Nierówność płci w Polsce — kobiety są dużo bardziej obciążone
Ciężar, z jakim wiąże się praca kognitywna, odbija się na zdrowiu psychicznym kobiet.

Kilka dni temu Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE) opublikował unijny ranking równości płci. Polska zajęła w nim dopiero 18. miejsce z wynikiem 63,4 punktów. Lepiej wypadliśmy z kolei w sferze podziału obowiązków domowych, gdyż znaleźliśmy się tuż za podium. Nierówność płci w Polsce wciąż jest istotnym problemem. Polki nadal poświęcają znacząco więcej czasu na obowiązki domowe, są także narażone na większy stres i obciążenie pracą umysłową. Wszystko to prowadzi do pogorszenia zdrowia psychicznego, odbija się na relacjach partnerskich i wzmaga stres.
- W unijnym rankingu równości kobiet i mężczyzn Polska zajęła dopiero 18. miejsce.
- Zestawienie podziału obowiązków wygląda jednak dużo lepiej — znaleźliśmy się w nim na 4. miejscu.
- Takie zestawienia nie są w stanie jednak ocenić kognitywnego wymiaru pracy, który jest zdecydowanie domeną kobiet.
- Polki spędzają na wykonywaniu obowiązków domowych prawie 2 godziny dłużej niż mężczyźni — w dodatku praca kobiet wiąże się także z intensywnym wykorzystywaniem procesów myślowych.
- Nierówność płci w Polsce to nadal spory problem, który ma swoje korzenie w naszej kulturze.
Wskaźnik równości
Ranking stworzony przez EIGE mierzy poziom równości kobiet i mężczyzn w skali od 1 do 100, gdzie 1 oznacza całkowity brak równości, a 100 pełną równość. Zestawienie bierze pod uwagę sześć obszarów życia codziennego: pracę, pieniądze, wiedzę, czas, zdrowie oraz wpływ społeczny.
W ogólnym obszarze równości płci Polska zajęła dopiero 18. miejsce z wynikiem 63,4 punktów. Jednak w rankingu podziału obowiązków domowych zajęliśmy wysokie, 4. miejsce (za Holandią, Danią i Szwecją) z wynikiem 71,5, a więc powyżej unijnej średniej (68,5). Zestawienie to przedstawia problem nierówności płci i podziału obowiązków dosyć ogólnie. Są bowiem pewne rodzaje obowiązków, które ciężko dokładnie ocenić — o tym jednak powiemy sobie w dalszej część artykułu.
Obowiązki domowe w większym stopniu spoczywają na barkach kobiet
Zgodnie z badaniami „Dobowy budżet czasu ludności w 2023 roku”, przeprowadzonymi przez GUS, to kobiety więcej czasu przeznaczają na wykonywanie obowiązków domowych. W ubiegłym roku kobiety spędziły średnio 4 godziny i 22 minuty (18,2% doby) wykonując prace domowe i opiekując się członkami rodziny. U mężczyzn czas ten wyniósł 2 godziny 41 minut (11,2% doby).

Mężczyźni z kolei poświęcili nieco więcej czasu na wykonywanie pracy zawodowej (3 godziny 56 minut) niż kobiety (2 godziny 27 minut). Po zsumowaniu czasu spędzonego na pracy zawodowej i obowiązkach domowych okazuje się jednak, że sumy te są podobne zarówno u kobiet, jak i mężczyzn (28,4% u kobiet, 27,6% u mężczyzn. Finalnie kobiety poświęcały przeciętnie nieco więcej czasu na tego typu obowiązki.
Zobacz także: Polska jednym z równiejszych państw UE. Litwa jednym z liderów nierówności
Czy obowiązki domowe to taka ciężka praca?
Analiza problemu nierówności kobiet i mężczyzn, która znalazła się w Tygodniku PIE, podejmuje jednak dosyć istotną kwestię: obciążenie umysłowe kobiet wykonujących więcej obowiązków domowych. Biorąc pod uwagę pracę kognitywną, związaną z procesami myślowymi, praca kobiet wydaje się być niedoszacowana.
Zestawienie polegające jedynie na porównaniu czasu spędzonego na wykonywaniu obowiązków domowych nie uwzględnia takich procesów myślowych jak na przykład przewidywanie potrzeb, określenie możliwości, decydowanie czy monitorowanie efektów pracy. Wszystkie te procesy są niezbędnym elementem funkcjonowania gospodarstwa domowego. Zwykłe z pozoru zrobienie zakupów wiąże się z rozpoznaniem potrzeb domowników i zaplanowaniem przyszłych posiłków. Efekty pracy kognitywnej nieco trudniej dostrzec i ocenić, ze względu na ich niematerialny charakter.
Zobacz także: Urlop menstruacyjny – uwarunkowania ekonomiczne i kulturowe
Nierówność płci w Polsce wynika z uwarunkowań kulturowych
Podczas gdy fizyczne aspekty pracy, takie jak gotowanie czy sprzątanie, są w miarę widoczne, mniej dostrzegalna pozostaje praca kognitywna, polegająca na planowaniu, organizacji i podejmowaniu decyzji dotyczących funkcjonowania rodziny. Nierówności w tym wymiarze mają szczególnie szkodliwy wpływ na zdrowie psychiczne kobiet.
Ogromnym obciążeniem dla umysłu jest w tym przypadku opieka nad dziećmi. Oczywiście nie chodzi o to, że mężczyźni nie zajmują się dziećmi i takowego obciążenia nie doświadczają. Jednakże, jak wynika z wyżej przytoczonych danych, to kobiety spędzają średnio więcej czasu na wykonywaniu obowiązków domowych, w które wlicza się także opieka nad dziećmi. Wykonują zatem większą część pracy umysłowej i bardziej dotkliwie doświadczają takich jej skutków jak stres, wypalenie, brak satysfakcji i negatywny wpływ na karierę.
Podział zadań domowych jest również silnie zdeterminowany kulturowo i społecznie. Kobiety wciąż są postrzegane jako główne osoby odpowiedzialne za funkcjonowanie gospodarstwa domowego, szczególnie w obszarach związanych z opieką nad dziećmi. Badanie „Cognitive household labor: gender disparities and consequences for maternal mental health and wellbeing” wykazało, że mniej wymagające poznawczo zadania, takie jak wynoszenie śmieci czy opłacanie rachunków, są bardziej równomiernie przydzielone. Z kolei zadania związane z dziećmi pozostają domeną kobiet. To wyraźnie pokazuje, jak stereotypy dotyczące ról płciowych kształtują podział obowiązków.
Zobacz także: PKP szykuje rekordowe inwestycje kolejowe! To te linie obejmie modernizacja
Obciążenie procesami myślowymi a brak satysfakcji
Wykonanie fizycznych obowiązków domowych może przynieść uczucie spełnienia. Praca w większym stopniu angażująca procesy myślowe często nie daje podobnej satysfakcji. Wspomniane wcześniej przewidywanie potrzeb, określenie możliwości, decydowanie czy monitorowanie efektów pracy są procesami ciągłymi, które rzadko mają jasno określony punkt zakończenia. Kobiety nie tylko poświęcają na nie więcej czasu niż mężczyźni, ale także więcej zasobów mentalnych. To w efekcie ogranicza ich zdolność do koncentracji na pracy zawodowej i odpoczynku. Wszystko to prowadzi później do poczucia niedowartościowania, przemęczenia i dalszych problemów ze zdrowiem psychicznym.
Nierówności w podziale pracy domowej, szczególnie w obszarze pracy poznawczej, są źródłem znaczących wyzwań dla kobiet. Nie jest to tylko kwestia dodatkowego wysiłku, ale przede wszystkim problem strukturalny, który wpływa na zdrowie psychiczne, relacje partnerskie i poczucie własnej wartości. W celu polepszenia sytuacji kobiet i zmniejszenia nierówności w podziale obowiązków konieczna jest większa świadomość społeczna na ten temat oraz wspólna odpowiedzialność za obowiązki domowe. Walka z tymi nierównościami wymaga zmiany zarówno na poziomie indywidualnym, jak i systemowym, aby kobiety mogły doświadczać pełniejszego wsparcia w codziennym życiu.