5 lat temu wprowadzono w Polsce Pracownicze Plany Kapitałowe. Obecnie program mający zachęcić Polaków do oszczędzania dodatkowych środków na emeryturę ma ponad 3,5 mln uczestników. Kogo udało się przekonać? Ile mają lat uczestnicy PPK? W jakich firmach są zatrudnieni? Jaką ich część stanowią imigranci? O tym w niniejszym artykule.
Mimo bardzo pesymistycznych prognoz, Polacy i tak nie oszczędzali
Mimo tego, że prognozy dość jasno wskazują, że relatywna wysokość emerytur Polaków w najbliższych dekadach będzie systematycznie i szybko spadać, mieszkańcy naszego kraju bardzo długo nie byli zainteresowani odkładaniem dodatkowych środków na emeryturę. Jeszcze w 2018 rok, łączna liczba osób oszczędzających pieniądze na Indywidualnych Kontach Emerytalnych (IKE), Indywidualnych Kontach Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) lub w ramach Pracowniczych Programów Emerytalnych (PPE) wynosiła 0,8 mln.
Zobacz także: Po autozapisie liczba uczestników PPK wzrosła o ponad 700 tys.
Z tego powodu w 2019 roku postanowiono wdrożyć Pracownicze Plany Kapitałowe. Przy czym, aby w przeciwieństwie do innych dobrowolnych programów, osiągnęły one sukces, ich wdrożeniu towarzyszyły między innymi specjalne, rządowe dopłaty (po spełnieniu odpowiednich warunków uczestnik PPK może liczyć na 250 zł wpłaty powitalnej i co roku 240 zł dopłaty rocznej od państwa) oraz kampanie edukacyjno-informacyjne. Do tego w 2023 roku przeprowadzono autozapis, w ramach którego osoby pracujące w firmach, oferujących swoim pracownikom PPK, zostały automatycznie zapisane do tego programu z możliwością natychmiastowego wypisania się poprzez złożenie odpowiedniej deklaracji.
Te oraz inne czynniki sprawiły, że PPK zaczęły bardzo szybko zyskiwać na popularności. Z danych zamieszczonych powyżej wynika, że już w 2019 roku liczba uczestników PPK praktycznie przewyższyła całkowitą populację osób korzystających z pozostałych produktów emerytalnych. W 2020 roku cel ten udało się zrealizować. Z kolei już w maju 2024 roku po niespełna 5 latach istnienia w PPK zapisanych było 3,5 mln mieszkańców naszego kraju. Dla porównania warto przytoczyć dane o PPE. Program ten utworzono w 1999 roku i od tego czasu do 2022 roku (ostatni okres, dla którego mamy dane) liczba uczestników wzrosła do zaledwie 0,5 mln.
Ile lat mają uczestnicy PPK?
Kim są uczestnicy PPK? Jakie grupy Polaków udało się dotychczas przekonać do programu? Zacznijmy od cech demograficznych. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, najliczniejszą grupę stanowili pracownicy mający od 35 do 44 lat. Niemal co trzeci (31,5 proc.) uczestnik PPK był właśnie w tym wieku. Jedynie nieznacznie mniej liczne były osoby w wieku 25-34 lat (27,8 proc.) oraz mające od 45 do 54 lat (25,3 proc.).
Zobacz także: Czy politycy ukradną kasę z PPK, a następnie kupią sobie za nią jachty?
Najmniejszą część stanowiły osoby relatywnie najstarsze i najmłodsze, co mając na uwadzę, charakterystykę tych grup nie powinno dziwić. Osoby, które nie ukończyły 25 roku życia, ze względu na przemiany demograficzne zaobserwowane w ostatnich dekadach w Polsce stanowią obecnie nieproporcjonalnie małą część populacji naszego kraju. Do tego, młodzi znacznie rzadziej pracują. Z kolei osoby starsze nie mają powodów, aby oszczędzać na emeryturę, bo już często na niej są.
Kobiety są bardziej przezorne
Co intrygujące w PPK jest praktycznie tyle samo kobiet, co mężczyzn. Z danych zamieszczonych poniżej wynika, że w 2023 roku uczestnicy PPK płci żeńskiej stanowili 42,9 proc. ogólnej liczby uczestników. Z kolei dla mężczyzn odsetek ten wyniósł 45,4 proc. Przy czym odnośnie do płci 11,7 proc. członków PPK nie ma odpowiednich danych. Co w tym intrygującego? Otóż potencjalnych członków PPK wśród kobiet jest znacznie mniej niż wśród mężczyzn.
Zgodnie z szacunkami Międzynarodowej Organizacji Pracy w ubiegłym roku kobiety stanowiły ok. 45,6 proc. siły roboczej w Polsce. W praktyce oznacza to, że w naszym kraju pracowało lub poszukiwało pracy ponad 1,6 mln mężczyzn więcej niż kobiet (8 384 tys. kobiet kontra 10 mln mężczyzn). Gdyby udział uczestniczek PPK w całej populacji uczestników, byłby taki sam jak ich udział w sile roboczej, byłby on mniejszy o niemal 3 pkt proc. (88,3 proc. * 45,6 proc. = 40,2 proc.)
Zobacz także: Branża transportowa w kryzysie! Rząd wprowadzi zakaz zakładania nowych firm!
Imigranci również przekonali się do Pracowniczych Planów Kapitałowych
Ponadto warto również zauważyć, że PPK skusiło swoją ofertą nie tylko Polaków, ale również obywateli innych państw, którzy pracują na terenie naszego kraju. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, w 2023 roku 126,2 tys. uczestników PPK pochodziło z Ukrainy. Obywatele naszego wschodniego sąsiada stanowili niemal 70 proc. osób oszczędzających w ramach analizowanego programu, nieposiadających obywatelstwa polskiego. Na drugiej pozycji uplasowali się Białorusi w liczbie 14,9 tys. i udziale w ogólnej populacji imigrantów zapisanych w PPK wynoszącym 8,2 proc.
Uczestnicy PPK to przede wszystkim pracownicy dużych firm. Dlaczego?
Gdzie pracowali uczestnicy PPK? Z danych zaprezentowanych poniżej wynika, że przede wszystkim sektorze prywatnym. Osoby zatrudnienie w sektorze publicznym stanowiły zaledwie 14,5 proc. wszystkich osób zapisanych do PPK. Przy czym i w tym przypadku mamy do czynienia z wyraźną dysproporcją pomiędzy strukturą populacji uczestników PPK a strukturą zatrudnienia w gospodarce. Ponad co piąty pracujący Polak jest zatrudniony w sektorze publicznym.
Jeszcze większe rozbieżności tego rodzaju istniały w przypadku samych pracowników sektora prywatnego. Jak widać na wykresie zamieszczonym po lewej stronie, aż 41,5 proc. uczestników PPK zatrudnionych w sektorze prywatnym pracowało w firmach zatrudniających ponad 1000 osób. Łącznie mieszkańcy naszego kraju pracujący w dużych firmach (zatrudniające ponad 250 osób) stanowili 67,5 proc. uczestników PPK. Z kolei udział takich przedsiębiorstw w ogólnym zatrudnieniu w 2022 roku wyniósł ok, 32,6 proc., czyli ponad dwukrotnie mniejszy!
Zobacz także: System emerytalny w Polsce to chaos. Ta stajnia Augiasza wymaga posprzątania
Dodatkowo z danych wyłania się również silnie zróżnicowanie geograficzne. Jak widać na poniższej mapie, pod względem relatywnej popularności programu bezsprzecznie króluje województwo mazowieckie. W firmach, posiadających aktywną umową o zarządzanie PPK oraz z co najmniej jednym aktywnym rachunkiem PPK, w tym regionie Polski wskaźnik partycypacji w programie (iloraz liczby uczestników PPK i liczby zatrudnionych) wyniósł aż 66,7 proc. Na drugim miejscu uplasowało się województwo dolnośląskie ze wskaźnikiem partycypacji na poziomie 52,5 proc. Z kolei po przeciwnej stronie zestawienia znalazło się województwo świętokrzyskie z niemal 2,5-krotnie mniejszym wskaźnikiem partycypacji od województwa mazowieckiego (26,7 proc.). Drugie miejsce od końca należało zaś do województwa warmińsko-mazurskiego (28,2 proc.).
Skąd wynikają te dysproporcje? W przypadku sektora prywatnego część z nich można wyjaśnić tym, że wprowadzanie PPK zaczęto właśnie od największych podmiotów. Jednakże zdaje się, że nawet w tym przypadku główną przyczyną jest inny czynnik, mianowicie różnice w zarobkach. Na ogół pracownicy sektora prywatnego zarabiają lepiej od osób zatrudnionych w sektorze publicznym, a duże firmy co do zasady płacą lepiej, niż te mniejsze. Ponadto województwa mazowieckie i dolnośląskie należą do grona najmożniejszych regionów Polski. Z kolei województwa warmińsko-mazurskie i świętokrzyskie na tej płaszczyźnie prezentują się praktycznie najgorzej ze wszystkich regionów naszego kraju (szerzej tej kwestii przyjrzeliśmy się w artykule: Bogactwo województw w porównaniu do państw. Sama Warszawa przebija Japonię).
Jak poinformował pod koniec zeszłego roku, Paweł Borys, ówczesny prezes odpowiedzialnego za PPK Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR), dotychczas mimo prób nie udało się skutecznie zachęcić do PPK Polaków wchodzących w skład analizowanych grup. Przekonanie ich do programu będzie stanowić poważne wyzwanie dla nowego kierownictwa PFR.
