Szwedzki model negocjacji płacowych, jak funkcjonuje i jak powstał?
Szwedzki model negocjacji płacowych wyróżnia się na tle Europy. W nim podwyżki płac ustalane są na poziomie centralnym pomiędzy Szwedzką Konfederacją Związków Zawodowych (LO) a Szwedzką Konfederacją Pracodawców (SAF) w taki sposób, aby średni wzrost realnych wynagrodzeń nie przekraczał wzrostu produktywności w branżach eksportowych. Wprowadzenie tego modelu przyczyniło się do tego, że co do zasady inflacja w Szwecji jest niska, a płace realne rosną. Jednakże, jak doszło do jego powstania? Otóż z badania Erika Bengtsson wynika, że szwedzki model negocjacji płacowych powstał głównie na skutek chęci związków zawodowych do ochrony pełnego zatrudnienia i ustabilizowania gospodarki.
Co daje szwedzki model negocjacji płacowych?
Szwedzki model negocjacji płacowych wyróżnia się na tle Europy. W nim średni wzrost płac jest ustalany między LO i SAF w taki sposób, aby nie przekroczył on wzrostu wydajności w branżach eksportowych. Ze względu na to, że branże te nie mogą przerzucać rosnących płacowych na konsumentów, ponieważ działają na rynkach międzynardowych, wzrost płac w tej branży jest wynikiem jedynie wzrostu wydajności. Co warto zaznaczyć, model ten przyczynił się do tego, że inflacja w Szwecji jest co do zasady relatywnie niska, co widać na poniższym wykresie.
Wykres: inflacja w Szwecji r/r
Zobacz także: Związki zawodowe zarówno w Polsce, jak i USA rosną w siłę!
Do tego ustalanie wzrostu wynagrodzeń w taki sposób powoduje, że płace realne w tym nordyckim kraju w ciągu ostatnich dekad praktycznie nieprzerwane rosły, co widać na poniższym wykresie. Co warto zaznaczyć, na przykład w Wielkiej Brytanii w analizowanym okresie pensje praktycznie były w stagnacji raz malejąc, raz rosnąć. Przynajmniej tak wynika z danych zaprezentowanych na poniższym wykresie. Choć PKB per capita według parytety siły nabywczej praktycznie cały czas rósł w tych krajach w ostatnich dekadach i to do tego w podobnym tempie. Otóż jego wielkość w Wielkiej Brytanii była ok. 2,74 razy większa niż w 1992 roku, a w Szwecji ok. 2,75 razy większa.
Co warto zaznaczyć charakterystycznym elementem szwedzkiego model negocjacji jest również tzw. solidarystyczna polityka płacowa. Otóż LO stara się, aby pensje rosły szybciej od wzrostu wydajności w branżach eksportowych w sektorach, w których pracobiorcy otrzymują najniższe wynagrodzenia, a wolniej w tych, gdzie pracownicy są w najlepszej sytuacji materialnej.
Związki zawodowe w Szwecji działały w nieskoordynowany sposób
Jednakże, jak taki sposób szwedzkiego model negocjacji powstał? Na to pytanie postanowił odpowiedzieć Erik Bengtsson w swoim badaniu zatytułowanym „The Origins of the Swedish Wage Bargaining Model”. W tym celu postanowił on przyjrzeć się raportom z dyskusji mających miejsce na spotkaniach Reprezentacji, organu, który podejmował decyzje odnośnie funkcjonowania LO. Co warto zaznaczyć, raporty te były tajne, a same spotkania zawsze zaczynały się od umowy, że nic, co zostanie wypowiedziane podczas nich, nie wyjdzie poza salę obrad. Z tego powodu, jak wskazuje Bengtsson, można uznać je za rzetelne źródło informacji.
Zobacz także: Pracownicy Amazon przegrali głosowanie w drugim magazynie
Podczas dwudziestolecia międzywojennego, mimo tego, że związki zawodowe były już stowarzyszone w LO, ustalanie płac było zasadniczo zdecentralizowane. Co więcej, przed wybuchem drugiej wojny światowej, wbrew opinii niektórych badaczy, sytuacja nie prezentowała się inaczej. Jak możemy wyczytać w badaniu:
W 1938 roku tylko 16 z 32 związków LO miało jakiekolwiek krajowe układy zbiorowe, pozostałe 16 trzymało się tradycyjnego modelu układów lokalnych, a tylko 37 procent członków LO było objętych układem krajowym.
Podczas wojny również niewiele się zmieniło odnośnie ustalania wzrostu wynagrodzeń przez LO. Choć warto zaznaczyć, że temat zaczął się częściej pojawiać na łamach dyskusji i spotkał się on nawet z poparciem przewodniczącego LO. Ten w 1942 na spotkaniu Reprezentacji stwierdził, iż:
Nie możemy prowadzić polityki płacowej niezależnej od polityki gospodarczej społeczeństwa. Nasze rundy negocjacyjne w coraz mniejszym stopniu są sprawą między nami a pracodawcami, ponieważ negocjacje wpływają na ogólną politykę społeczną.
Jak połączyć pełne zatrudnienie, stabilną gospodarkę i niską inflację?
W tym samym czasie, gdy funkcjonowanie LO się nie zmieniało, w samej konfederacji narastał konflikt między jej członkami. Otóż zdecentralizowany model negocjacji płacowych w Szwecji powodował, że każdy związek zawodowy walczył o jak najlepszą poprawę robotników w nim zrzeszonych, nie patrząc przy tym na inne branże. Powodowało to, że w niektórych sektorach stale płace były niższe od średniej, co dotykało między innymi pracowników tartaków zrzeszonych w związku Robotników Drzewnych i Leśnych, którzy produkowali dobra na eksport. Z kolei na przykład robotni zrzeszeni w związku Typografów regularnie wywalczali znaczne podwyżki, które prowadziły do zaburzenia sytuacji na krajowym rynku pracy i destabilizowania sytuacji gospodarczej. Z tego powodu narastało w LO poparcie dla bardziej skoordynowanej polityki płacowej.
Zobacz także: Gospodarka Szwecji pogrąży się w stagflacji? Nie można tego wykluczyć
Do tego w tamtych czasach zdobywał na znacznie argument sformułowany już w 1942 roku przez ówczesnego przewodniczącego LO. Otóż brak koordynacji przyczyniał się do cyklicznego powstawania spirali cenowo-płacowej. Ta z kolei powodowała, że rząd musiał interweniować polityką fiskalną lub monetarną, aby obniżyć zagregowany popyt i tempo inflacji. To z kolei utrudniało utrzymanie pełnego zatrudnienia, którego LO było dużym orędownikiem. Z tego powodu coraz większe znaczenie konfederacja zaczęła przywiązywać do tego, aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu produktywności. Jednakże jedynym sposobem, na jaki można osiągnąć wspomniany cel, jest prowadzenie scentralizowanej polityki płacowej.
Szwedzki model negocjacji płacowych powstał już na początku lat 60.
Po wielu latach dyskusji w końcu siła argumentów przeważyła nad interesami poszczególnych związków zawodowych i w 1951 udało się ustanowić w pełni skoordynowaną, scentralizowaną politykę płacową. To właśnie we wspomnianym roku Reprezentacja powierzyła organowi wykonawczemu Sekretariatowi zadanie centralnego negocjowania wzrostu płac z SAF i poleciła związkom zawodowym koordynacji ich działań ze sobą.
Następne lata minęły w LO głównie nad uczynieniem modelu negocjacji płacowych jak najbardziej efektywnym. To właśnie w latach 1951-1960 wprowadzono solidarystyczną polityką płacową opisaną na początku i ustanowiono, że łączny wzrost płac nie może przekraczać wzrostu produktywności w gospodarce. Jak wskazuje autor badania, na początku lat 60. opisany na początku tekstu szwedzki model negocjacji płacowych był już uformowany, a transformacja tego, jak funkcjonuje LO, dobiegła końca.
