Wielki kryzys. Czyli jak ludzie stracili miliony w dwa dni

Wielki kryzys, który rozpoczął się w 1929 roku, był jednym z najpoważniejszych spadków gospodarczych w historii świata. Jego skutki były odczuwalne na całym globie, a szczególnie w Stanach Zjednoczonych, gdzie doprowadził do masowego bezrobocia, upadku banków oraz ogromnych trudności gospodarczych. Jednym z kluczowych elementów walki z kryzysem była polityka New Deal, wprowadzona przez prezydenta Franklina D. Roosevelta. W niniejszym artykule przyjrzymy się przyczynom krachu na Wall Street w 1929 roku oraz wpływowi New Deal na gospodarkę USA.

• Bankructwa banków stały się powszechne – w latach 1929-1933 upadło ponad 9 tysięcy instytucji finansowych.
• W ciągu dwóch dni miliony inwestorów straciły swoje oszczędności, a banki, które udzielały kredytów na zakup akcji, zaczęły bankrutować.
• W latach 30. stopa bezrobocia w USA sięgnęła 25%, a miliony ludzi straciły swoje domy i oszczędności.

Przyczyny krachu na Wall Street w 1929 roku

W latach 20. XX wieku gospodarka amerykańska przeżywała okres szybkiego wzrostu. Dzięki nowoczesnym technologiom, takim jak elektryczność i samochody, produkcja przemysłowa rozwijała się w błyskawicznym tempie. Wzrost ten przyciągał inwestorów, którzy zaczęli masowo kupować akcje, licząc na szybkie zyski. Giełda papierów wartościowych na Wall Street stała się miejscem intensywnej spekulacji, a ceny akcji często rosły bez realnego uzasadnienia ekonomicznego.

Kredyty i zakup akcji na „marżę”

Jednym z głównych czynników napędzających wzrost giełdy były kredyty udzielane inwestorom. Banki pozwalały na zakup akcji na kredyt, co oznaczało, że inwestorzy mogli kupować papiery wartościowe, nie mając wystarczających środków finansowych. Taka praktyka prowadziła do wzrostu zadłużenia i wzmacniała bańkę spekulacyjną.

Nierówności dochodowe i nadprodukcja

Pomimo wzrostu gospodarczego w latach 20 XX wieku, duża część społeczeństwa nie uczestniczyła w podziale bogactwa. Większość zysków trafiała do wąskiej grupy najbogatszych, podczas gdy przeciętny obywatel borykał się z niskimi płacami. Przemysł produkował coraz więcej towarów, ale z powodu niskiej siły nabywczej klasy robotniczej, popyt nie nadążał za podażą. Nadwyżki towarów zalegały w magazynach, co prowadziło do ograniczenia produkcji i zwolnień pracowników.

Panika i krach giełdowy

Wielki kryzys wybuchł 24 października 1929 roku i przeszedł do historii jako „Czarny Czwartek”. Inwestorzy zaczęli masowo sprzedawać akcje, co doprowadziło do gwałtownego spadku ich wartości. Blisko 11%, spadku cen akcji na giełdzie papierów wartościowych w Nowym Jorku (29 X 1929 r.). W kolejnych dniach sytuacja uległa pogorszeniu – 29 października, czyli w „Czarny Wtorek”, giełda odnotowała największe straty w historii. W ciągu dwóch dni miliony inwestorów straciły swoje oszczędności, a banki, które udzielały kredytów na zakup akcji, zaczęły bankrutować. Wówczas DJIA spadł o 4,6%. Lawinowo wtedy gazety na czele z Washington Post zamieszczały artykuły, w które informowały o fali wyprzedaży i paniki na giełdzie. Następnego dnia DJIA już na otwarciu spadł o 11% przy bardzo wysokich obrotach wynoszących 12,9 miliona akcji, co było wynikiem trzykrotnie większym od wcześniejszej średniej.

Wielki kryzys i jego skutki

Jednym z najpoważniejszych skutków krachu było masowe bezrobocie. W latach 30. stopa bezrobocia w USA sięgnęła 25%, a miliony ludzi straciły swoje domy i oszczędności. W wielu miastach powstały tzw. „Hoovervilles” – osiedla biedoty nazwane tak na cześć ówczesnego prezydenta Herberta Hoovera, który nie potrafił skutecznie zaradzić kryzysowi.

Zobacz także: Prawie 100 tys. nowych bezrobotnych. Sezonowe bezrobocie rośnie

Bankructwa banków stały się powszechne – w latach 1929-1933 upadło ponad 9 tysięcy instytucji finansowych. Przedsiębiorstwa zamykały swoje zakłady produkcyjne, a rolnictwo pogrążyło się w głębokim kryzysie z powodu niskich cen żywności i suszy. Kryzys w USA szybko rozprzestrzenił się na inne kraje, szczególnie Europę, która była uzależniona od amerykańskich kredytów i inwestycji. Globalna recesja doprowadziła do wzrostu napięć politycznych i pośrednio przyczyniła się do wybuchu II wojny światowej. Między innymi poprzez zradykalizowanie się poglądów politycznych społeczeństwa i dojścia do władzy antydemokratycznych ugrupowań w Niemczech, Austrii czy Włoszech.

Polityka New Deal Franklina D. Roosevelta

W 1933 roku prezydentem USA został Franklin D. Roosevelt, który rozpoczął szeroko zakrojone reformy gospodarcze, znane jako New Deal. Program ten miał na celu odbudowę gospodarki, wsparcie dla bezrobotnych oraz reformę systemu finansowego, aby zapobiec podobnym kryzysom w przyszłości.

Zobacz także: ECOWAS traci członków. Czy Afryka Zachodnia znowu stanie się niestabilna?

Jednym z pierwszych działań Roosevelta było zamknięcie banków na kilka dni i wprowadzenie nowych regulacji, które miały ustabilizować system finansowy. Powstała Federalna Korporacja Ubezpieczeń Depozytów (FDIC), która gwarantowała depozyty bankowe, co przywróciło zaufanie do instytucji finansowych. Dodatkowo wprowadzono ustawę Glass-Steagall Act, która oddzieliła bankowość inwestycyjną od depozytowej.

Programy wsparcia zatrudnienia

Aby przeciwdziałać bezrobociu, Roosevelt uruchomił liczne programy publiczne, takie jak Civilian Conservation Corps (CCC) oraz Public Works Administration (PWA). Tworzono miejsca pracy w sektorze budownictwa, infrastruktury i ochrony środowiska, co pozwoliło milionom Amerykanów na powrót do aktywności zawodowej. Wprowadzono również National Industrial Recovery Act (NIRA) oraz Agricultural Adjustment Act (AAA), które miały na celu regulację rynku przemysłowego i rolniczego. Ustalano minimalne ceny produktów oraz ograniczano nadprodukcję, aby poprawić sytuację finansową rolników.

Skutki polityki New Deal

New Deal przyczynił się do częściowego ożywienia gospodarczego, choć pełne wyjście z kryzysu nastąpiło dopiero po rozpoczęciu II wojny światowej. Programy społeczne wprowadzone przez Roosevelta na stałe zmieniły model amerykańskiej gospodarki, kładąc większy nacisk na interwencję państwa w sprawy ekonomiczne. Wielki Kryzys 1929-1939 był jednym z najważniejszych wydarzeń w historii gospodarczej XX wieku.

Zobacz także: Mniej nowych magazynów i większy ruch cargo. Prologis przedstawia prognozy na 2025 r. [RAPORT]

Jego przyczyny leżały w spekulacjach giełdowych, nierówności dochodowej i braku regulacji finansowych. Skutki kryzysu dotknęły miliony ludzi, prowadząc do wzrostu bezrobocia i destabilizacji gospodarki światowej. Reformy New Deal, choć kontrowersyjne, odegrały kluczową rolę w odbudowie USA i stały się fundamentem nowoczesnej polityki gospodarczej.