Kolonializm Austrii, czyli jak lądowe imperium stało się kolonialną i handlową potęgą

Imperium Austriackie nie jest kojarzone z historią kolonializmu, raczej określane jako typowe imperium europejskie. Kraj oparty na armii lądowej, dyplomacji i dużym wydobyciu. Austria jednak podejmowała udane inicjatywy handlowe z Azją. Wytworzyła silne powiązania handlowe z Indiami i Chinami, stanowiąc poważną konkurencję dla Wielkiej Brytanii czy Francji. Kupcy efektywnie wykorzystali specyficzną pozycje Austrii, która była nieuwikłana w wojny innych potęg kolonialnych. Zbudowali podstawy dla kolejnego kraju zaangażowanego w kolonializm.

• Austria krótkotrwale wywalczyła sobie bardzo silną pozycję w handlu Europy z Chinami
• Kompanie handlowe Austrii były zdolne do procesu kolonizacji i kontroli nad portami
• Neutralność Austrii w wojnach innych kolonizatorów przyniosła gigantyczne możliwości ekspansji 

Oostendse Compagnie

Austria w XVIII wieku kontrolowała obszar dzisiejsze Belgii, porty we Włoszech i zachodnich Bałkanach. Dzięki temu uzyskała stosunkowo wygodne możliwości ekspansji handlowej, dlatego w 1715 r. grupa Flamandzkich kupców powołała Ostend Company. Nawet udało się uzyskać wsparcie i poparcie ze strony Cesarza Rzymsko-Niemieckiego Karola VI, który przeznaczył astronomiczną w tych czasach kwotę 6 mln Guldenów na tę państwowo-prywatną spółkę, a także przyznał szereg przywilejów i monopoli. Austria zyskała szanse na własny kolonializm.

Zobacz też: Chińskie elektryki podbijają świat 

Ze względu na szybkość i możliwy ładunek statków zakupionych przez kompanie, ta bardzo szybko stała się ważnym graczem w handlu Europy z Indiami i Chinami. W kilka lat założyła osady i punkty handlowe w Indiach. Szybko wywołało to agresywne reakcje ze strony Brytyjczyków i Francuzów, na które reagowała austriacka dyplomacja, wymuszając wstrzymanie ataków na statki i punkty kompanii. Do 1720 r. Kompania Ostendyjska transportowała 7 milionów funtów herbaty, w skali roku. Stanowiło to nawet 42% importu tego towaru ze strategicznie ważnego w tym rynku portu w Kantonie.

Polityka silniejsza od biznesu

Lata 20. XVIII wieku były dalszym pasmem sukcesów Austrii w przedsięwzięciach handlowych. W 1723 roku Kompania Ostendzka uzyskała porty handlowe w dochodowych portach Banquibazar i Cabelon. Dzięki możliwościom wynikającym z patronatu cesarskiego i bardzo dobrym zarządzaniu import towarów z Chin był w tym czasie zmonopolizowany przez Austriaków i Brytyjczyków.

Zobacz też: Reformy Grakchów- nieudana rewolucja gospodarcza

Jednak austriacka spółka od początku wywoływała gigantyczną niechęć dotychczasowych graczy. Zwłaszcza, że Austriacy przekonali sporą liczbę pracowników kompanii brytyjskich, francuskich i holenderskich do zmiany zatrudnienia. Ci pracownicy przynieśli do kompanii cenne doświadczenie handlu wschodniego. Austria również naruszyła sam w sobie monopol kompanii na handel z Azją. Ostelandczycy zaoferowali swoim pracownikom część przestrzeni ładunkowej, na ich prywatny handel. Wywołała tym oczekiwania wśród pracowników innych spółek analogiczne prawo. Średnia rentowność na poziomie 34%, wyższa od tej Brytyjczyków i Francuzów również wywoływała zawiść, a także naciski akcjonariuszy na zwiększenie dywidend. Nowy gracz kolonializmu szybko prześcignął starych.

Jednakże w maju 1727 r. cesarz, pod naciskiem dyplomatycznym ze strony Brytyjczyków i Holendrów uzależniających uznanie pragmatycznej sankcji (możliwość dziedziczenia w Austrii przez kobietę) od likwidacji spółki. Dlatego działalność Oostendse Compagnie została zawieszona, a w 1731 r. ogłoszono jej likwidacje.

Kolonializm Austrii w okresie rządów Marii Teresy

W 1775 r. Brytyjczyk z pochodzenia William Bolts zaoferował swoje usługi rządowi monarchii Habsburgów cesarzowej Marii Teresie, przedstawiając propozycję ustanowienia austriackiego handlu z Indiami i mniejszymi państwami dalekiej Azji. Jego propozycja została przyjęta, otrzymał środki, przywileje, a nawet prawo do reprezentowania Świętego Cesarstwa Rzymskiego w Indiach. Powołana do życia została Österreichische Ostindien-Kompanie.

W ciągu następnych kilku lat Bolts założył punkty handlowe na wybrzeżu Malabar w Indiach, południowo-wschodniej Afryce i Wyspach Nikobarskich. Brytyjska kompania handlowa zareagowała oczywiście wrogo na inicjatywę Imperium Austriackiego, uznając, że ma monopol na kolonializm w tej części świata. Ale miała związane ręce. Bolts w pełni wykorzystał neutralny status Austrii w wojnie między Wielką Brytanią a Francją, Hiszpanią i Holandią (1778–1783). Po pierwszych wrogich działaniach Anglików znowu zareagowała austriacka dyplomacja. Rząd brytyjski wymusił wstrzymanie wszelkich wrogich działań wobec Austriaków. Bolts uzyskał nawet niewielki port dla Austrii – Banki Bazaar w Indiach. Znajdował się w rękach Austrii, do 1794 r.

Spory w zarządzie i wojna znowu niweczy wysiłek kolonialny

Pomimo wielu osiągnięć w latach 80. XVIII wieku przedsięwzięcie Boltsa zaczęło przynosić straty, wywołując podziały w zarządzie. Część kierowników kompanii skłaniała się ku priorytetowi na wznowienie handlu z Chinami. Uznając, że notoryczne konflikty z Brytyjczykami są pozbawione sensu. Chińczycy byli bardziej przyjaźnie nastawieni. Zwłaszcza że czuli pewien respekt przed cesarstwem Austrii, mimo znikomych kontaktów dyplomatycznych.

Zobacz też: ZUS nie upadnie, ale podniesienie wieku emerytalnego jest potrzebne

Bolts podkreślał równe znaczenie Indii, ponieważ towary austriackie, takie jak rtęć, ołów, miedź, żelazo, cyna i witriol, mogły znaleźć tam popyt. W przeciwieństwie do Chin, gdzie w zamian za chińskie produkty, takie jak herbata, porcelana i jedwab, przyjmowano tylko kruszce. Z czasem doprowadziło to do sporów prawnych i pozwów przed cesarskie trybunały różnych członków zarządu kompanii, pogarszając kondycje spółki. Chociaż po 1785 r. spółka znowu zaczęła wypracowywać zysk, wybuch wojny francusko-austriackiej z 1792 r. i zablokowanie w ten sposób handlu z Azją załamały kondycje spółki, a w 1795 r. austriacki kolonializm znowu upadł z przyczyn politycznych.

W XX wieku Austria krótkotrwale uzyskała niewielką koncesję w Chinach. Uzyskała w ten sposób możliwość zwiększenia eksportu do Chin i wpływy z posiadanego kawałka miasta Tianjin w latach 1902-1920. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że austriacka koncesja była najmniejsza ze wszystkich, jakie posiadały europejskie mocarstwa, Rosja, USA i Japonia. Ówczesny austriacki kolonializm był już na całkowitym marginesie.