Polska

Przez 30 lat PRL dalsza długość życia 15-latka spadła o 2 lata [ANALIZA]

Nowe dane pozwalają na prześledzenie, jak zmieniała się średnia długość życia w Polsce. Dzięki publikacji GUS możemy poznać więcej szczegółów dotyczących długości życia Polaków.

Średnia długość życia w Polsce w ciągu pandemii COVID-19 znacznie spadła. Kryzys zdrowotny związany z wirusem cofnął nas o 10 lat. Jak kształtowała się średnia długość życia w Polsce na przestrzeni lat? W jakim wieku mamy najmniejsze statystyczne szanse na śmierć? Ile lat życia nam jeszcze zostało? Na te pytania znajdziemy odpowiedzi w nowej publikacji Głównego Urzędu Statystycznego.

Średnia długość życia w Polsce w latach 2020-2021 znacznie spadła. Cofnęło nas to do poziomu sprzed ponad dekady. Dzięki demografom Głównego Urzędu Statystycznego, którzy opracowali nowy raport pt. „Trwanie życia w 2021 r.”, możemy prześledzić zmiany w średniej długości życia mężczyzn i kobiet w Polsce. Dokument zawiera mnóstwo ciekawych danych, które pozwalają na ocenienie stanu zdrowia Polaków na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat.

Mężczyźni żyją krócej od kobiet

Podstawowym wnioskiem płynącym z publikacji demografów z Głównego Urzędu Statystycznego jest fakt, że mężczyźni żyją w Polsce krócej od kobiet. Różnica w średniej długości życia mężczyzn i kobiet jest od 10 lat stała i wynosi ok. 8 lat. Zgodnie z danymi GUS, różnica była najmniejsza w 2019 roku, kiedy spadła do 7,7 roku. Pandemia sprawiła jednak, że znów wzrosła ona do 8 lat.

Historycznie ta różnica była jeszcze większa. Na początku lat 90. przekraczała 9 lat. Oznacza to, że przeciętny mężczyzna żył wtedy średnio o 9 lat krócej od przeciętnej kobiety. Różnica ta w latach 90. malała i spadła do 8,2 roku na początku lat 00. Wtedy znów zaczęła rosnąć. W latach 2008-2014 znów notowaliśmy zmniejszenie tej różnicy. Od 10 lat pozostaje na podobnym poziomie. Zmiany w różnicy przeciętnego trwania życia kobiet i mężczyzn w Polsce po 1990 roku przedstawia poniższy wykres.

Wykres 1. Różnica w przeciętnej długości życia kobiet i mężczyzn w latach 1990–2021.

Średnia długość życia w Polsce, różnica między kobietami a mężczyznami
GUS

Jak czytamy w raporcie, wyższa umieralność wśród mężczyzn względem kobiet występuje w niemal wszystkich grupach wiekowych.

Średnia długość życia w PRL-u… spadała?

Przyjrzenie się danym może prowadzić do bardzo ciekawych wniosków. Omówmy je najpierw ogólnie. Statystyki GUS wskazują, że w 2021 roku średnia długość życia w Polsce wśród mężczyzn wynosiła 71,8 lat (72 lata dla mieszkańców miast i 71,4 lata dla tych ze wsi). W przypadku kobiet było to 79,7 lat (79,8 lat w miastach i 79,7 lat na wsi). Różnica między kobietami a mężczyznami mieszkającymi w miastach wynosiła 7,8 roku (w 1991 r. – prawie 9; w 2001 – 7,8), natomiast na wsi – 8,2 roku (w 1991 r. – 9,7, w 2001 – 8,8).

Jak czytamy w publikacji, poziom umieralności był bardzo wysoki w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej. Jeszcze w 1950 r. przeciętna długość życia mężczyzn wynosiła nieco ponad 56 lat. Średnia długość życia w Polsce w przypadku kobiet była o 6 lat dłuższa i wynosiła 62 lata. W latach 50. nastąpił szybki spadek poziomu umieralności. Wraz z nim zwiększyła się średnia długość życia w Polsce. Trend utrzymywał się jeszcze w następnej dekadzie, ale zdecydowanie wyhamował. Za to w latach 1970-1990 średnia długość trwania życia mężczyzn prawie nie uległa zmianie. Okresowo odnotowywano nawet spadek. W przypadku kobiet wzrosła ona o 2 lata.

Dopiero upadek komunizmu sprawił, że życie mężczyzn zaczęło się wydłużać. W latach 1991-2019 przeciętne trwanie życia wzrosło dla mężczyzn o 8,2 roku, a dla kobiet o 6,7 roku. Wyższy wzrost w przypadku mężczyzn pozwolił nieco zredukować różnicę w długości życia kobiet i mężczyzn. Wzrost był wynikiem sukcesów w zmniejszeniu ogólnego poziomu umieralności. Spadła ona zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Istotne znaczenie miał wyraźny spadek umieralności niemowląt. W 2019 r. w Polsce mężczyźni żyli średnio o 18 lat dłużej niż w połowie ubiegłego stulecia, natomiast kobiety o 20 lat dłużej.

Zobacz też: Oczekiwana długość życia w Europie załamała się!

Wzrost ten wyhamował co prawda po 2014 roku, ale nie notowano spadków. Passę przerwała dopiero pandemia COVID-19. Zwiększona umieralność skróciła życie o 2,3 roku w przypadku mężczyzn oraz o 2,1 roku w przypadku kobiet.

Wykres 2. Przeciętne trwanie życia noworodka w latach 1960–2021 w Polsce.

Przeciętne trwanie życia noworodka w latach 1960–2021 w Polsce
GUS

W tym miejscu warto wytłumaczyć pewną ważną kwestię. Często popełnianym błędem jest liczenie tego, jak dużo czasu Polacy spędzą na emeryturze, na podstawie przeciętnej długości życia w Polsce u noworodka. Przykładowo, jeżeli wynosi ona 75 lat dla mężczyzn, a ci idą na emeryturę w wieku 65 lat, to nie spędzają na niej średnio 10 lat.

Warto wytłumaczyć to na prostym przykładzie. Jeżeli na 100 osób, 90 dożyje 100 lat, a 10 umrze niedługo po porodzie, to średnia długość życia w tej populacji wyniesie 90 lat. Mimo to, każdy kto dożyje 65 lat, będzie na emeryturze 35, a nie 25 lat.

Dlatego demografowie mówią o dalszej długości życia u osób w danym wieku. Dla przykładu mężczyźni przy narodzeniu żyją średnio 72 lata. W przypadku tych, którzy dożyją 60. roku życia, dalsze życie trwa średnio 17,3 roku (dla roku 2021). Oznacza to, że ci, którzy dożyli 60. roku życia, dożywają średnio aż 77,3 lat. Gdy spojrzymy na dalszą średnią długość życia w Polsce wśród mężczyzn w wieku 60 lat, to ta w latach 1960-1990 praktycznie nie uległa zmianie. W przypadku kobiet uległa ona minimalnemu wydłużeniu.

Zobacz też: Polski system emerytalny jest rządzony przez ignorancję i demagogię [RAPORT OG]

Po odzyskaniu niepodległości, długość życia w Polsce wśród emerytów i emerytek w Polsce zaczęła dynamicznie rosnąć. Trend ten przerwała pandemia. W latach 1960–2019, dalsze trwanie życia 60-latka wydłużyło się o 3,4 roku (do 19,3 roku). Dalsze trwanie życia 60-letniej kobiety wydłużyło się w omawianym okresie o 5,5 roku (do 24,2 roku). Dane prezentuje poniższy wykres autorstwa GUS.

Wykres 3. Średnia długość dalszego życia osób w wieku 60 lat w latach 1960–2021 w Polsce.

Przeciętne dalsze trwanie życia osób w wieku 60 lat w latach 1960–2021 w Polsce
GUS

Gdy wiemy już, o co chodzi w tych danych, pora przejść do najciekawszych statystyk. Jak w latach 1960-1990 zmieniła się średnia dalsza długość życia dla Polaków w różnym wieku? W przypadku noworodków wzrosła ona zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Wzrost w przypadku mężczyzn był jednak ponad 3-krotnie niższy niż w przypadku kobiet. Najciekawsza jest jednak dalsza długość życia u 15 i 30-latków. Zastosowanie tej miary pozwala wykluczyć ze statystyk wpływ mniejszej umieralności wśród dzieci. Dzięki temu możemy zobaczyć, jak wydłużyło się życie osób, które przeżyły dzieciństwo. Wnioski mogą zaskakiwać.

Długość życia 15-letnich kobiet wzrosła 2,5 razy słabiej niż w przypadku noworodków. Nie jest to akurat nic dziwnego, ale pokazuje, jak duży wpływ ma tutaj umieralność wśród małych dzieci. Prawdziwą niespodzianką jest jednak długość życia u mężczyzn. Ta spadła. I to znacznie, bo aż o 2 lata. Mówiąc wprost – nastolatek w 1960 roku miał przed sobą o 2 lata życia więcej niż nastolatek w 1990 roku. Generalnie rzecz biorąc, mężczyźni, którzy przeżyli dzieciństwo, żyli krócej. Zmianę w przypadku osób w danym wieku pokazuje poniższy wykres.

Wykres 4. Ile życia przed sobą mieli Polacy w danym wieku? Zmiana w latach 1960-1990.

Średnia długość życia w Polsce: zmiana przeciętnego dalszego trwania życia w Polsce w latach 1960-1990 (w latach)

Dlaczego mężczyźni żyją krócej?

Krótsze życie mężczyzn nie jest niczym zaskakującym. We wszystkich krajach świata to właśnie kobiety żyją dłużej. Dane dla UE prezentuje poniższa tabela.

Tabela 1. Przeciętne trwanie życia noworodka w wybranych krajach europejskich w 2020 r.

Przeciętne trwanie życia noworodka w wybranych krajach europejskich w 2020 r.
GUS

Tym, na co warto zwrócić uwagę, jest jednak różnica w tej długości. W Polsce wynosiła ona w latach 50. ok. 6 lat. Dziś to ponad 8 lat. To jeden z najwyższych poziomów w Unii Europejskiej. Wyższy wynik w 2020 roku osiągnęły jedynie 3 kraje. Były to: Litwa (10 lat różnicy), Łotwa (9,4 roku) i Estonia (8,6 roku). Co prawda sama pandemia nieco wpłynęła na tę różnicę, ale od wielu lat Polska należy do liderów w różnicy długości życia mężczyzn i kobiet. Także w 2017 roku znajdowaliśmy się na 4. pozycji w UE. Przedstawia to poniższy wykres autorstwa Eurostatu.

Wykres 5. Różnica w długości życia kobiet i mężczyzn w UE.

Średnia długość życia w Polsce: różnica w długości życia mężczyzn i kobiet w UE
Eurostat

Tym, na co warto zwrócić uwagę, jest fakt, że w tej statystyce dominują kraje postkomunistyczne. Wśród 10 państw z największymi różnicami, aż 9 pochodzi zza Żelaznej Kurtyny. Co sprawia, że różnica w długości życia mężczyzn i kobiet w Polsce jest aż tak duża? Zajrzyjmy w statystyki GUS.

Średnia długość życie w Polsce u mężczyzn jest bardzo krótka

Bardzo ciekawym opracowaniem jest cykl publikacji „Monitoring wyników prognozy Ludności Polski”. Zawiera ona cenne informacje związane z umieralnością Polaków. W najnowszym wydaniu, czyli w Monitoringu wyników prognozy ludności Polski dla 2017 roku” możemy dowiedzieć się więcej nt. umieralności Polaków według wieku. Spójrzmy zatem, jak wyglądała umieralność kobiet i mężczyzn według wieku w 2017 roku. Na pierwszy rzut weźmiemy kobiety. Liczba zgonów zobrazowana jest przy pomocy stromej górki z dwoma wierzchołkami. Jeden, znacznie niższy, znajduje się w okolicy 67-tego roku życia. Drugi, ponad 2 razy wyższy, znajduje się na wysokości 86-tego roku życia.

Z czego wynika występowanie dwóch wierzchołków? To przede wszystkim kwestia wyżów demograficznych, które przypadają na te roczniki. Na wykresie widać zatem, że wiekiem, w którym najczęściej umierają kobiety, jest 86 lat. Można uznać, że przeciętna, zdrowa kobieta, powinna dożyć właśnie tego wieku.

Wykres 6. Zgony kobiet według wieku.

Zgony kobiet według wieku

GUS

Gdy przyjrzymy się takiemu wykresowi dla mężczyzn, zobaczymy, że jego podział jest diametralnie inny. Również występują dwa wierzchołki (i to mniej więcej w tym samym miejscu), ale to pierwszy jest wyższy od drugiego. Pokazuje to, że mężczyźni bardzo często umierają w wieku 60-70 lat. Siłą rzeczy oznacza to zmniejszenie się liczby zgonów mężczyzn w wieku 85-90 lat.

Wykres 7. Zgony mężczyzn według wieku.

Zgony mężczyzn według wieku
GUS

Dla pewnego ułatwienia postanowiłem nanieść na siebie oba te wykresy. Doskonale widać tutaj, że nadwyżka zgonów mężczyzn występuje przed 80-tym rokiem życia. Co jednak bardzo istotne, drugi szczyt występuje ok. 82. roku życia. W przypadku kobiet jest to 86-ty rok życia. Różnica 4 lat jest europejskim standardem, jeżeli chodzi o długość trwania życia. Gdyby tak duża „nadwyżka” zgonów z okolic 60-70-tego roku życia nie występowała, to różnica w długości życia mężczyzn i kobiet w Polsce byłaby na europejskim poziomie.

Wykres 8. Zgony mężczyzn i kobiet według wieku – porównanie.

GUS

Zobacz też: Mężczyźni żyją krócej. Najczęściej umierają, mając 67 lat. Kobiety 20 lat więcej

Co sprawia, że ten szczyt pojawia się tak szybko? Czynników wpływających na to, że mężczyźni żyją krócej od kobiet, jest kilka. Po pierwsze, jest to zupełnie inne podejście do leczenia. Kobiety częściej odwiedzają lekarza i zaczynają chodzić do niego regularnie jeszcze w młodości. Związane jest to z okresem ciąży, kiedy przyszła matka w trosce o swoje dziecko zaczyna się badać i odwiedzać specjalistów. U mężczyzn ten nawyk pojawia się dopiero, gdy zaczynają podupadać na zdrowiu, czyli ok. 50-tego roku życia. Widzimy, że właśnie wtedy różnica zaczyna się pogłębiać.

Zmianę w podejściu do leczenia dobrze pokazują dane NFZ.  Jak wynika z raportu „Analizy korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w 2009 r. i rozkładu indywidualnych wydatków Narodowego Funduszu Zdrowia związanych z finansowaniem tych świadczeń”, wydatki na leczenie kobiet są większe między 20 a 50-tym rokiem życia. Nieleczone choroby zaczynają się jednak rozwijać, a to powoduje drastyczny wzrost kosztów opieki zdrowotnej. Dlatego wydatki na leczenie starszych mężczyzn są znacznie wyższe od wydatków na leczenie starszych kobiet. Przedstawia to poniższy wykres ze wspomnianego raportu.

Wykres 9. Jednostkowe koszty leczenia mężczyzn i kobiet w Polsce w podziale na wiek.

Wydatki NFZ na kobiety i mezczyzn według wieku
NFZ

Wyższa umieralność mężczyzn

Jednak nie samo podejście do leczenia, ale ogólnie zdrowia, sprawia, że średnia długość życia w Polsce tak znacznie różni się między płciami. Różnice w umieralności pojawiają się już znacznie szybciej. Jak zaznaczają demografowie GUS, wyższa umieralność wśród mężczyzn względem kobiet występuje w niemal wszystkich grupach wieku.

Najpierw wypada wyjaśnić, czym jest umieralność? Z uwagi na wpływ zmieniającej się struktury wieku ludności na poziom współczynników umieralności zastosowano metodę bezpośredniej standaryzacji, która pozwala odpowiedzieć na pytanie: jakie byłyby współczynniki zgonów, gdyby struktura ludności według wieku była taka sama w całym badanym okresie? – czytamy w raporcie GUS.

Wykres 10. Zmiana wartości standaryzowanych współczynników zgonów mężczyzn i kobiet w latach 1985–2021 (rok 1985 = 100)

Zmiana wartości standaryzowanych współczynników zgonów mężczyzn i kobiet w latach
GUS

Generalizując, umieralność spada cały czas od 1990 roku (wyjątkiem są jedynie pandemiczne lata 2020-21) w podobnym tempie. Co jednak istotne, jest ona znacznie wyższa wśród mężczyzn.

W latach 1985–2020 natężenie zgonów mężczyzn poniżej 60 roku życia było 2-3-krotnie wyższe niż kobiet w tym samym wieku. W wieku powyżej 60 lat proporcja ta zmniejsza się – czytamy w analizie.

W przypadku mężczyzn w wieku 0-44 lata, umieralność jest ponad 2,5-krotnie wyższa niż u kobiet w tej kohorcie wiekowej. Podobnie wyglądają proporcje dla osób w wieku 45-59 lat. Za to w przypadku osób po 60 roku życia, nierówność spada i umieralność mężczyzn jest „jedynie” o 1/3 wyższa. Dane prezentuje poniższa tabela.

Tabela 2. Umieralność w Polsce w latach 1985-2021

Standaryzowane współczynniki zgonów mężczyzn i kobiet według wieku w wybranych
GUS

Dalej GUS prezentuje podobną tabelę, ale w rozbiciu na przyczyny zgonów. Dodatkowy podział na wiek pozwala na dogłębniejsze zdiagnozowanie problemu. Tabela zawiera mnóstwo ciekawych informacji nt różnych chorób.

Tabela 3. Standaryzowane współczynniki zgonów według wybranych grup przyczyn.

Standaryzowane współczynniki zgonów według wybranych grup przyczyn
GUS

Dla osób, które rzadziej mają styczność z takimi statystykami, poniższa tabelka może wydać się nieco przytłaczająca. Pomóc może w tym wykres 11. Zawiera on dane z tabeli przedstawione w prostszy sposób. Uznając, że pewnych chorób nie da się zlikwidować (choroby serca, nowotwory), można po prostu zobaczyć, o ile wyższa jest umieralność wśród mężczyzn.

Zobacz też: Eurostat: Zdrowie Polaków na tle UE wypada fatalnie

Jakie wnioski płyną z tych danych? Najmniejsza różnica występuje w przypadku nowotworów. W grupie wiekowej do 44 lat, jest ona niemal identyczna. W przypadku 45-59 latków jest o 29% wyższa, a u osób po 60. roku życia o 64% wyższa. Jakie mogą być przyczyny takiej sytuacji? Przede wszystkim zaniedbanie leczenia i ignorowanie pierwszych oznak. Dodatkowy wpływ może mieć też np. częstsze palenie papierosów. GUS nie komentuje jednak tych wyników i nie wskazuje konkretnych winowajców owych różnic.

W przypadku zgonów z powodu chorób układu krążenia, są one znacznie częstsze u młodszych mężczyzn (do 44 lat są wyższe o 218%, a w grupie wiekowej 45-59 lat o 277%). Wśród najstarszych różnica wynosi już jedynie kilkanaście procent. Co może być przyczyną? Możliwe, że związane jest to z większym stresem. To właśnie mężczyźni częściej wybierają najbardziej stresujące zawody. Prawdopodobne, że duży wpływ ma tutaj również nadużywanie alkoholu czy palenie papierosów. Wśród przyczyn można wskazać także te wynikające z biologii. Niektórzy naukowcy twierdzą, że kobiety żyją dłużej dzięki miesiączce. Jest ona swoistym, kilkudniowym cardio dla organizmu kobiety.

Zobacz też: Średnia długość życia ulega zmianie. Brytyjczycy już wiedzą, kiedy mężczyźni dorównają kobietom

W przypadku chorób układu oddechowego, umieralność wśród mężczyzn stale jest znacznie wyższa. Wśród najmłodszych (do 44. roku życia) jest wyższa o 125%, u osób w wieku 45-59 lat to 164%, a w przypadku mężczyzn po 60-tym roku życia nadwyżka umieralności wynosi 72%. Przyczyny? Klasycznie można wymienić tutaj palenie papierosów. Wiele może być także związane z wykonywanym zawodem (np. górnicy).

W przypadku chorób układu trawiennego, umieralność wśród mężczyzn jest zdecydowanie w najmłodszej grupie wiekowej (o 235%). Wśród osób w wieku 45-59 lat, umieralność wśród mężczyzn jest większa o 179%, a u najstarszych o 48%. Jakie są tego przyczyny? Podobnie jak w przypadku innych kategorii, możemy jedynie przypuszczać. Przydatne byłoby dodatkowe opracowanie, które mogłoby pomóc wskazać na konkretne przyczyny tych różnic. Możliwe, że większa umieralność ma związek z nadużywaniem alkoholu.

Wykres 11. Umieralność kobiet i mężczyzn według przyczyny i wieku.

Ilokrotnie umieralność mężczyzn jest większa od umieralności kobiet, podział na wiek i przyczynę (1 = umieralność kobiet)

Wypadki i urazy obniżają średnią długość życia w Polsce wśród mężczyzn

Najciekawszą kategorią są za to przyczyny zewnętrzne. To właśnie tam występują największe dysproporcje. Mężczyźni do 44. roku życia umierają z tego powodu o 427% częściej. W przypadku osób w wieku 45-59 lat ta różnica jest jeszcze większa, bo umieralność jest o 574% wyższa. Wśród najstarszych, wyższa jest o „jedynie” 112%. Czynniki zewnętrzne są najczęstszą przyczyną zgonów mężczyzn w wieku poniżej 45 lat. W 2020 r. stanowiły one ponad 37% wszystkich zgonów mężczyzn w tym wieku. Jakie to są przyczyny? GUS wspomina jedynie, że są to „głównie wypadki i urazy”. Wskazać należy więc wypadki w pracy czy na drodze.

Z badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że kobiety są mniej zagrożone śmiercią na skutek wypadku drogowego niż mężczyźni. W przeliczeniu na 1 km podróży ryzyko uczestniczenia w wypadku jest dla kobiet od 2 do 4 razy niższe niż dla mężczyzn. Kolejnym czynnikiem mogą być samobójstwa, które mężczyźni popełniają w Polsce aż 8 razy częściej niż kobiety. To największa różnica między płciami w całej Europie. Ma to związek ze słabą opieką psychologiczną, dużą presją społeczną, alkoholizmem, większą bezdomnością wśród mężczyzn czy większą skutecznością prób samobójczych (mężczyźni stosują skuteczniejsze metody od kobiet).

W jakim wieku szansa na śmierć jest najmniejsza?

Nowe opracowanie Głównego Urzędu Statystycznego przedstawia także szereg innych, ciekawych statystyk. Jedną z nich są dane prezentujące szanse na zgon według wieku. W jakim jest ona najmniejsza? Według GUS – w wieku 9 lat. To właśnie wtedy istnieje najmniejsze ryzyko zgonu.

Wykres 12. Empiryczne i modelowane współczynniki zgonów dla kobiet w Polsce w 2021 r.

Empiryczne i modelowane współczynniki zgonów dla kobiet w Polsce w 2021 r.
GUS

Co ciekawe, umieralność w wieku niemowlęcym jest porównywalna do tej w wieku 50-ciu lat. W pierwszych latach życia spada ona dynamicznie i zaczyna rosnąć ok. 10. roku życia. Szansa zgonu w wieku 9 lat wynosi ok. 0,009%. Około 30-tego roku życia to już 0,04-0,15%. Szansa na zgon w wieku 40 lat wynosi 0,1-0,3%. Gdy mamy 50 lat, szansa na to, że umrzemy w tym wieku, wynosi 0,28-0,75%. Więcej niż 10% szans na zgon mamy, dożywając 82 lat jako mężczyzna lub 86 lat jako kobieta. W wieku 100 lat przekracza ona 30% (dla obu płci).

Gdyby warunki umieralności utrzymywały się na poziomie obserwowanym w 2021 r., to 18-tu lat nie dożyłoby 0,7% mężczyzn urodzonych w tym roku (w 1990 r. – 3,0%) i 0,6% kobiet (w 1990 r. – 2,2%). Wieku pełnej aktywności zawodowej, tj. 45 lat nie dożyłoby 5,5% mężczyzn i 2,2% kobiet (w 1990 r. odpowiednio 10,7% i 4,7%), natomiast wieku 75 lat 52,7% mężczyzn i 28,5% kobiet (w 1990 r. 63,9% i 37,5%).

Długość życia w Polsce spadła w czasie pandemii o 2 lata. W Szwecji wzrosła

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Radosław Ditrich

Świat postrzegam przez pryzmat liczb. Kocham przeglądać wykresy, tabele i mapy. Lubię także pobiegać i podróżować komunikacją publiczną.

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker