Jedną z największych afer polityczno-gospodarczych jest tzw. afera czarnych kont. Trwający przez kilkanaście lat proces za rządów w CDU Helmuta Kohla polegający na zasilaniu partii gigantycznymi pieniędzmi ze strony wielkiego biznesu ukrytymi darowiznami. W zamian „zaprzyjaźniony” biznes otrzymywał przetargi rządowe czy zmiany prawa. A pieniądze z czarnych kont finansowały kampanie CDU na poziomie federalnym i państw związkowych. Niemiecka polityka po ujawnieniu tego procesu odmieniła się na zawsze.
- CDU długotrwale było zasilane pieniędzmi z nielegalnych darowizn
- System klientelizmu wpłynął na zmiany w polityce gospodarczej Niemiec
- Niemiecka polityka pod wpływem czarnych kont odmieniła się ukazując kruchość mechanizmów kontrolnych
Narodziny klientelizmu CDU
W latach 80. CDU zawiązało długotrwałą współpracę z FDP, tworząc rząd koalicyjny na poziomie federalnym i większości państw związkowych. Trzeba zaznaczyć, że polityka związkowa i federalna jest naturalnie rozdzielona, są możliwe na poziomie kraju związkowego koalicje między SPD i CDU, mimo że na poziomie federalnym to główni konkurenci. CDU taka koalicja z liberalną FDP była potrzebna z uwagi na rodzący się system klientelizmu. W pierwszych latach czarne konta służyły do zwykłego finansowania kampanii wyborczej poprzez stosowanie kreatywnej księgowości i wykorzystanie luk prawnych (w których tworzeniu uczestniczyło CDU), a w zamian darczyńcy korzystali na liberalnym kierunku zmian gospodarczych. Powstające liczne tajne konta w Szwajcarii gwarantowały przewagę CDU nad SPD. Partia socjaldemokratyczna otrzymywała dużo mniej od chrześcijańskich demokratów z legalnych darowizn.
Zobacz też: Niemiecka sieć supermarketów otwiera centrum logistyczne za ćwierć miliarda euro
W miarę kolejnych lat kwoty od wielkiego biznesu rosły. Na temat możliwej skali tego wsparcia mówi dużo fakt, że wedle zeznań przewodniczącego CDU z Hesji partia na poziomie tego kraju związkowego została zasilona 18 milionami marek niemieckich w formie nielegalnych darowizn już w 1983 r. W zamian CDU gwarantowało „darczyńcom” coraz większe benefity.
Najważniejsze udowodnione wydarzenia powiązane z aferą czarnych kont to przykładowo sprawa Schreibera i Ehlerdinga. Karlheinz Schreiber lobbysta zbrojeniowy przekazał CDU kilka milionów marek niemieckich. W zamian uzyskał pomoc w dostaniu kontraktów na dostawy sprzętu wojskowego do Arabii Saudyjskiej, a także specjalne prawa w kontraktach Bundeswehry. Karl Ehlerding przekazał 6 mln marek na czarne konta, w zamian uzyskując kontrakt na budowę 110 tysięcy mieszkań dla pracowników kolei. Okres rządów Kohla charakteryzował się kursem prorynkowym i nakierowanym na likwidacje systemu nadzoru państwa nad gospodarką ukształtowany w poprzedzających jego rządy latach.
Znaczenie czarnych kont
Wiele wskazuje, że to dzięki wsparciu biznesu Helmut Kohl był w stanie sprawować władze przez 16 lat. Czyni go to najdłużej urzędującym kanclerzem od czasów Ottona von Bismarcka. Różnica jednak między nimi jest taka, że Bismarck sprawował władze w czasie konstytucjonalizmu Pruskiego. Kanclerza wskazywał cesarz i nikt poza nim nie miał narzędzi, aby wymusić zmianę kanclerza. A Kohl był w stanie, wykorzystując strumień pieniędzy pochodzący z czarnych kont i kształtować politykę w Niemczech. Korzystając z milionów marek, nad którymi nikt nie miał żadnej kontroli poza nim i skarbnikami CDU, kreował i niszczył kariery polityków. Dzięki temu Kohl zachowywał kontrolę nad partią. Wiele wskazuje, że jedną z beneficjentek tego klientelizmu w niemieckiej polityce była Angela Merkel.
Zobacz też: Katar ucieka z uścisku ropy i gazu
Okres zjednoczenia Niemiec i prywatyzacji państwowych spółek otworzył kolejne możliwości na zacieśnienie kontaktów między chrześcijańskimi demokratami a wielkim biznesem. Chaotyczna prywatyzacja i wdrażanie w byłym NRD społecznej gospodarki rynkowej stanowiło idealną okazję dla przedsiębiorców i nielegalnych darczyńców CDU. Nie bez przyczyny to struktury CDU najszybciej się rozwijały w nowych krajach związkowych. Mimo że w tych krajach związkowych historycznie chadecja nigdy nie odgrywała istotnej roli, a większość Niemców z tego obszaru jest ateistami. Naturalnym zwycięzcą zwłaszcza w Brandenburgii i Saksonii było SPD. Kohl, wykorzystując środki z czarnych kont, był w stanie zwyciężyć mimo tych niekorzystnych czynników.
Konsekwencje ujawnienia czarnych kont
Jednym z najważniejszych dni dla niemieckiej polityki od 1945 r. jest 4 listopada 1999 r. gdy sąd w Augsburgu postawił zarzuty Waltherowi Kiepowi, skarbnikowi na poziomie federalnym CDU. Początkowo uwagę wymiaru sprawiedliwości zajmowała kwestia jedynie nieprawidłowości podatkowych chadeków, które nawarstwiały się z powodu systemu czarnych kont przez lata 80/90. Następne tygodnie stanowiły kolejne przesłuchania, procesy i zarzuty wobec czołowych polityków CDU. Niemiecka polityka skupiła się na tym jak kolejni decydenci partii ujawniali kolejne „darowizny” podawali możliwe przysługi, jakie CDU miała oddać darczyńcom za nielegalne transfery pieniędzy. Niemiecka polityka pod wpływem tej afery zmieniła się już na zawsze, zaufanie społeczeństwa do dialogu społecznego i biznesu uległo załamaniu. Mimo że najprawdopodobniej nie był to pełny zakres wspierania przez wielki biznes CDU, który wyszedł na jaw.
Helmut Kohl z niezwyciężonego kanclerza, za którego rządów zjednoczyły się Niemcy, przeistoczył się w kanclerza urzędującego tak długo, dzięki nielegalnemu wsparciu niemieckiego biznesu. W następnych miesiącach wybuchła mniejsza afera dotycząca nielegalnego wsparcia biznesu dla FDP. Pogrążone w kryzysie wewnętrznym CDU usunęło ze stanowiska lidera Kohla, odzyskując władze w 2005 r. gdy poprowadziła CDU do władzy Angela Merkel, na bazie skompromitowanego i nieudolnego rządu SPD.
