EuropaGospodarkaHistoria

Republika Nowogrodzka miała demokrację i bogactwo. Dlatego została zniszczona przez Moskwę

Republika Nowogrodzka powstała w 1136 r. z powodu obalenia systemu monarchii. System republikański oparty na wiecach i wyborze urzędników przez ludność, stworzył dogodne warunki do rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Nowogród wypracował system, w którym rola demokracji była niezwykle istotna, zwłaszcza na tle innych państw regionu i przyszłej historii Rusi. 

  • Republika Nowogrodzka stworzyła system polityczny, w którym było duże znaczenie demokracji bezpośredniej i wyboru władz.
  • Nowogród odgrywał kluczową rolę w bardzo dochodowym handlu futrami. Zwłaszcza prowadził intensywną wymianę handlową z Ligą Hanzeatycką, mimo okazjonalnych konfliktów.
  • Republika Nowogrodzka miała rozbudowany system gospodarki miejskiej, unikatowy w historii Rusi, obejmujący silną warstwę kupców i rzemieślników. 

Republika Wiecowa

Kluczowym elementem polityki Nowogrodu były zebrania miejskie. System wieców obejmował decyzje dotyczące prawa, podatków, polityki zagranicznej – wojen, wyboru urzędników i przywódców. W wiecach uczestniczyli ludzie ze wszystkich klas społecznych, od Posadników (burmistrzów), aż po chłopów czy proletariat miejski. Mimo udziału całego społeczeństwa Posadnikami zostawali przedstawiciele najważniejszych rodów kupieckich. Przedstawiciele klasy średniej republiki starali się o urząd tysiackich (tysięczników) pierwotnie przywódców milicji miejskiej, a później urzędników sądowych i handlowych.

Zobacz też: Polska najbogatsza w regionie

Dużą rolę obok Posadnika i księcia powoływanego najczęściej w czasie wojny pełnił arcybiskup Nowogrodzki. Wybierany często nie przez Patriarchów Kijowskich, a wiece ewentualnie głosowania tylko duchownych z Republiki. Arcybiskupi zarządzali sądami kościelnymi, które w Nowogrodzie rozstrzygały sprawy, które gdzie indziej w świecie prawosławnym pozostawiano sądom świeckim, podpisywali traktaty w imieniu miasta, a nawet nadzorowali standardy wag i miar na miejskim rynku. Ciekawe jest, że prawdopodobnie wiece mógł zwołać dowolny mieszkaniec miasta, bijąc w dzwon, a gdy odpowiednio dużo osób się zebrało w tym Arcybiskup i Posadnik przedstawić swoje propozycje dotyczące Republiki.

Gabagool, CC BY 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/3.0>, via Wikimedia Commons

Mapa przedstawiająca granicę Republiki Nowogrodzkiej w 1400 r.

Gospodarka Wielkiego Nowogrodu

Republika Nowogrodu znajdowała się w korzystnym miejscu geograficznym. Była jedynym państwem Rusi posiadającym dostęp do Bałtyku. Nowogród z uwagi na swój kupiecki charakter, posiadał zaawansowaną, zwłaszcza na tle innych państw Rusi, produkcję rzemieślniczą i wydobycie. Żelazo wydobywano na wybrzeżu Zatoki Fińskiej. Stara Russa i inne miejscowości były znane ze swoich warzelni soli. Nowogród był ważnym podmiotem w metalurgii i produkcji dóbr przemysłowych. Uprawa lnu i chmielu odgrywała również dużą rolę.

Zobacz też: Rekordowo niskie bezrobocie w Polsce 

Republika odgrywała ważną rolę w pszczelarstwie i rybołówstwie. Wosk i miód były sprzedawane do innych miast regionu, a także eksportowane do Niemiec czy Danii. Długa linia brzegowa stwarzała możliwość oparcia dużej części diety mieszkańców Republiki o ryby. Rybami była również zainteresowana Hanza, zwłaszcza te miasta w Niemczech będące daleko od wybrzeża. Nowogród mimo niesprzyjających warunków rolnych był uzależniony od rolnictwa i hodowli zwierząt. Podstawy rolnicze były również niepewne, ponieważ ziemia uprawna należała praktycznie tylko do bojarów i duchowieństwa, a tylko niewielki obszar należał do kupców i wolnych chłopów. Wiele wskazuje, że brak gruntów publicznych, które uprawiali chłopi dzierżawiący ziemie od państwa, stanowił jeden z największych błędów przywódców Republiki. Takich jak słynny Aleksander Newski, który potrzebował poparcia bojarów i kościoła w toczonych wojnach z Zakonem Kawalerów Mieczowych czy państwami Skandynawskimi w efekcie czego nie walczył o nacjonalizację gruntów.

Futra największym źródłem bogactwa Nowogrodu

Republika nawiązała długotrwałe relacje z Ligą Hanzeatycką i miastami niemieckimi. Największym bogactwem Republiki były futra, na które był gigantyczny popyt w Europie Środkowej i Zachodniej. Nowogród w okresie średniowiecza był kluczowym dostawcą futer dla Europy. Miasto było głównym punktem przeładunkowym w handlu między Rusią a północno-zachodnią Europą, ponieważ znajdowało się na wschodnim krańcu bałtyckiej sieci handlowej ustanowionej przez Hanzę. Hanza eksportowała do Nowogrodu zwłaszcza srebro, tkaniny, wino i broń.

Zobacz też: Mobilność w Europie zmienia się, auta przejdą do lamusa?

Ilość futer eksportowanych przez Nowogród była gigantyczna, Nowogród w XIV i XV wieku odpowiadał za większość futer, z których produkowano ubrania dla elit Europy. Niestety w schyłkowym okresie istnienia Wielkiego Nowogrodu tracił z powodu wyczerpania zasobów futer, ponieważ tereny łowieckie przesuwały się znacznie dalej na północ, a z tej zmiany czerpali zysk głównie kupcy moskiewscy.

Upadek Republiki

XV wiek na bazie osłabienia wpływów Mongołów na Rusi, był okresem gwałtownych walk między państwami Rusi. Wielu chciało zjednoczyć te część Europy. Nowogród przegrał, stawiając w pierwszym okresie na współpracę z Moskwą, licząc, że Moskwa, która jest relatywnie daleko, od Nowogrodu nie zagrozi mu. Pod wpływem kolejnych wygranych Moskwy jej rola rosła. Nowogród nawiązał sojusz z Polską, który wywołał gigantyczne spory w społeczeństwie i elitach Nowogrodu. W 1471 r. wybuchła wojna z Moskwą, która skończyła się porażką podzielonych i skonfliktowanych elit w bitwie pod Szelonem. Później Moskwa stopniowo ograniczała suwerenność Republiki, w 1478 r. kończąc jej istnienie. Na rozkaz Cara Moskiewskiego zniszczono symbole Republiki i archiwa. Błędem z perspektywy czasu było niewywiązanie się z sojuszu Polski i Litwy.

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Sergiusz Popowski

Ekonomista i historyk, który swoje zainteresowanie skupia na historii gospodarczej, ekonomii instytucjonalnej i makroekonomii

Polecane artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker