Dzietność w 3 lata spadła o 1/4. Cud demograficzny Czech to mit

Dzietność w Czechach gwałtownie spada od trzech lat. W 2021 roku nasz sąsiad był stawiany za wzór w polityce pronatalnej. Obecnie niewiele brakuje mu już do naszego poziomu. Liczba urodzeń i dzietność spada lawinowo. 

• Dzietność w Czechach spadła z 1,83 w 2021 roku do 1,45 w 2023 roku. Polska w 2023 roku osiągnęła wynik na poziomie 1,16.
• Liczba urodzeń w Czechach spadła ze 111 tys. dzieci w 2021 roku do 91 tys. w 2023 roku. Trzy pierwsze kwartały 2024 roku wskazują na dalsze, znaczące spadki.
• Ludność o niższych dochodach przesuwa w czasie decyzje o posiadaniu dzieci.

Dzietność w Czechach zbliża się do polskiego poziomu

Kilka lat temu pisaliśmy tekst pod tytułem: Czeski cud demograficzny – mieli najniższą dzietność na świecie, dziś są wzorem do naśladowania [RAPORT OG], który bardzo źle się zestarzał. W 2021 roku Czechy osiągały jeden z najwyższych wyników dzietności w Unii Europejskiej (zajęły 3. pozycję) wynoszący 1,83. Czechy systematycznie zwiększały swój wynik od 1999 roku gdy wynosił 1,13.

Zobacz także: Rolnictwo w Polsce jest przeskalowane i mało efektywne [RAPORT OG]

Jednak w 2022 roku wynik gwałtownie spadł do 1,62, a następnie w 2023 roku zaledwie do 1,45. Przypomnijmy, że poziom zastępowalności pokoleń wynosi 2,1. Obecnie wynik Polski jest co prawda jeszcze niższy i według GUS wynosi 1,16 (jest to jeden z najniższych wskaźników na świecie), jednak Czesi postanowili konsekwentnie nas gonić. Dodatkowo w zaledwie trzy lata liczba urodzeń w Czechach zmniejszyła się o 25%.

Warto zaznaczyć, że kryzys demograficzny nie jest czymś, co dotyka tylko Polskę oraz Czechy. On staje się lub już jest najpoważniejszym wyzwanie dla gospodarek na całym świecie, albo przynajmniej większości z nich. Poniższa mapa Eurostatu wskazuje, że już w 2022 roku żadne państwo UE nie osiągało wyniku umożliwiającego zastępowalność pokoleń. Jest to związane także z coraz większym problemem bezpłodności w populacji. Niestety do tej pory żadnemu z państw nie udało znaleźć się rozwiązania tych problemów.

Dzietność w Czechach kurczy się w zastraszającym tempie

W 2021 roku, okresie najwyższej dzietności od około 30 lat, liczba urodzeń w Czechach wyniosła 111 tys. Następnie w 2022 roku wynik urodzeń spadł do 101 tys., aby w 2023 roku wynieść już jedynie 91 tys. Widzimy coroczny spadek o około 10 tys. dzieci. Niepełne dane za 2024 rok, czyli jedynie za trzy pierwsze kwartały, wskazują, że w Czechach urodziło się 64,2 tys. dzieci. Jest to o około 8,5% mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Wiele wskazuje, że tendencja spadkowa urodzeń w Czechach nie zostanie wyraźnie złagodzona.

Trzeba zaznaczyć, że obecnie w Czechach ludzie urodzeni w latach 90 wchodzą w wiek między 25 a 35 rokiem życia kiedy ludzie najczęściej decydują się na posiadanie potomka. W omawianej dekadzie w Czechach również był zauważalny znaczny spadek urodzeń z około 130 tys. dzieci w 1990 roku do około 89,5 tys. dzieci w 1999 roku. Tłumaczy to częściowo obecny gwałtowny spadek liczby urodzeń. Piramida oraz struktura wieku istotne przekładają się na dzietność w długim terminie. Poruszamy ten aspekt w tekście: Japonia pobita na głowę. Korea azjatycką oazą dobrobytu.

Zobacz także: Niemcy przestali się patyczkować. Aktywiści klimatyczni pozwani za blokadę lotniska

Tak nagła i poważna zmiana w oczywisty sposób budzi niepokój. Czescy eksperci wskazują na kilka czynników, które mogą odpowiadać za tak drastyczny spadek dzietności. Jednym z nich są zmiany kulturowe i ta przyczyna jest wskazywana także w Polsce jak i innych wysokorozwiniętych państwach. Coraz więcej młodych ludzi decyduje się na odkładanie decyzji o posiadaniu dzieci na później, koncentrując się na podniesieniu swojego komfortu życia oraz samorealizacji.

Kiedyś dziecko przyjmowano jako wręcz punkt obowiązkowy w etapach życia. Z czasem zaczęło się to zmieniać. Obecnie ludzie przesuwają w czasie decyzje o posiadaniu dzieci jeżeli w ogóle się na to zgodzą. Wiążą się z tym dwa problemy. Przede wszystkim z wiekiem spada płodność, co może ostatecznie uniemożliwić posiadanie potomka. Po drugie wraz z późniejszym rozpoczęciem powiększania różnicy jest mniejsza szansa na ostateczną większą liczbę dzieci.

Ekonomiczne przyczyny spadku dzietności w Czechach

Drugim punktem, który zawsze pojawia się w dyskusji o dzietności, są czynniki ekonomiczne. Kolejnym czynnikiem są zmiany ekonomiczne. Czeskie media na podstawie badań wskazują, że plany prokreacyjne młodych Czechów uległy znaczącej zmianie. W 2020 roku 42% osób w wieku 18-39 lat planowało mieć dziecko w ciągu najbliższych trzech lat. W 2022 roku odsetek ten spadł do 30%. Wśród osób o najniższych dochodach, czyli takich zarabiających około 3,5 tys. zł, odsetek ten spadł z 66% do 46%. W przypadku osób lepiej zarabiających, czyli powyżej tego poziomu, odsetek utrzymał się na poziomie 61%.

Eksperci zwracają również uwagę na krótkoterminowe czynniki, które mogły wpłynąć na spadek dzietności. Wzrost inflacji, spowolnienie gospodarcze, pogorszenie sytuacji na rynku pracy oraz wojna na Ukrainie mogły zniechęcić młodych ludzi do posiadania dzieci. Warto zauważyć, że to właśnie w latach 2021-2023 nastąpiło przesunięcie decyzji o posiadaniu pierwszego dziecka. Takie opóźnienia mają duży wpływ na ogólną dzietność, ponieważ zaburzają pewną ciągłość.

Zobacz także: PKB obwodów Ukrainy. Na zachodzie bieda, wschód opływa bogactwem

Kryzys demograficzny w Czechach to złożony problem, na który wpływają zarówno długoterminowe trendy kulturowe, jak i krótkoterminowe czynniki ekonomiczne. Spadek dzietności z 1,83 do 1,33 w ciągu zaledwie trzech lat to alarmujący sygnał, który wymaga pilnych działań ze strony rządu i społeczeństwa. Bez skutecznych rozwiązań Czechy, podobnie jak Polska, najpewniej staną przed poważnymi wyzwaniami związanymi ze starzeniem się społeczeństwa i spadkiem liczby ludności.

Najgorsze jest jednak to, że nikt nie ma realnego planu na odwrócenie bądź wyhamowanie tego trendu. Warto także zapoznać się z sytuacją dzietności na Ukrainie: Dzikie Pola znów dzikie. Ukraina się wyludnia, jest tam mniej ludzi niż w Polsce! [ANALIZA], a także w Izraelu, który jest jednak przykładem względnie wysokiej dzietności wśród wysokorozwiniętych państw: Dzietność w Izraelu, czyli mnożyć się jak Żydzi.