Podział obowiązków rodzicielskich w Polsce jest niekorzystny zarówno dla ojców, jak i matek
Jak wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego, podział obowiązków rodzicielskich w Polsce jest często niekorzystny dla rodziców. Obecny model godzenia obowiązków zawodowych i rodzicielskich trwale obniża aktywność zawodową matek oraz prawdopodobnie jest jedną z przyczyn gender pay gap. Z drugiej strony powoduje on, że mężczyźni nie mogą opiekować się dziećmi, tyle ile by chcieli oraz pracują zbyt długo.
Narodziny dziecka wypychają kobiety z rynku pracy, a ojców na niego wpychają
Narodziny dziecka mają zupełnie inny wpływ na sytuację na rynku pracy świeżo upieczonych matek i ojców. W wypadku tych pierwszych na skutek tego wydarzenia dochodzi do znacznego zmniejszenia aktywności zawodowej. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie w wypadku matek dzieci mających więcej niż 1 a mniej niż 3 lata wskaźnik aktywności zawodowej (stosunek sumy pracujących oraz bezrobotnych przez liczbę osób w wieku produkcyjnym) wyniósł zaledwie 62 proc. w 2020 roku. Dla porównania w przypadku kobiet żyjących w bezdzietnych związkach osiągnął on aż 88 proc.
Zobacz także: Praca u pracodawcy rodzica popłaca! Zarobki początkowe są większe aż o 19%
Co więcej, jak zaznaczają analitycy PIE, negatywny wpływ macierzyństwa na sytuacje kobiet na rynku pracy jest relatywnie trwały. Nawet w wypadku matek dzieci mających 13-14 lat wskaźnik aktywności zawodowej jest niższy niż w wypadku kobiet niewychowujących dzieci. Za to, że wskaźnik ten jest tak niski, odpowiada głównie to, że po narodzinach kobiety zajmują się dziećmi. W ankiecie przeprowadzonej przez PIE aż 77 proc. biernych zawodowo matek młodych Polaków wskazało właśnie na opiekę nad dzieckiem, jako przyczynę bierności zawodowej.
Z kolei mężczyźni po narodzinach dziecka wytężają swoje wysiłki na rynku pracy. Jak widać na zamieszczonym powyżej wykresie, współczynnik aktywności zawodowej wśród bezdzietnych mężczyzn w wieku 26-30 lat jest o 8 pkt proc. niższy niż wśród ojców małych dzieci. Przy czym w ich wypadku z czasem wskaźnik ten spada do poziomu notowanego wśród wspomnianej grupy.
Nierówny podział obowiązków rodzicielskich tyczy się również pracujących rodzin
Co więcej, gdy oboje rodziców ma pracę, podział obowiązków rodzicielskich nadal jest nierówny. W wypadku takowych rodzin, jak wynika z danych zaprezentowanych poniżej, co do zasady matka w największym stopniu zajmuje się wychowaniem dzieci. Łącznie jedynie w 29 proc. rodzin opieka jest rozłożona równomiernie bądź ojciec jest bardziej zaangażowany w wykonywanie tego zadania. Przy czym nierówny podział obowiązków rodzicielskich jedynie częściowo da się wyjaśnić zarobkami. W większości związków (63 proc.), w których kobieta zarabia znacznie więcej, niż jej partner, to głównie matka zajmuje się dzieckiem. Z kolei w sytuacji, w której to ojciec otrzymuje wynagrodzenie znacznie większe, niż jego wybranka, odsetek wynosi 79 proc.
Zobacz także: RegioJet wprowadza w Polsce przedziały tylko dla kobiet
Do tego, zwolnienie z pracy w celu zajęcia się dzieckiem jest znacznie częstsze wśród kobiet, niż wśród mężczyzn. Z danych ZUS wynika, że w latach 2015-2021 liczba osób płci żeńskiej pobierająca zasiłek opiekuńczy (pobiera się go, gdy na przykład rodzic musi zaopiekować się nad chorym dzieckiem) była średnio ponad dwukrotnie większa od analogicznej liczby dla ojców. Ponadto sondaż przeprowadzony przez PIE wskazuje, że to właśnie kobiety częściej zostają w domu, aby zaopiekować się chorym dzieckiem. W aż 50 proc. polskich rodzin, w których oboje rodziców pracuje, w takiej sytuacji zawsze bądź najczęściej w domu zostaje matka.
Ojcowie pracują zbyt długo, a kobiet zarabiają zbyt mało
Opisany tutaj podział obowiązków rodzicielskich jest niekorzystny zarówno dla matek, jak i ojców. Jak już wcześniej wspomniałem macierzyństwo, trwale obniża wskaźnik aktywności zawodowej. Ponadto jak wskazują analitycy PIE najprawdopodobniej ma również wpływ na gender pay gap. Przerwa w wykonywaniu pracy po narodzinach dziecka w przypadku ok. 68 proc. matek trwa ponad 12 miesięcy. Z kolei jedynie 12 proc. ojców bierze przerwę od pracy po narodzinach trwającą dłużej niż dwa tygodnie! Zdaniem ekonomistów to właśnie ta różnica jest jedną z przyczyn płciowych nierówności płacowych. Mimo tego, że statystycznie kobiety są bardziej wykształconej i pracują w lepiej opłacających branżach niż mężczyźni, w 2020 roku luka między przeciętnym wynagrodzeniem kobiet a wynagrodzeniem mężczyzn wyniosła 4,5 proc. na niekorzyść płci żeńskiej.
Zobacz także: Czy gender pay gap istnieje?
Z kolei w wypadku mężczyzn podział obowiązków rodzicielskich może potencjalnie powodować, że pracują zbyt długo. Z raportu PIE wynika, że ojcowie znacznie częściej biorą nadgodziny, muszą być częściej dyspozycyjni poza standardowymi godzinami pracy oraz zwyczajnie pracują znacznie dłużej niezależnie od wymiaru etatu niż matki. Jak wynika z badań przywoływanych przez analityków, taki stan rzeczy ma negatywny wpływ zarówno na ich zdrowie psychiczne i fizyczne, jak i na satysfakcję oraz dobro rodziny. Do tego aktualny podział obowiązków rodzicielskich jest niekorzystny w oczach samych rodziców. Równie często ojcowie, jak i matki chcą zajmować się dziećmi oraz rozwijać karierę zawodową. Jednakże obecnie wielu z nich kończy rozwijaniem się tylko na jednym z tych dwóch pól.
Jak zmienić niekorzystny podział obowiązków rodzicielskich w Polsce?
Jak zmienić ten stan rzeczy? Z analizy przeprowadzonej przez PIE wynika, że sytuacja polskich rodziców wyglądałaby lepiej, gdyby praca w niepełnym etacie była w naszym kraju mniej rzadkim zjawiskiem. Dzięki niej wielu rodziców mogłoby łatwiej połączyć pracę oraz rodzinę. Co więcej, matki bardzo chciałyby wrócić po trwającej co do zasady ponad rok przerwie właśnie na niepełny etat. Jednakże, ze względu na specyfikę polskiego rynku pracy, w większości wypadków im się to nie udaje. 64 proc. matek planujących powrót na rynek pracy chciałoby znaleźć pracę w wymiarze mniejszym niż 40 godzin tygodniowo. Z kolei w 2020 roku zaledwie 9 proc. kobiet wychowujących dzieci udało się znaleźć zatrudnienie na takich warunkach.
Zobacz także: Urlop tacierzyński pomaga w zmniejszeniu nierówności międzypłciowych
Do tego problemem, wymagającym rozwiązania, zdają się również stereotypy. Z ankiety przeprowadzonej wśród pracowników wynika, że przedsiębiorcy znacznie mniej przychylanie patrzą na wzięcie urlopu rodzicielskiego przez mężczyznę, niż przez kobietę. Aż 60 proc. ankietowanych ojców stwierdziło, że reakcja ich pracodawców na wieść o planowanym urlopie byłaby raczej nieprzyjazna, bądź zdecydowanie nieprzyjazna. Dla porównania w wypadku kobiet odsetek ten osiągnął 30 proc. Jak zaznacza Aneta Kiełczewska autorka raportu, może to oznaczać, iż w naszym społeczeństwie:
Mężczyźni mają przede wszystkim być dobrymi pracownikami, często nie uznaje się, że mają też inne role w życiu.
