Demografia

Liczba małżeństw w Polsce drastycznie spada, a cierpi na tym dzietność

W 2023 r. zawarto 146 tys. związków małżeńskich, co było drugim najniższym wynikiem w okresie powojennym

W Polsce w ostatnich latach zachodzi wiele mniej lub bardziej negatywnych procesów demograficznych. Jeden z nich stanowi zmniejszenie znaczenia instytucji małżeństwa dla wielu Polaków. W 2023 r. liczba nowo zawartych małżeństw w Polsce, nie licząc „covidowego” 2020 r., była najniższa od II wojny światowej. Tymczasem to właśnie w małżeństwach wciąż rodzi się ponad 70% dzieci. Przedstawiamy dane, przyczyny i konsekwencje tego trendu.

  • W 2023 r. zawarto jedynie 146 tys. związków małżeńskich, co było drugim najniższym wynikiem w okresie powojennym.
  • W II połowie XX w. co roku przybywało w naszym kraju od 200 do 300 tys. nowych małżeństw.
  • W Polsce wciąż ponad 70 proc. dzieci przychodzi na świat w rodzinach sformalizowanych.
  • Wzrasta wiek nowożeńców. W 2023 r. mediana wieku mężczyzny zawierającego małżeństwo wyniosła ponad 31 lat, a kobiety ok. 29 lat.
  • Małżeństwa wyznaniowe stanowią coraz mniejszy odsetek ogółu zawieranych małżeństw. Popularniejsze pozostają na wsi.

Liczba małżeństw w Polsce spada

W ostatnim czasie wiele piszemy o procesach demograficznych w Polsce, w tym także dramatycznej sytuacji z dzietnością, opisując szereg przyczyn, które mają wpływ na ten stan rzeczy. Najistotniejszą z nich są przemiany kulturowe, które zmieniają również postrzeganie instytucji małżeństwa. Z kolei upadek małżeństwa w znacznym stopniu jest powiązany z upadkiem dzietności.

Jak wskazują analitycy GUS w nowej publikacji na temat sytuacji demograficznej Polski, małżeństwa stanowią niezmiernie ważny element rozwoju demograficznego kraju. Przez ostatnie lata liczba nowo zawieranych małżeństw w Polsce stale jednak spada. 

W II połowie XX w. co roku przybywało w naszym kraju od 200 do 300 tys. nowych małżeństw. Rekordowy był przełom lat 70 i 80. W 1975 r. odnotowano 330,8 tys. nowych związków małżeńskich. Od 2013 r. liczba nowych małżeństw w Polsce utrzymuje się poniżej 200 tys. rocznie. 

Liczba małżeństw w Polsce

Ostatni czas przynosi jednak najbardziej niepokojące dane. W 2023 r. zawarto w Polsce już jedynie 146 tys. związków małżeńskich. Co za tym idzie, jeśli wyłączyć z analizy 2020 rok rozpoczęcia pandemii COVID-19 w Polsce, w ostatnim roku mieliśmy do czynienia z najmniejszą liczbą nowych małżeństw w Polsce w całym okresie powojennym. 

Ta sytuacja, wraz z rosnącym odsetkiem małżeństw, która zostają przerwane w wyniku rozwodu, powoduje, że ogólna liczba istniejących związków małżeńskich w Polsce również spada. Na koniec 2023 r. w Polsce istniało 8 655 tys. małżeństw – o 68 tys. mniej niż rok wcześniej.

Większy odsetek dzieci rodzi się poza małżeństwem, ale wciąż urodzeń jest mało

Małżeństwo nadal pozostaje niezwykle istotną komórką społeczną dla poziomu dzietności w kraju. W Polsce wciąż ponad 70 proc. dzieci przychodzi na świat w rodzinach, w których rodzice są małżonkami. Co więcej, najwięcej dzieci rodzi się w okresie pierwszych 2-3 lat od ślubu, zatem liczba nowo zawieranych małżeństw wiele mówi na temat tego, jak będzie się kształtowała dzietność w najbliższych latach.

Trzeba oczywiście przyznać, że w ostatnich latach liczba urodzeń pozamałżeńskich w Polsce rośnie. W dłuższym horyzoncie czasowym ta zmiana kulturowa jest wyraźnie widoczna. Z danych GUS wynika, że w 1990 r. jedynie 6,2 proc. dzieci przyszło na świat w nieformalnej rodzinie. W 2000 r. odsetek ten wzrósł do 12,4 proc., w 2010 r. do 20,6 proc. W 2022 r. już 28,1 proc. dzieci w Polsce urodziło się w związkach nieformalnych.

Nie zapominajmy, że jest to jednak jedynie obraz struktury urodzeń, a ich liczba stale spada. W 1990 r. na świat przyszło 547,7 tys. Polek i Polaków, podczas gdy w 2023 r. już jedynie 272,5 tys.

Małżeństwo coraz później albo wcale

Młodzi Polacy coraz później decydują się na zawarcie małżeństwa, jeśli w ogóle chcą w nie wchodzić. Z jednej strony powodem tego znów są zmiany kulturowe – niższa chęć formalizacji związku wśród młodych, potrzeba większej swobody, koncentracja na karierze i tworzeniu majątku, zmiany ról społecznych, chęć realizacji zawodowej kobiet, ale także bardziej złożone jak problemy z komunikacją, przebodźcowanie, niższa skłonność do rezygnacji z siebie. Z drugiej strony niejako wymuszają to warunki zewnętrzne, takie jak m.in. sytuacja na rynku mieszkaniowym.

W konsekwencji wzrasta przeciętny wiek nowożeńców. W 2023 r. mediana wieku mężczyzny zawierającego małżeństwo wyniosła ponad 31 lat, a kobiety ok. 29 lat. To dużo więcej niż na początku XXI w. – prawie 6 lat różnicy. Można stwierdzić, że wpływ zmian kulturowych widać, przyglądając się terytorialnym zróżnicowaniom mediany wieku nowożeńców w Polsce.

Liczba małżeństw w Polsce
Nowożeńcy według wieku w wybranych latach (w %). Źródło: GUS, Sytuacja demograficzna Polski do 2023 r.

Najmłodsi kawalerowie i najmłodsze panny młode mieszkają w województwach wschodniej i południowo-wschodniej Polski (podkarpackie, lubelskie i małopolskie). Mediana wieku mężczyzn, kiedy się żenią, to ok. 30 lat. Z kolei kobiet – 27-28 lat. Z kolei najstarszymi kawalerami są mieszkańcy Polski zachodniej (zachodniopomorskie, lubuskie oraz dolnośląskie) – mają ok. 33–34 lata. Panny młode zaś 30-32 lata.

Zobacz też: Polacy coraz częściej żenią się z cudzoziemkami

Liczba małżeństw w Polsce spada także w wyniku laicyzacji

Trudno zaprzeczyć, że w pewnej mierze, spadek atrakcyjności zawierania małżeństwa jest również wynikiem procesu laicyzacji społeczeństwa polskiego. Potwierdzają to niejako dane GUS na temat małżeństw wyznaniowych, czyli takich, które zostały zawarte jednocześnie w kościołach i związkach wyznaniowych oraz w urzędach stanu cywilnego. 

W 2023 r. tego typu związki małżeńskie stanowiły mniej niż połowę (47 proc.) zawartych małżeństw. Częściej na małżeństwa w powiązaniu z wiarą decydowali się mieszkańcy wsi (59 proc.) niż miast (39 proc.). Trend odejścia od wiary jest jednak widoczny bez względu na miejsce zamieszkania nowożeńców. Jeszcze w 2010 r. małżeństwa wyznaniowe stanowiły 68 proc. ogółu zawartych małżeństw (75 proc. na wsi i 63 proc. w mieście).

Innym ciekawym trendem kulturowym związanym z otwartymi granicami, większą mobilnością Polaków i częstszym podróżowaniem za granicę jest wzrastająca liczba małżeństw Polaków z cudzoziemkami (choć należy mieć świadomość, że nadal to zjawisko marginalne). W 2023 r. Polacy zawarli w naszym kraju o blisko 160 proc. więcej małżeństw z cudzoziemkami niż w 2010 r.

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Polecane artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker