W ostatnich latach w walce z kryzysem bezdomności na znaczeniu zyskuje polityka Housing First — najpierw mieszkanie. Polega ona na zapewnieniu w pierwszej kolejności mieszkania osobom bezdomnym bez żadnych wymogów (posiadanie lub poszukiwanie pracy, spełnione normy zdrowotne bądź społeczne).
Liczba osób bezdomnych w Polsce i w wybranych krajach
Według danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w 2019 r. liczba osób bezdomnych w Polsce wynosiła ponad 30 tys. Stanowi to niecałe 0,1 proc. ogółu populacji naszego kraju. Na tle innych krajów Polska wypada relatywnie dobrze.
Zobacz także: W Warszawie cena mieszkania odpowiada 23 latom płacenia czynszu. W Dublinie – 11
U naszego zachodniego sąsiada (Niemcy) odsetek osób bezdomnych wynosi aż ponad 0,8 proc. Zatem jest to ok. 8 razy więcej, aniżeli w Polsce. W USA odsetek ten wynosi 0,2 proc., w Wielkiej Brytanii ok. 0,4 proc., a we Francji ok. 0,5 proc.
Wykres 1. Odsetek osób będących w kryzysie bezdomności w wybranych krajach (%).
Źródło: PIE
Warto zaznaczyć, że poziom bezdomności w Unii Europejskiej wzrósł znacząco w ostatnim czasie. W ubiegłej dekadzie liczba osób bezdomnych w Europie wzrosła aż o 70 proc. Dodatkowo obecnie rośnie także liczba osób zagrożonych bezdomnością w wyniku wysokiej inflacji oraz pandemii.
Polityka Housing First jest prowadzona w Polsce?
Aby uporać się z kryzysem bezdomności, wiele krajów zainicjowało politykę Housing First. Oznacza to, że bezdomni korzystający z tego programu mogą w pierwszej kolejności liczyć na własne mieszkanie bez zbędnych wymogów do spełnienia. W dotychczasowych programach pomocowych mieszkanie osobom bezdomnym oferowało się przeważnie po znalezieniu pracy, ukończeniu terapii uzależnienia i spełnieniu wielu innych warunków.
Zobacz także: UOKiK będzie mógł skontrolować mieszkania Polaków
Na szeroką skalę polityka „Najpierw mieszkanie” została zaimplementowana w Finlandii. Jak wskazuje PIE, w Polsce na ten moment pomysł ten pojawia się jedynie w największych miastach, choćby we Wrocławiu, czy też w ubiegłym roku w Warszawie. Powstało relatywnie wiele badań na temat skutków wprowadzenia programu „Housing First”. Warto więc im się przyjrzeć.
Program Housing First. Pomaga zwalczać kryzys bezdomności?
Jak dowodzą badania na ośmiu europejskich państwach, polityka Housing First, wzmocniła kluczowe społeczne zdolności wśród beneficjentów programu. Byli oni w stanie szybciej znaleźć pracę i się usamodzielnić. Innymi słowy, program Housing First pozwolił osobom bezdomnym przestać być marginesem społecznym.
Z kolei badania metodą RCT (randomized controlled trial) w Kanadzie dowiodły, że osoby bezdomne korzystające z Housing First rzadziej trafiały do szpitali w wyniku zaburzeń psychicznych oraz więzień, aniżeli osoby bezdomne korzystające z tradycyjnych programów pomocowych.
Zobacz także: Skandynawski fundusz masowo skupuje polskie mieszkania
Co jednak najistotniejsze metaanaliza na metodzie RCT z Kanady oraz USA dowiodła, że polityka Housing First ustabilizowała sytuację mieszkaniową osób bezdomnych będących beneficjentami programu. Oznacza to, że bezdomni korzystający z programu „Najpierw mieszkanie” potocznie rzecz ujmując, rzadziej ponownie trafiają na ulicę, aniżeli beneficjenci wcześniejszych programów pomocowych. Można więc wnioskować, że polityka Housing First istotnie przyczynia się do zwalczania kryzysu bezdomności, bowiem jest wysoce skuteczna. Dodatkowo wiele artykułów naukowych wskazuje, że program ten pozwala w niewielkim [ale jednak] stopniu zmniejszyć problemy zdrowotne oraz poziom uzależnienia wśród beneficjentów.
Wady programu
Zachowując proporcję oraz obiektywizm, należy wskazać także na kluczowe wady programu „Najpierw mieszkanie”. Bowiem nie jest tak, że program ten pomaga zwalczyć problem bezdomności u każdego beneficjenta. Po drodze następuje wiele barier, które powodują, iż takie osoby ponownie powracają na ulicę.
Po pierwsze, część beneficjentów po otrzymaniu mieszkania z powodu problemów zdrowotnych oraz różnego rodzaju uzależnień nie jest w stanie znaleźć pracę w dłuższym terminie i samodzielnie się utrzymać. Oznacza to wówczas, że muszą one powrócić do „mieszkania” poza normalnym lokum. Istotne są również kwestie finansowe, a dokładniej koszty.
Program Housing First krótkookresowo może być bardziej kosztowny aniżeli dotychczasowe programy pomocowe polegające głównie na zapewnieniu miejsca w noclegowni jako lokali tymczasowych. Polski Instytut Ekonomiczny (PIE) kontrargumentuje jednak, iż polityka „Najpierw mieszkanie” jest skuteczniejsza w długim terminie, co oznacza, że koszty takiego programu będą maleć ze względu na zmniejszanie się skali bezdomności.
