EuropaGospodarka

Naddniestrze, czyli sowiecka republika rządzona przez korporację, zbliża się do upadku

Naddniestrze jest nieuznawaną na arenie międzynarodowej republiką znajdującą się na terenie Mołdawii, przy granicy z Ukrainą. Separatystyczne państwo powstało pod patronatem Rosji w 1990 r. gdy w czasie rozpadu ZSRR planowano zjednoczenie Mołdawii i Rumunii. W okresie tym obszar Naddniestrza zamieszkany głównie przez ludność pochodzenia słowiańskiego (rosyjskiego, ukraińskiego, białoruskiego itd.) ogłosił secesję. Po odparciu interwencji Mołdawii wspieranej przez Rumunię z pomocą żołnierzy z armii radzieckiej i ochotników powstała nieuznawana Naddniestrzańska Republika Mołdawska.

  • Naddniestrze dotychczas było podtrzymywane dzięki darmowym dostawom gazu od Rosji. Z powodu wygaśnięcia umowy Ukrainy z Gazpromem sytuacja energetyczna nieuznawanej republiki stała się krytyczna
  • Kontrolę nad polityką w separatystycznym państwie sprawuje firma Sheriff, która kontroluje znaczną część jego gospodarki

Republika korporacyjna pod sowiecką flagą

Naddniestrze ma ustrój półprezydencki. Obecnie tę funkcję sprawuje Vadim Krasnoselsky, wywodzący się ze środowisk wojskowych nieuznawanej republiki. Rada Najwyższa jest jednoizbowym organem ustawodawczym. Składa się z 43 członków wybieranych na 5-letnią kadencję. Kwestionowane jest czy wybory w Naddniestrzu są uczciwe. Analitycy wskazują, że przykładowo w czasie wyborów prezydenckich w 2001 r. Igor Smirnow, długoletni przywódca separatystycznego państwa zebrał 103,6% głosów w jednym z okręgów wyborczych. Prawie cała populacja Naddniestrza poza obywatelstwem naddniestrzańskim ma drugie obywatelstwo, najczęściej mołdawskie, ukraińskie bądź rosyjskie.

Zobacz też: Belgia zakazała jednorazówek jako pierwszy kraj w UE

Nieuznawane państwo poza własnymi siłami zbrojnymi liczącymi około sześciu tysięcy ludzi może liczyć na kontyngent rosyjski, który stacjonuje na jego terenie od upadku ZSRR. W wyniku tego od wojny naddniestrzańskiej trwającej z przerwami w latach 1990-97 Mołdawia nie jest zdolna wkroczyć na teren separatystów w celu przywrócenia integralności terytorialnej. Naddniestrze odgrywa tu ważną rolę w rosyjskiej polityce zagranicznej, blokując możliwość zjednoczenia Mołdawii z Rumunią.

Naddniestrze, mimo że nawiązuje w swoich symbolach do systemu sowieckiego, jest przykładem republiki korporacyjnej. Państwem w praktyce zarządza firma Sheriff, która od początków istnienia separatystycznego państwa kontroluje jego gospodarkę i politykę. Spółka patronuje karierze większości polityków w Naddniestrzu i kieruje kampaniami wyborczymi. Posiada w Naddniestrzu główny kanał telewizyjny i monopol na dostęp do internetu. Spółka została założona przez dwóch byłych oficerów KGB w 1993 r., z czasem uzyskała monopol w wielu branżach gospodarki. Około 1/3 dochodu separatystycznej republiki pochodzi z podatków i dobrowolnych wpłat ze strony Sheriff. Firma kontroluje również szereg branż gospodarczych, od supermarketów przez stacje benzynowe aż po piekarnie.

Zobacz też: Rosja pod Putinem: Od demokracji i korupcji do pełnego autorytaryzmu i imperializmu

Naddniestrze ma gospodarkę zależną od przemytu i rosyjskiego wsparcia

Naddniestrze historycznie było głównym ośrodkiem przemysłowym Mołdawii. Odpowiadało za 40% produkcji przemysłowej mołdawskiej republiki socjalistycznej, mimo że było zamieszkałe przez 17% populacji regionu. Do dziś główna elektrownia w Mołdawii znajduje się na terenie kontrolowanym przez separatystów. Gospodarka Naddniestrza jest wspierana przez Federację Rosyjską. Poza inwestycjami i bezpośrednimi dotacjami bardzo wyraźną formą wsparcia były darmowe dostawy gazu ze strony Gazpromu, trwające do 1 stycznia 2025 roku.

Dzięki nim separatystyczna republika była zdolna do utrzymania konkurencyjności cenowej produkcji tekstyliów i wyrobów przemysłu ciężkiego. Firma Tirotex z Naddniestrza jest prawdopodobnie nawet drugą co do wielkości firmą z branży przemysłu tekstylnego w Europie.

Zobacz też: Bankowość islamska w Rosji. Putin dał zielone światło na rozpoczęcie eksperymentu

Naddniestrze ma własny bank centralny, Naddniestrzański Bank Republikański. Bank centralny emituje swoją walutę, rubla naddniestrzańskiego wymienianego na inne waluty wyłącznie na terenie separatystycznej republiki. Zbigniew Brzeziński twierdził, że nieuznawane państwo jest zależne od przemytu broni, w którym uczestniczy firma Sheriff powołując się na źródła CIA. Brzeziński wskazywał, że Naddniestrze może być najważniejszym centrum logistycznym tego procederu w Europie po upadku ZSRR.

Inwazja Rosji na Ukrainę oznaczała zamknięcie granicy Naddniestrza z Ukrainą. Skutkuje to pogorszeniem koniunktury i spadkiem eksportu, ponieważ cała wymiana handlowa separatystycznego państwa musi przebiegać przez granicę z Mołdawią. Wymusza to dostosowanie się do przepisów Mołdawii i UE, z którą Mołdawia od 2024 r. jest stowarzyszona. Naddniestrze zmaga się od dwóch lat z dużym deficytem handlowym, który był do grudnia 2024 r. możliwy do spłacenia przez eksport darmowego gazu z Rosji.

Naddniestrze 1 stycznia 2025 r. zostało pozbawione dostaw gazu

1 stycznia 2025 r. wygasła umowa Gazpromu z Ukrainą na przesył gazu, z powodu odmowy Ukrainy jej przedłużenia. Spowodowało to niedobór gazu w Mołdawii i separatystycznym Naddniestrzu. W następstwie ograniczono ogrzewanie do tylko krytycznie ważnej infrastruktury. Ludność separatystycznego państwa została pozbawiona dostępu do gazu. Natomiast zapasy państwa przy założeniu minimalnego zużycia wystarczą na prawdopodobnie tylko na 50 dni. Elektrownia w Kuczurganie, będąca główną elektrownią Naddniestrza i Mołdawii niedługo może zostać wyłączona z powodu braku gazu.

Zobacz też: Ukraina upraszcza procedury celne na przejściu kolejowym z Mołdawią

W przypadku przedłużającego się braku gazu sytuacja Naddniestrza może szybko przeistoczyć się w poważny kryzys wewnętrzny, który może doprowadzić do upadku separatystycznego państwa. Mołdawia jest zdolna z pomocą Unii Europejskiej utrzymać dostawy gazu i prądu dla ludności. Naddniestrze pozbawione dostaw od Gazpromu utraciło swój główny atut w konfrontacji z Mołdawią, która zacieśnia swoje stosunki z Rumunią i UE.

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Sergiusz Popowski

Ekonomista i historyk, który swoje zainteresowanie skupia na historii gospodarczej, ekonomii instytucjonalnej i makroekonomii

Polecane artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker