Umiejętności finansowe polskich nastolatków. Tak wypadamy na tle innych państw [BADANIE]

Zgodnie z badaniem PISA 2022 umiejętności finansowe polskich nastolatków istotnie przewyższają średnie zdolności ich rówieśników z krajów OECD. Z wynikiem 506 pkt. Polska uplasowała się na 6 miejscu w rankingu 20 państw biorących udział w badaniu. W jakich obszarach wiedzy finansowej nastolatkowie radzą sobie najlepiej, a w jakich najgorzej?

• Badanie PISA przedstawia stan znajomości terminów i procesów finansowych polskich piętnastolatków i analizuje umiejętności wykorzystania wiedzy finansowej w codziennym życiu.
• Polska wyróżnia się pod względem tego, że zarówno chłopcy jak i dziewczynki posiadają podobny poziom umiejętności finansowych.
• 84 proc. piętnastolatków stwierdziło, że może samodzielnie decydować, na co wyda zgromadzone środki.
• 67 proc. piętnastolatków ma konto w banku, a co czwarty płaci codziennie telefonem.
• Najczęściej źródłem środków finansowych młodzieży są kieszonkowe.

Badanie umiejętności finansowych polskich nastolatków

W ubiegłym tygodniu opublikowano wyniki badania PISA 2022, w którym przyjrzano się umiejętnościom finansowym 15-latków z 20 państw świata. Polska młodzież osiągnęła wynik 506 pkt przewyższający średnią dla krajów OECD wynoszącą 498 pkt. 

Lepsze wyniki w zakresie umiejętności finansowych osiągnęli jedynie nastolatkowie z Belgii, Danii, Kanady i Holandii. Wynik polskich uczniów nie różni się statycznie od wyniku uczniów z Czech, Austrii i Stanów Zjednoczonych.

Chociaż na pierwszy rzut oka wyniki napawają optymizmem, to jednak wynik polskich 15-latków w tej edycji jest niższy niż w edycji badania z 2018 r. Wówczas udało się uzyskać 520 pkt. 

Badanie PISA przedstawia z jednej strony stan znajomości terminów i procesów finansowych, z drugiej zaś analizuje umiejętności wykorzystania wiedzy finansowej w codziennym życiu. Prezentuje także postawy, zachowania i przekonania piętnastolatków związane z finansami.

Zobacz też: Im kraj jest bogatszy, tym nastolatkowie są mniej zadowoleni ze swojego życia [BADANIE]

Umiejętności finansowe polskich nastolatków: kto osiągnął najlepsze wyniki, a kto najgorsze?

Umiejętności finansowe polskich nastolatków i nastolatek niewiele się różnią – dziewczynki i chłopcy osiągnęli podobne wyniki. Polska wyróżnia się pod tym względem spośród innych państw. Dla porównania wysokie różnice między płciami zaobserwowano we Włoszech, na Węgrzech, w Danii i USA, gdzie chłopcy znacznie prześcigają dziewczyny. Są także państwa, gdzie to dziewczyny górują nad chłopakami – tak jest np. w Malezji, Bułgarii, Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Norwegii.

Inaczej sprawa wygląda już z wykorzystaniem wiedzy w codziennym życiu. Jak czytamy w raporcie z badania:

[Polscy] chłopcy częściej niż dziewczęta deklarują znajomość pojęć związanych z finansami, mają większe doświadczenie w transakcjach finansowych, zarówno tradycyjnych, jak i cyfrowych, częściej pracują i dysponują wynagrodzeniem za pracę. 

Istotny jest status społeczno-ekonomiczny. Dzieci pochodzące z rodzin o wyższym statusie posiadają zazwyczaj lepsze umiejętności finansowe. Ta zależność została zaobserwowana także w pozostałych państwach.

Widać też spore różnice, jeśli chodzi o rodzaj szkoły. Najlepsze wyniki w badaniu osiągali uczniowie liceów, nieco gorsze piętnastolatkowie z techników. Najsłabsze umiejętności finansowe przedstawiała młodzież szkół branżowych I stopnia. Badacze zauważyli, że jest to powiązane z różnicami w zakresie umiejętności matematycznych i rozumienia czytanego tekstu oraz z różnicami w statusie społeczno-ekonomicznym uczniów. Umiejętności w zakresie matematyki, czytania i nauk przyrodniczych polskich uczniów według ostatniej edycji badania znacznie się pogorszyły, o czym pisał Gabriel Chrostowski.

Jakie pojęcia finansowe znają polscy nastolatkowie?

Polscy piętnastolatkowie deklarują największą znajomość pojęć związanych z finansami, które można by nazwać ogólne lub podstawowe. Największy odsetek z nich wie, czym jest budżet, kredyt bankowy, kim jest przedsiębiorca, co to płaca i karta debetowa. Zdecydowanie najmniej nastolatków potrafi wyjaśnić takie terminy jak: dywidenda, dywersyfikacja, dewaluacja, procent składany, stopa zysku, kurs wymiany i akcje.

Choć taki wniosek nie płynie z badania, to można zauważyć, że niska jest znajomość pojęć związanych z inwestowaniem i rynkiem kapitałowym. To nie wróży dobrze dla tego, by młode pokolenie miało coś zmienić, jeśli chodzi o podejście Polaków do tych kwestii.

Wzrasta samodzielność finansowa piętnastolatków

Polscy rodzice pozwalają piętnastolatkom na dużą samodzielność w zarządzaniu swoimi pieniędzmi. Samodzielność w tej kwestii zadeklarowało 84 proc. uczniów, stwierdzając, że mogą sami decydować, na co wydają zgromadzone środki. 58 proc. pyta o zgodę rodziców, gdy planuje większy wydatek. 

Korzystanie z usług bankowych nie jest już dla przeciętnego piętnastolatka niczym nadzwyczajnym. W 2022 r. konto w banku posiadało 67 proc. z nich (wobec 34 proc. w 2018 r.), 63 proc. stwierdziło, że dysponuje kartą płatniczą (wobec 26 proc. w 2018 r.), a 62 proc. korzystało z aplikacji mobilnej z dostępem do konta (wobec 21 proc. w 2018 r.). 25 proc. piętnastolatków codziennie lub prawie codziennie płaci kartą. 22 proc. z taką samą częstotliwością płaci telefonem. 

Zobacz też: Preferencje zakupowe młodych uległy zmianie. E-commerce jest częścią życia 

Skąd polscy piętnastolatkowie mają pieniądze?

Najczęściej polska młodzież otrzymuje pieniądze od rodziców. Zdecydowanie najwięcej, bo 67 proc. otrzymuje kieszonkowe, które nie są uwarunkowane wykonywaniem domowych obowiązków. Nieco mniej niż połowa (46 proc.) otrzymuje pieniądze jako prezenty od rodziny i znajomych. U 40 proc. źródłem są kieszonkowe, które otrzymają, gdy dopełnią obowiązków. 1/3 piętnastolatków sprzedaje swoje rzeczy, np. na portalach aukcyjnych. Tyle samo pracuje w czasie wolnym, np. w wakacje. Co czwarty posiada niepełnoetatową pracę dorywczą. 22 proc. ma możliwość pracy w rodzinnej firmie. 

Wyniki te znacznie różnią się w zależności od szkoły, do której uczęszczają uczniowie. Licealiści najczęściej mogą liczyć na pieniądze, niespecjalnie się o to trudząc. Z kolei piętnastolatkowie ze szkół branżowych I stopnia znacznie częściej podejmują pracę. Szczegółowe wyniki można zobaczyć w raporcie.