Afryka i Bliski WschódGospodarka

Mucha tse-tse mocno zaszkodziła afrykańskiej gospodarce. Co więcej, szkodzi jej po dziś dzień!

Jak wynika z badania Marcelli Alsan, mucha tse-tse mocno przyczyniła się do zacofania gospodarczego Afryki

Jak wynika z badania Marcelli Alsan, mucha tse-tse przyczyniła się do zacofania gospodarczego Afryki. W przedkolonialnym okresie jej występowanie na tym kontynencie negatywnie wpływało między innymi na wydajność produkcji rolnej oraz centralizację polityczną. Co więcej, owad ten nadal wpływa negatywnie na gospodarki afrykańskich krajów, choć obecnie już jedynie pośrednio.

Po co hodować zwierzęta gospodarskie, skoro te i tak długo nie pożyją?

Mucha tse-tse, która występuję jedynie na terenie Afryki, już od jakiegoś czasu jest obwiniania za historyczne zacofanie gospodarcze tego kontynentu. Zdaniem badaczy owad ten miał się do niego przyczynić głównie przez dwa kanały. Po pierwsze, jak wskazuje Marcella Alsan, zwierzęta gospodarskie odegrały wręcz niebagatelną rolę w historii wzrostu gospodarczego. W przeszłości były one bardzo przydatnymi wytwórcami nawozów, ułatwiały transport, przez co czyniły go tańszym. 

Zobacz także: Afryka straci 64% PKB do 2100 roku przez zmiany klimatyczne

Co więcej, wykorzystanie ich siły stanowiło niezwykle dobry zamiennik dla pracy ludzkiej w wypadku wymagających znacznego wysiłku zadań. Z badania, na które powołuje się autorka badania, wynika, iż zwierzęta były tak efektywne, iż ich wykorzystanie stanowiło jedną z przyczyn stojących za… upadkiem niewolnictwa w Europie Zachodniej. Ponadto, co niezwykle ważne, zwierzęta gospodarskie są wręcz niezbędne do wykorzystania niezwykle wydajnej jak na czasy przedkolonialne technologii — pługu. Z kolei tak się składa, że mucha tse-tse roznosi między innymi wysoce śmiertelną dla zwierząt chorobę naganę. Z tego powodu kilka wieków temu, mieszkańcy Afryki mogli nie chcieć inwestować w tak korzystną dla rolnictwa hodowlę zwierząt gospodarskich, gdyż te nie żyłyby na tyle długo, aby rolnik odniósł z nich odpowiednio duże korzyści. 

Mucha tse-tse – owad zdolny zniszczyć centralizację polityczną

Drugim kanałem, przez który to mucha tse-tse mogła wpłynąć na zacofanie afrykańskich gospodarek, jest ten instytucjonalny. Jak wskazują dwaj wybitni ekonomiści Daron Acemoglu oraz James Robinson w swoim magnum opus, zatytułowanym: „Dlaczego narody przegrywają”, jednym z najważniejszych czynników decydującym o bogactwie danych państw i biedzie innych jest jakość instytucji politycznych. Te zdaniem analityków muszą być odpowiednio scentralizowane, aby efektywnie zabezpieczać obywatelom bezpieczeństwo oraz chronić podstawowe prawa w tym te związane z własnością. 

Zobacz także: Chiny kolejny rok pozostają największym partnerem handlowym Afryki

Przy czym ponownie, mucha tse-tse mogła bardzo negatywnie wpłynąć na ten niezwykle ważny dla wzrostu gospodarczego czynnik. Otóż roznoszenie przez tego owada chorób zakaźnych (między innymi śpiączki afrykańskiej) zachęcało do tworzenia relatywnie małych grup, gdyż mniejsza gęstość zaludnienia ograniczyła transmisję chorób. Z kolei mniejsza gęstość zaludnienia jak wskazuje Marcella Alsan mocno utrudnia centralizację polityczną. Ponadto, jeżeli faktycznie mucha tse-tse negatywnie wpływała na rolnictwo, najważniejszą w czas przedkolonialnych gałąź afrykańskich gospodarek, tamtejsze państwa mogły zmagać się ze stosunkowo małymi dochodami podatkowymi. To zaś mogło im utrudnić centralizację, gdyż ta swoje kosztuje. 

Jak sprawdzić, czy owady zaszkodziły gospodarce Afryki?

No dobrze, ale czy faktycznie tak niewielki owad mógł doprowadzić do aż tak znacznych szkód? Postanowiła to sprawdzić Marcella Alsan w swoim badaniu zatytułowanym: „The Effect of the TseTse Fly on African Development”. Przy czym, co warto zaznaczyć, było to zadanie niezwykle trudne. Dokładnych danych o występowaniu muchy tse-tse w czasach przedkolonialnych zwyczajnie nie mamy. Jednakże, co niezwykle ważne, nawet gdybyśmy takie mieli i tak mogłyby one okazać się nieszczególnie przydatne w celu ustalenia odpowiedzi na interesujące nas pytania. Wynika to z tego, że choćby państwa o lepszych instytucjach mogły w czasach przedkolonialnych celowo zmniejszać liczbę much. Z tego też powodu, ustalenie statystycznie istotnej relacji między populacją owadów a jakością instytucji mogłoby nie pomóc nam w ustaleniu związku przyczynowo-skutkowego (czy mała liczba much stoi za dobrymi instytucjami, czy też może raczej dobre instytucje stoją za małą liczbą much).

Zobacz także: Bogactwo Afryki: całkowity majątek prywatny wynosi już 2,1 bln USD

Z tych też powodów badaczka postanowiła wykorzystać inne dane. Otóż dzięki pracom wielu naukowców wiemy, jakie warunki klimatyczne oraz temperatury sprzyjają znacznej populacji much tse-tse, a jakie sprawiają, iż owady te w ogóle nie występują. Marcella Alsan wykorzystała to i stworzyła na podstawie historycznych danych dotyczących klimatu oraz temperatur specjalny indeks The TseTse suitability index (TSI). Jego wysokość obrazuje, jak korzystne były warunki naturalne dla rozwoju much tse-tse, tym sam dobrze ukazuje on, jakim problemem najprawdopodobniej były te insekty w danych afrykańskich krajach. Po skonstruowaniu tego indeksu zebraniu, odpowiednich danych, przeprowadzeniu wyliczeń, badaczka doszła do następujących wniosków. 

Mucha tse-tse mocno zaszkodziła afrykańskiej gospodarce. Co więcej, szkodzi jej po dziś dzień!

Mucha tse-tse negatywnie wpłynęła zarówno na rolnictwo, jak i jakość instytucji. Wzrost TSI o jedno odchylenie standardowe wiąże się z istotnym statystycznie spadkiem aż o 23 pkt proc. prawdopodobieństwa, iż afrykańska grupa etniczna posiada duże zwierzę gospodarskie. Do tego wzrost tego indeksu był związany również ze zwiększeniem prawdopodobieństwa, iż korzysta ona z pracy niewolniczej oraz spadkiem szans na to, że wykorzystuje ona pług. Do tego, tak jak przewiduje skonstruowana wcześniej teoria, zwiększenie TSI o jedno odchylenie standardowe wiąże się ze spadkiem prawdopodobieństwa, iż dana grupa etniczna jest scentralizowana politycznie. Przy czym, badaczka przeprowadziła dodatkowe testy w celu potwierdzenia hipotezy oraz sprawdzenia, czy wykorzystane przez niego indeks nie wyłapuje przypadkiem jeszcze innych czynników. Te dowiodły słuszności wniosków oraz odpowiedniego skonstruowania TSI. 

Zobacz także: Otwarto nowy port morski w Nigerii. Ma zostać hubem przeładunkowym Afryki

Ponadto ekonomistka sprawdziła jeszcze, czy mucha tse-tse nadal szkodziła afrykańskim gospodarkom relatywnie niedawno, a dokładniej w 2005 roku. Jak się okazało, obecnie najprawdopodobniej nie ma już na nie bezpośredniego wpływu. Co prawda wykryto negatywny związek między TSI a liczbą bydła oraz wielkością emisji światła (ekonomistka użyła tego miernika jako przybliżenia aktywności gospodarczej), ale nie był on istotny statystycznie. Jednakże bynajmniej nie oznacza to, że insekty całkowicie przestały wpływać na zacofanie gospodarcze kontynentu. Nadal najprawdopodobniej negatywnie oddziałują one na afrykańskie gospodarki, ale już jedynie pośrednio. Otóż badaczka wykryła, iż istnieje silny oraz istotny statystycznie związek między historycznym poziomem centralizacji politycznej a obecnym poziomem bogactwa danych regionów w Afryce. Z kolei na tę zmienną mucha tse-tse miała znaczący wpływ.  

Kolonializm odpowiada za zacofanie Afryki i globalne nierówności? Prawda leży pośrodku

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Adam Suraj

Ekonomista zarażony miłością do tej nauki przez Ha-Joon Chang. To on pokazał, że ekonomia to nie są nudne obliczenia, a nauka o życiu społecznym.

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker