AmerykiGospodarka

Nierówności w Brazylii są ogromne! Co może zrobić rząd?

Brazylijska polityka fiskalna zwalcza nierówności, jednak głównie kanałem świadczeń rzeczowych. Transfery pieniężne w zdecydowanie mniejszym stopniu redukują dysproporcje dochodowe, a 2020 rok pokazał, że mogłyby być skutecznym środkiem redystrybucyjnym. Zwłaszcza dla dzieci z biednych rodzin

Najbogatsze 10% brazylijskiego społeczeństwa przechwytuje 41,5% dochodu, podczas gdy najbiedniejsze 10% zaledwie 1% dochodu. Współczynnik Giniego wynosi aż 52,9%. Dla porównania Gini w Argentynie to 42,0%. Brazylia bez wątpienia należy do najbardziej nierównych krajów w Ameryce Południowej i na świecie. Czy i jak polityka fiskalna próbuje zwalczać tak nierównomierną dystrybucję dochodów? I co może zrobić, aby poprawić sytuację? 

Nierówności w Brazylii spadły podczas pandemii, ponieważ rząd zapewnił warunkowy dochód podstawowy

Brazylia jest 12. co do wielkości gospodarką na świecie, w której zamieszkuje ponad 210 milionów mieszkańców. To około jedna trzecia populacji Ameryki Łacińskiej. Kraj ten został dość mocno poturbowany przez pandemię COVID-19. W 2020 roku PKB spadł o 4,6%, natomiast PKB per capita o 4,1%. Warto jednak zauważyć, że ubóstwo i nierówności zmniejszyły się, ponieważ rząd w reakcji na kryzys wdrożył program Auxílio Emergencial, który polegał na dystrybuowaniu bezpośrednich transferów pieniężnych do osób najbardziej narażonych podczas pandemii COVID-19. Według szacunków Banku Światowego program kosztował w sumie 293 mld realów brazylijskich. W efekcie Gini w 2020 roku spadł do 48,9%, jednak w 2021 roku wzrósł do 52,9%, ponieważ program wygasł. Program Auxílio Emergencial pokazał, że rząd może skutecznie zwalczać nierówności i ubóstwo.

Zobacz też: Brazylia chce złapać dwie sroki za ogon. Lula odwiedza Chiny

Czy polityka rządu w Brazylii zwalcza nierówności?

Ekonomiści Banku Światowego w badaniu pt. „Poverty and Inequality Implications of Fiscal Policies ocenili wpływ polityki fiskalnej na poziom nierówności w Brazylii w 2019 roku (względnie stabilna sytuacja gospodarcza i fiskalna). Czy polityka rządu jest redystrybucyjna?

Poniższe wykresy przedstawiają wpływ podatków i transferów na pozycję dochodową gospodarstw domowych podzielonych na kwintyle. Spójrzmy najpierw na wykres położony wyżej (panel a.) po prawej stronie. Jak go interpretować? Jeżeli niebieska linia przerywana jest dodatnia, wówczas interwencje fiskalne (świadczenia pieniężne i rzeczowe minus podatki) przynoszą gospodarstwu domowemu wzrost dochodów, jeżeli zaś jest to wartość ujemna, wówczas polityka fiskalna wpływa negatywnie na dochody. Widzimy, że pierwszy kwintyl (najbiedniejsze gospodarstwa domowe) odnosi największe korzyści. Środki fiskalne obejmujące zarówno pieniężne, jak i rzeczowe interwencje stanowią aż 459,9% dochodu rynkowego wraz z emeryturami, natomiast środki fiskalne obejmujące jedynie interwencje pieniężne (net cash) to 168,9% tego dochodu. Drugi kwintyl również zyskuje, choć w zdecydowanie mniejszym stopniu. Trzeci kwintyl jest beneficjentem netto w przypadku świadczeń pieniężnych i rzeczowych, lecz płatnikiem netto w odniesieniu do świadczeń pieniężnych. Czwarty i piąty kwintyl są płatnikami netto w systemie podatkowym – po prostu tracą.

Źródło: World Bank (2023). Poverty and Inequality Implications of Fiscal Policies. The Case of Brazil.

Z górnych wykresów wynika, że bezpośrednie transfery od państwa to główne źródło dochodów najbiedniejszych gospodarstw domowych, ponieważ środki te stanowią ponad 3-krotność ich dochodu rynkowego wraz z emeryturami. Natomiast pozycja gotówkowa netto (transfery bezpośrednie minus podatki) to wciąż ponad 2,5-krotność dochodu rynkowego i emerytur, co oznacza, że polityka podatkowa w niewielkim stopniu obniża dochód rozporządzalny gospodarstw domowych znajdujących się w pierwszym kwintylu. Jednocześnie wraz ze wzrostem dochodu rynkowego, korzyści fiskalne znacznie spadają, a od czwartego kwintyla zarówno pozycja gotówkowa netto, jak i całkowity wpływ fiskalny na dochód rynkowy są ujemne.

Panel b. (wykres poniżej) jest potwierdzeniem wniosków wynikających z panelu a. Transfery pieniężne są ważnym składnikiem dochodu rozporządzalnego najuboższych gospodarstw domowych, a świadczenia rzeczowe jeszcze silniej zwiększają pozytywny wpływ polityki fiskalnej. Ogólnie rzecz biorąc, interwencje fiskalne stanowią 151,8% dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych z pierwszego kwintyla. Drugi i trzeci kwintyl również są beneficjentami netto polityki fiskalnej w zakresie dochodów rozporządzalnych. Natomiast ostatnie dwa kwintyle są płatnikami netto w wysokości odpowiednio 1,3% (4 kwintyl) i 20,1% (piąty kwintyl) ich dochodu rozporządzalnego. Innymi słowy, różnica między świadczeniami pieniężnymi i świadczeniami rzeczowymi a płaconymi podatkami (bezpośrednie i pośrednie) jest dla tych kwintyli ujemna i wynosi kolejno 1,3% oraz 20,1% dochodu rozporządzalnego.

W rezultacie wydatki rządowe i podatki redukują nierówności dochodowe. Z poniższego wykresu wynika, że współczynnik Giniego spada aż o 15,6 punktu procentowego z 58,5% do 42,9%. Jednocześnie za większość tego spadku odpowiadają świadczenia rzeczowe (wydatki na zdrowie i edukacje), które generalnie nie są brane przy wyliczaniu Giniego. Ich efekt redukcji nierówności to aż 9,2 punktu procentowego (przejście od consumable income do final income). Można zakładać, że tak silny efekt występuje w większości krajach, w których państwo odpowiada za system edukacji i ochronę zdrowia (są to jednak tylko przypuszczenia). Transfery bezpośrednie i podatki obniżają dysproporcje dochodów o 6,4 punktu procentowego. Jednocześnie – czego wykres nie pokazuje – ubóstwo skrajne zmniejsza się o 5,1 punktu procentowego, dzięki interwencjom państwa.

Źródło: World Bank (2023). Poverty and Inequality Implications of Fiscal Policies. The Case of Brazil.

Zobacz też: Brazylia i Argentyna chcą wspólnej waluty, zapominając, że to projekt nierealny

Podsumowanie

Brazylijska polityka fiskalna zwalcza nierówności, jednak głównie kanałem świadczeń rzeczowych. Transfery pieniężne w zdecydowanie mniejszym stopniu redukują dysproporcje dochodowe, a 2020 rok pokazał, że mogłyby być skutecznym środkiem redystrybucyjnym. Zwłaszcza dla dzieci z biednych rodzin. Ekonomiści Banku Światowego wskazują, że o ile państwo przeciwdziała ubóstwu w gospodarstwach domowych z osobami starszymi, o tyle ma odwrotny wpływ na gospodarstwa domowe z dziećmi. Na przykład środki fiskalne redukują ubóstwo wśród Afro-Brazylijczyków w każdym przedziale wiekowym poza wiekiem 0-15 lat. Rekomendacja dla rządu wydaje się więc jasna. Bank Światowy zaleca zwiększenie transferów dla dzieci żyjących w gospodarstwach domowych o niskich dochodach.

Brazylia, czyli głód, duże nierówności oraz niski wzrost gospodarczy

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Gabriel Chrostowski

Analityk makroekonomiczny, w wolnych chwilach uprawiający piłkę nożną oraz biegi krótko- i długodystansowe

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker