Recesja nie puka do drzwi Europy. Właśnie je wyważyła!

Produkcja przemysłowa w strefie euro kurczy się w najszybszym tempie od ponad dekady, jeżeli wyłączymy kryzys pandemiczny. Można odnieść wrażenie, że recesja nie puka już do drzwi Europy, a po prostu je wyważyła. 

• Indeks PMI dla przemysłu w strefie euro skurczył się w październiku do 43,0 pkt z 43,4 pkt we wrześniu. Odczyt okazał się ogromym zaskoczeniem dla analityków rynkowych. 
• Wskaźniki z dwóch największych gospodarkach strefy euro, czyli w Niemczech i Francji niosą za sobą mieszane uczucia.
• Z jednej strony PMI dla przemysłu w Niemczech wyniósł 40,7 pkt w porównaniu do konsensusu 40 pkt, z drugiej – PMI usługowy znalazł się poniżej granicy 50 pkt, kurcząc się do 48 pkt. 
• We Francji sytuacja jest odwrotna – szybciej od oczekiwań pogarsza się koniunktura w przemyśle, natomiast wolniej od oczekiwań sektor usługowy. 

Co to indeks PMI i dlaczego jest taki ważny?

Zanim przejdziemy do omówienia październikowego PMI, wyjaśnimy, czym ten indeks w zasadzie jest, i w jaki sposób zostaje mierzony. Uznaliśmy bowiem, że często się na niego powołujemy, stąd wymaga on wytłumaczenia.

Markit Group i Institute for Supply Management co miesiąc publikują odczyt indeksu PMI dla ponad 40 krajów, w tym Polsce. PMI, inaczej Indeks Menadżerów Zakupów jest niczym innym, jak wynikiem ankiety biznesowej przeprowadzanej na przedsiębiorstwach z sektora przemysłowego i usług. Menadżerowie odpowiadają na pytania związane z zatrudnieniem, zamówieniami, poziomem produkcji przemysłowej i kosztami prowadzenia działalności. Każdej odpowiedzi przyporządkowana jest waga: gdy ankietowany wskazuje, że koniunktura w danym segmencie jest „lepsza”, wówczas odpowiedź otrzymuje 100 pkt, gdy jest „gorsza” – 0 pkt, a gdy „nie zmieniła się” – 50 pkt. Następnie wszystkie punkty są sumowane, dzielone przez ilość ankieterów i skorygowane o efekt sezonowy. Wtedy właśnie otrzymujemy odczyt wskaźnika PMI.

Indeks PMI może przyjąć wartości w przedziale od 0 do 100 pkt, jednak zazwyczaj mieści się w okolicach 40-60 pkt. Wartością oddzielającą poprawę koniunktury od dekoniunktury jest 50 pkt. Wartość powyżej tej granicy oznacza poprawę koniunktury, poniżej zaś – dekoniunkturę. Dlaczego PMI jest tak ważny? Ponieważ to wskaźnik wyprzedzający. Informuje nas, w jakim stanie może znajdować się gospodarka, zanim poznamy odczyty PKB publikowane kwartalnie – innymi słowy pokazuje, w którym kierunku gospodarka zmierza i jakiej stopy wzrostu PKB się spodziewać. Ponadto jest on pod baczną obserwacją bankierów centralnych, którzy niejednokroć co miesiąc podejmują decyzję w zakresie polityki stóp procentowych. Indeks PMI na bieżąco ukazuje z jednej strony stan koniunktury w gospodarce, z drugiej strony presję kosztową. Wreszcie, inwestorzy zastanawiając się, gdzie alokować kapitał biorą pod uwagę kształtowanie się PMI, aby zobaczyć, czy dana gospodarka lub sektor prosperują.

Zobacz też: Stopy procentowe w Europie nie wzrosną? EBC i BoE kończą cykl!

PMI w strefie euro wskazuje na recesję

Najpierw twarde dane, a następnie ich szczegółowa analiza. Indeks PMI dla przemysłu w strefie euro skurczył się w październiku do 43,0 pkt z 43,4 pkt we wrześniu. Odczyt okazał się ogromym zaskoczeniem dla analityków rynkowych, ponieważ konsensus zakładał poprawę PMI do 43,7 pkt. Usługi również znajdują się w dekoniunkturze. PMI spadł z 48,7 pkt do 47,8 pkt przy konsensusie 48,7 pkt.

Zobacz też: Światowa gospodarka wybudza się ze snu! Motorem napędowym Chiny i USA

Wskaźniki w dwóch największych gospodarkach strefy euro, czyli w Niemczech i Francji niosą za sobą mieszane uczucia. Z jednej strony PMI dla przemysłu w Niemczech wyniósł 40,7 pkt w porównaniu do konsensusu 40 pkt – jest to jakieś lekkie pocieszenie, choć realnie w gospodarce, nic to nie zmienia. Z drugiej strony PMI usługowy znalazł się poniżej granicy 50 pkt, kurcząc się do 48 pkt. We Francji sytuacja jest odwrotna – szybciej od oczekiwań pogarsza się koniunktura w przemyśle (PMI ~42,6 vs prognoza ~44,8), natomiast wolniej od oczekiwań słabnie sektor usługowy (PMI ~46,1 vs prognoza ~44,6).

Produkcja przemysłowa w strefie euro nie dość, że spada już osiemnasty miesiąc z rzędu, to jeszcze kurczy się w najszybszym tempie od ponad dekady, wyłączając okres pandemii COVID-19. Większą dekoniunkturę w przemyśle obserwowano jedynie w 2009 roku, gdy PKB kurczył się w tempie ponad 5% r/r. Warto zauważyć, że w latach 2012-2013, gdy PKB rocznie zmniejszył się odpowiednio o 0,9% i 0,2%, PMI dla przemysłu w strefie euro oscylował na wyższych poziomach, niż teraz.

Zobacz też: Pociągi pojadą z prędkością 160 km/h z jednym maszynistą

Indeks PMI ujawnił również schładzanie się rynku pracy. Po raz pierwszy od czasu blokad covidowych na początku 2021 roku, zatrudnienie zmalało. Firmom coraz bardziej ciąży dekoniunktura i niższa rentowność, stąd decydują się na zwalnianie pracowników, mimo że strukturalnie, panuje ich niedobór. W październiku kontynuowane były zjawiska widoczne już od dłuższego czasu: cięcia w zapasach i spadek zamówień. Co ciekawe, liczba zamówień zmniejszyła się w październiku najszybciej od maja 2020 roku, natomiast nie licząc pandemii – od maja 2009 roku. Strona podażowa (produkcja) i popytowa (zamówienia) znajdują się w głębokim letargu.

Zobacz też: Strefa euro: podaż pieniądza spada, recesja stała się niemal pewna

Recesja wchodzi bez pukania

Trudno przy tych danych wieszczyć optymistyczny scenariusz dla strefy euro. Prognozy średnioroczne (średni wzrost PKB r/r w poszczególnych kwartałach) pozostają jednak wciąż dość korzystne. MFW oczekuje, że gospodarka „Eurozony” zaliczy dodatni wzrost w 2023 roku na poziomie 0,7%. Na 2024 roku fundusz przewiduje wzrost w tempie 1,2%. Niezłomny pozostaje też EBC, który prognozuje wzrost PKB w wysokości 0,7% w 2023 i 1,0% w 2024. Dlaczego tak jest?

Dlatego, że w pierwszych dwóch kwartałach PKB r/r średnio zwiększył się o 0,9%. Musiałoby więc teraz dojść do pokaźnego zjazdu w dynamice PKB, aby doszło do recesji jeszcze w tym roku – takiej jak się powszechnie przyjmuje, czyli spadek PKB r/r w ujęciu średniorocznym. W gruncie rzeczy, nie ma jednak znaczenia, czy PKB skurczy się od I do IV kwartału 2023 roku (wtedy roczny PKB spadnie), czy od III kw. 2023 r. do II kw. 2024 r., co jest bardzo prawdopodobne (wtedy PKB w 2023 i 2024 może nam rosnąć). Tu i tu konsekwencje gospodarcze są jednakowe: spadek produkcji i/lub konsumpcji i/lub inwestycji i/lub wzrost stopy bezrobocia. Ostatnia zmienna będzie z pewnością najbaczniej obserwowana przez ekonomistów. Ponieważ w recesji nie interesują nas tylko słupki PKB, ale to jak jej ciężar przenosi się na gospodarstwa domowe. 

Drukowanie pieniądza „samo w sobie” nie wpływa na inflację!