Azja i OceaniaKomentarze I Analizy

Shinzo Abe chciał uzdrowić gospodarkę Japonii. Udało mu się połowicznie

W 2012 roku Shinzo Abe został premierem Japonii i ogłosił swój ambitny program mający na celu uzdrowić tamtejszą gospodarkę. Abenomika, gdyż tak został on nazwany, zakładała prowadzenie luźnej polityki monetarnej i ekspansywnej polityki fiskalnej oraz przeprowadzenie reform strukturalnych. Program przyniósł mieszane rezultaty. Z jednej strony udało się na przykład zmniejszyć bezrobocie i zaktywizować zawodowo kobiety. Z drugiej zaś strony wzrost płac realnych jak oscylował wokół zera przed dojściem do władzy Shinzo Abe, tak po wdrożeniu programu dalej wynosił mniej więcej tyle samo, a japoński PKB rósł powoli. 

Japońska bańka spekulacyjna i jej pęknięcie

Na przełomie lat 1989-1990 w Japonii zaczęła pękać, powstająca wtedy niemal od dekady, bańka spekulacyjna. To, jak ogromna była jej skala, dobrze ukazuje to, co się działo na rynku akcji i nieruchomości. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, gdy indeks Nikkei 225, obejmujący akcje 225 największych spółek notowanych na Tokijskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, w grudniu 1989 osiągnął wartość ok. 38 tys. punktów, tak już rok potem wynosił zaledwie ok. 24 tys. punktów. Co więcej, od 1989 roku praktycznie ani razu indeks Nikkei 225 nie wynosił więcej niż 30 tys. punktów, poza pojedynczymi przypadkami.

Wykres 1. Wartość Indeksu Nikkei 225

Wartość Indeksu Nikkei 225
Źródło: Macrotends

Zobacz także: Rekordowo niskie emisje gazów cieplarnianych w Japonii. Państwo inwestuje w energetykę słoneczną

Na rynku nieruchomości sytuacja wyglądała podobnie. Z danych zaprezentowanych na poniższym wykresie wynika, że ceny mieszkań w Japonii w 1991 były o ponad 80 proc. wyższe niż dwie dekady potem. 

Wykres 2. Indeks cen mieszkań w Japonii (indeks przyjmuje wartość 100 dla 2010 roku)

Indeks cen mieszkań w Japonii
Bank for International Settlements, Residential Property Prices for Japan [QJPN628BIS], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis;

Skutkiem pęknięcia bańki była gospodarcza stagnacja Kraju Kwitnącej Wiśni. Po tym, jak PKB per capita Japonii osiągnął rekordową wartość w 1995 roku, spadł, a następnie utrzymywał się przez niemal dwie dekady na obniżonym poziomie. Co prawda w latach 2007-2012 znowu rósł, ale potem ponownie spadł na skutek wybuchu kryzysu finansowego w Stanach Zjednoczonych, który z opóźnieniem wpłynął na japońską gospodarkę.

Abenomika, czyli luźna polityka monetarna, ekspansywna polityka fiskalna i reformy strukturalne

Właśnie w takich okolicznościach gospodarczych w 2012 roku premierem został Shinzo Abe, który ogłosił plan mający na celu uzdrowić japońską gospodarkę. Na Abenomikę składały się tzw. trzy strzałki — bardzo luźna polityka monetarna, ekspansywna polityka fiskalna i reformy strukturalne, głównie rynku pracy.

Na samym początku warto przyjrzeć się polityce monetarnej, gdyż jest ona zapewne najbardziej charakterystycznym elementem polityki gospodarczej Shinzo Abe. Jeszcze bezpośrednio po dojściu do władzy dążył on do tego, aby realne stopy procentowe były ujemne. Jednakże potem uznał, że to nie wystarczy i na skutek jego działań Centralny Bank Japonii w 2016 roku obniżył główną nominalną stopę procentową do poziomu -0,1. Analizowana polityka miała skłonić przedsiębiorstwa do inwestowania, a konsumentów do pożyczania i wydawania pieniędzy.  

Zobacz także: Zakończono pierwszą dostawę amoniaku drogą morską na linii ZEA-Japonia

Co warto zaznaczyć, polityka monetarna była silnie powiązana z tą fiskalną. Otóż Shinzo Abe postanowił zwiększyć wydatki rządowe przeznaczone między innymi na inwestycje w infrastrukturę oraz stworzenie wielu ulg i zachęt podatkowych dla przedsiębiorstw. Działania te postanowił sfinansować głównie długiem. Co warto zaznaczyć, w procesie zadłużania się państwa cały czas brał i nadal bierze czynny udział tamtejszy bank centralny. Ten od 2012 roku regularnie kupuje obligacje państwa na rynku wtórnym w ramach prowadzonego nieustannie luzowania ilościowego. Jak informują dziennikarze The Japan Times, obecnie jest on w posiadaniu ponad połowy wyemitowanych na rynku japońskich obligacji rządowych. Co interesujące polityka ta nie doprowadziła w Kraju Kwitnącej Wiśni do wzrostu inflacji. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie tempo wzrostu cen w latach 2012-2020 było relatywnie niskie i jedynie raz przekroczyło poziom 2 proc.

Wykres 3. Roczna inflacja w Japonii 

Roczna inflacja w Japonii a Abenomika
Źródło: Macrotends

Jeżeli zaś chodzi o reformy strukturalne, to te dotyczyły głównie rynku pracy. Shinzo Abe postanowił zliberalizować kodeks regulujący stosunki między pracodawcami i  pracownikami i wprowadzić odpowiednie zachęty finansowe dla przedsiębiorstw, aby te zwiększały zatrudnienie migrantów i kobiet. Do tego często w swoich przemówieniach zachęcał przedsiębiorstwa do zatrudniania osób ze wspomnianych grup. 

Abenomika przyniosła mieszane rezultaty

Abenomika przyniosła mieszane rezultaty. Z jednej strony udało się przywrócić japońską gospodarkę na drogę wzrostu gospodarczego. Jak donosi portal Al Jazeera w latach 2015-2017 w ciągu ośmiu następujących po sobie kwartałów PKB Japonii rosło. Tak długiej passy nie było w tym kraju w ciągu ostatnich 30 lat! Z drugiej zaś strony wzrost gospodarczy był relatywnie powolny. Z wyliczeń ekonomisty Kaya Keiichi wynika, że w latach 2012-2019 wzrost realnego PKB Japonii wynosił zaledwie 0,9 proc. Do tego łączna wielkość nominalnego PKB Japonii nadal nie osiągnęła wartości 600 bln jenów, co według założeń Abenomiki miało mieć miejsce już w 2020 roku. 

Zobacz także: Japonia ponownie uruchomi nieczynne reaktory jądrowe! Trwa proces licencjonowania

Jeżeli zaś chodzi o rynek pracy, to z pomocą polityki fiskalnej i monetarnej udało się obniżyć bezrobocie. Jak widać na poniższym, wykresie od objęcia urzędu w 2012 roku stopa bezrobocia ciągle się obniżała, a w 2019 roku osiągnęła rekordowo niski poziom 2,4 proc. Z kolei płace realne, jak były w stagnacji przed 2012 roku, tak nadal w niej pozostały, co wynika z danych zaprezentowanych na kolejnym wykresie. 

Wykres 4. Stopa bezrobocia w Japonii

Stopa bezrobocia w Japonii
Źródło: Macrotends
Wzrost płac realnych w Japonii
Źródło: Nikkei Asia, „Japan’s 30-year wage slump hangs over distribution debate”|

Ze strukturalną częścią Abenomiki sytuacja wygląda podobnie. Faktycznie współczynnik aktywności zawodowej wśród kobiety w wieku od 15 do 64 lat wzrósł z 64 proc. w 2012 roku do 73 proc. w 2019 roku. Z drugiej strony jak wskazują eksperci, na których powołuje się portal oko.press:

Choć za jego rządów zatrudnienie Japonek rosło, a dziś pracuje ich więcej niż np. Amerykanek, japońskie społeczeństwo pozostaje głęboko patriarchalne.

Wykres 5. Współczynnik aktywności zawodowej kobiet w Japonii (proc. populacji kobiet w wieku 15-64 lat)

Współczynnik aktywności zawodowej kobiet w Japonii, a Abenomika
Źródło: Bank Światowy

Czas na nowy, bardziej równy kapitalizm

Podsumowując mój artykuł, Abenomika przyniosła mieszane rezultaty. Z kolei teraz odchodzi ona do przeszłości. Obecny premier Fumio Kishida ogłosił, że porzuca tę strategię i zamierza wprowadzać swoją, mająca na celu utworzyć nowy, bardziej równy kapitalizm. 

Największe gospodarki świata. W 2022 roku na szczycie pozostają USA, Chiny i Japonia

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Adam Suraj

Ekonomista zarażony miłością do tej nauki przez Ha-Joon Chang. To on pokazał, że ekonomia to nie są nudne obliczenia, a nauka o życiu społecznym.

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker