, to populacja i kapitał wciąż pozostają zdecydowanie mniejsze.

Wykres 3. Wpływ wojen na populacje, zasoby kapitału i produktywność czynników produkcji. 

Z. Koczan, M. Chupilkin: The economic consequences of war

Zobacz także: Jak bardzo konflikty zbrojne niszczą gospodarkę? [ANALIZA]

Spadek populacji na skutek wojny nie jest oczywiście regułą. Wiele zależy od uwarunkowań wewnętrznych i czy konflikt zbrojny ma charakter wojny domowej, czy terytorialnej. W Afganistanie w 1989 r. wybuchła wojna domowa po wycofaniu się Związku Radzieckiego. Mudżahedini toczyli konflikt polityczno-militarny z marionetkowym (ich zdaniem) rządem Republiki Afganistanu wspieranym przez ZSRR. Wojna ta stworzyła środowisko, w którym rozwój działalności gospodarczej był w zasadzie niemożliwy. Oczywiście konflikt wewnętrzny toczy się w tym kraju do dziś.

PKB per capita Afganistanu spadł w latach 1986-1994 aż o 84%. Co ciekawe, populacja w tym okresie rosła nieprzerwanie i zwiększyła się dwukrotnie do 2005 roku. Stąd też wynika tak drastyczny spadek dochodu na mieszkańca, Podczas gdy gospodarka przeżywała stagnację, ludność kraju dynamicznie rosła.

Wykres 4. Zmiana PKB per capita i populacji w Afganistanie w okresie 1985-2006 (1988 = 100).

Z. Koczan, M. Chupilkin: The economic consequences of war

Wojna o chipy: Europa kontratakuje

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Gabriel Chrostowski

Analityk makroekonomiczny, w wolnych chwilach uprawiający piłkę nożną oraz biegi krótko- i długodystansowe

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker