Polska

Oto skutki rządów PiS: wyższy PKB, niższy dług, bezrobocie i ubóstwo [BADANIE]

Jaki jest gospodarczy bilans populistycznych rządów? Ekonomiści zbadali skutki rządów PiS. Wnioski mogą zaskoczyć.

Jakie były skutki rządów PiS w latach 2016-2019? Ekonomiści postanowili to zbadać. Wnioski mogą zaskoczyć wiele osób. Okazuje się, że populistyczne rządy przyczyniły się do wzrostu PKB i dochodów z podatków. Dodatkowo spadł w Polsce poziom ubóstwa, szczególnie wśród dzieci. Z kolei wpływ na inflację był niewielki.

Skutki rządów PiS — jak rządzą populiści?

Jakie są skutki rządów PiS? Sprawdzić to postanowili dwaj polscy badacze: Michał Brzeziński oraz Katarzyna Sałach-Dróżdż. W swojej pracy „Prudent Populists? the Short-Term Macroeconomic Impact of Populist Policies in Poland” przyglądają się skutkom populistycznych rządów z lat 2016-2019.

Ekonomiści zauważają, że wzrost popularności populistów to nie tylko cecha polskiej sceny politycznej. Od lat 80. ubiegłego wieku, na sile przybiera globalny wzrost populizmu. Omawiany ruch polityczny dzieli społeczeństwo na dwie antagonistyczne grupy. Pierwszą z nich są uczciwe masy obywateli, a drugą skorumpowana elita. Jeszcze w latach 80. mniej niż 5% państw na świecie było rządzone przez populistów. W 2018 roku było to już ponad 25%.

Zobacz też: Populizm polityków kosztuje niewiele, a gospodarkę 15% PKB

Ostatnie badania skutków rządów populistów koncentrowały się na takich obszarach jak PKB, produktywność, inwestycje zagraniczne, handel, nierówności czy zdrowie. Prace te wykazały, że skutki rządów populistów nie są zbyt pozytywne. Oznaczały one zarówno krótko- jak i średnioterminowe koszty gospodarcze.

W swojej pracy z 2021 roku, naukowcy Siergiej Guriew oraz Elias Papaioannou zauważają, że skutki takiej polityki nadal nie są wystarczająco dobrze zbadane. Brakuje wyjaśnienia, skąd biorą się tak duże różnice w skutkach. Z jednej strony, rządy populistów doprowadziły do katastrofy gospodarczej w Wenezueli. Z drugiej, w Polsce odnotowano silny wzrost gospodarczy. Dodają też, że Polska jest jedynym przypadkiem kraju kierowanego przez populistyczny rząd, który wydaje się przewyższać podobne kraje pod względem wzrostu PKB. To zagadkowe zachowanie polskiej gospodarki skłoniło naukowców do zbadania tego, co stało się w Polsce.

Skutki rządów PiS? Co władza robiła w latach 2016-2019?

Gdy Prawo i Sprawiedliwość (PiS) wygrało w 2015 roku wybory parlamentarne oraz prezydenckie, stworzyło jednopartyjny rząd bez koalicjantów. Bardzo szybko można było zaobserwować pierwsze działania — czytamy w pracy Michała Brzezińskiego oraz Katarzyny Sałach-Dróżdż. Rozpoczął się demontaż rządów prawa, osłabienie niezależności sądów i sędziów, przejęcie mediów publicznych, erozja trójpodziału władzy i ograniczenie swobód obywatelskich mniejszości. PiS realizował antyestablishmentową retorykę, atakując elity biznesowe i polityczne, mniejszości, uchodźców i instytucje UE.

Skutkiem rządów PiS był największy spadek jakości demokracji liberalnej na świecie w ciągu ostatniej dekady. Reformy PiS nie ominęły również sfery gospodarczej. Tutaj mieliśmy do czynienia z wprowadzaniem bardzo hojnych i kosztownych zasiłków na dzieci, obniżenia wieku emerytalnego, znacznego podwyższenia płacy minimalnej, nałożenia nowych podatków na zagraniczne banki, repolonizacji banków i ogólnego wzmocnienia roli państwa w gospodarce.

Zobacz też: Praworządność w Polsce ma się źle. Drastyczny spadek przestrzegania konstytucji [BADANIE]

Aby ocenić skutki rządów PiS, ekonomiści postanowili posłużyć się syntetyczną metodą kontrfaktyczną. Polega ona na stworzeniu z państw o podobnych cechach do Polski, alternatywnej Polski, która nie jest rządzona przez PiS. Jakie są wyniki badania?

Wpływ rządów populistów w Polsce miały w latach 2016-2019 pozytywny wpływ na PKB per capita PPP. Był on w IV kw. 2019 roku o ok. 7,7% wyższy w porównaniu z kontrfaktyczną Polską stworzoną na podstawie innych państw. Wyniki te stoją w sprzeczności z innymi badanami dotyczącymi rządów populistów. W badaniu z 2020 roku Manuel Funke stwierdza, że zarówno lewicowi, jak i prawicowi populiści obniżają PKB per capita o około 10 p.p. po 15 latach sprawowania władzy. Negatywny wpływ prawicowych populistów na PKB ma pojawiać się już w pierwszych latach po wyborze.

Zobacz też: Najbogatsze kraje świata 2023. Jak na ich tle wypada Polska? [RANKING]

Co może tłumaczyć tę rozbieżność? Według M. Funke jedną z przyczyn słabych wyników makroekonomicznych  jest nacjonalizm ekonomiczny, protekcjonizm i deglobalizacja finansowa. Te w przypadku Polski są bardzo ograniczone, ponieważ jesteśmy członkiem Unii Europejskiej gwarantującej swobodny przepływ towarów, usług i kapitału oraz prowadzenie wspólnej polityki handlu zagranicznego.

Poniższy wykres przedstawia PKB per capita PPP Polski (czarna linia) oraz alternatywną ścieżkę w przypadku przegranej populistów w wyborach (czerwona ciągła linia). Przy dopasowywaniu państw tworzących alternatywną Polskę, brano pod uwagę stopę inwestycji, udział konsumpcji oraz eksportu netto w PKB. Alternatywny scenariusz wskazuje na wzrost PKB w 2019 roku w okolice 30 tys. dol. W rzeczywistości było to ok. 32 tys. dol.

skutki rządów PIS - PKB
Michał Brzeziński i Katarzyna Sałach-Dróżdż (2023). Prudent Populists? the Short-Term Macroeconomic Impact of Populist Policies in Poland

Zobacz też: Polska poza UE? PKB per capita Polski bez UE byłby niższy niż w Rosji i Bułgarii

Jednym z najczęstszych zarzutów w stronę PiS, jest znaczny wzrost inflacji. Wyniki badania sugerują, że do końca 2019 roku wpływ populistycznej polityki PiS na poziom inflacji w naszym kraju był pomijalny. Są okresy, w których jest on nieco mniejszy od wyznaczanego przez alternatywną Polskę oraz takie, gdzie jest on odrobinę większy. Dane sugerują zatem, że rządy PiS nie zwiększały ani nie tłumiły inflacji w latach 2016-2019.

skutki rządów PIS - wpływ na inflację
Michał Brzeziński i Katarzyna Sałach-Dróżdż (2023). Prudent Populists? the Short-Term Macroeconomic Impact of Populist Policies in Poland

Kolejnym zaskakującym wnioskiem może być to, że dług publiczny byłby w alternatywnej Polsce… znacznie wyższy. Dlaczego dług podczas rządów PiS okazał się niższy? Po pierwsze deficyty budżetowe nie wzrosły. Było to możliwe m.in. dzięki reformom podatkowym, które przyczyniły się do wzrostu dochodów budżetowych o 4 p.p. PKB. Oznacza to, że poziom podatków w Polsce wzrósł. Wynikało to m.in. ze zmniejszenia się luki VAT. Ta spadła w latach 2015-2019 o 13 p.p. To największy spadek w UE (według danych KE).

Zobacz też: Dług publiczny w Polsce spada i jest niższy niż przed wprowadzeniem 500+

Alternatywny scenariusz wskazywał na spadek dochodów podatkowych z 38-39% PKB na początku rządów PiS do 37% PKB w 2019 roku. Te jednak nie spadły, a wzrosły. W 2019 roku wpływy podatkowe wyniosły w Polsce 41% PKB. To jednak jest dość zgodne z odczuciami — Polacy z reguły mają wrażenie, że obciążenia podatkowe rosną.

Wysokość podatków w Polsce
Michał Brzeziński i Katarzyna Sałach-Dróżdż (2023). Prudent Populists? the Short-Term Macroeconomic Impact of Populist Policies in Poland

Tym, co może zaskakiwać najbardziej, jest jednak to, że wydatki rządowe w latach 2016-2019 jedynie minimalnie wzrosły. Dodatkowo wzrost ten był znacznie niższy od tego, którego można oczekiwać na podstawie alternatywnej Polski. Jak to możliwe, że pomimo tak hojnych programów, jak Rodzina 500+, wydatki te wzrosły z 41% PKB do niecałych 42% PKB?

Zobacz też: Podatki w Polsce wzrosły po 2015 roku najmocniej w całej UE

Jak wskazują badacze, politycy PiS zastosowali taktykę chwalenia się nominalnymi wydatkami. Te rosły bardzo szybko, co miało sprawiać wrażenie, że rząd wydaje coraz więcej pieniędzy na dane cele. W rzeczywistości, wydatki wyrażone jako udział w PKB, często malały. Dodatkowo okres był czasem bardzo dynamicznego nominalnego wzrostu polskiego PKB w latach 2015-2019 (o 6,1% rocznie).

Wydatki rządowe w Polsce jako % PKB
Michał Brzeziński i Katarzyna Sałach-Dróżdż (2023). Prudent Populists? the Short-Term Macroeconomic Impact of Populist Policies in Poland

Jak polityka populistów wpłynęła na rynek pracy? Skutki polityki PiS są tutaj mieszane. Z jednej strony, obniżył się wskaźnik zatrudnienia. Bez rządów populistów byłby on o 0,7 p.p. wyższy. Autorzy badania wiążą to ze skutki 500+, które w pierwszej wersji (z progiem dochodowym) sprawiało, że zatrudnienie wśród matek spadło. Potwierdzają to również szacunki ekonomistów, którzy zauważają, że od 2019 negatywny wpływ maleje. Jest to zgodne z inną literaturą naukową, która twierdzi, że po reformie 500+ z 2019 roku, negatywne oddziaływanie programu na wskaźnik zatrudnienia wygasło.

Wpływ rządów PIS na wskaźnik zatrudnienia
Michał Brzeziński i Katarzyna Sałach-Dróżdż (2023). Prudent Populists? the Short-Term Macroeconomic Impact of Populist Policies in Poland

Z drugiej strony można zauważyć, że poziom bezrobocia jest niższy od oczekiwanego na podstawie alternatywnej Polski. Pozytywny wpływ na stopę bezrobocia został oceniony przez ekonomistów na ok. 0,5 p.p. Oznacza to, że w 2019 roku, bezrobocie w Polsce byłoby o 0,5 p.p. wyższe, gdyby nie polityka populistów.

Rządy populistów obniżyły nierówności i poziom ubóstwa

Reformy wprowadzone przez PiS po 2016 roku, znacząco zmieniły podział dochodów Polski. Oprócz programu Rodzina 500+ można wyróżnić 300+ (wyprawka dla dzieci), podwyższenie kwoty wolnej od podatku dla osób o niskich dochodach, wyższą emeryturę minimalną czy 13. emeryturę. Dodatkowo w 2019 roku obniżono podatek dochodowy dla emerytów z 18% do 17% oraz zwolniono z niego osoby do 26 roku życia. Poza tym wyróżnić można wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej dla osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenie.

Nierówności dochodowe mierzone współczynnikiem Giniego uległy nieznacznemu obniżeniu. Autorzy badania zauważają jednak, że udało się znacznie zmniejszyć poziom ubóstwa. Stopa ubóstwa obliczana na podstawie dochodów poniżej 60% mediany dochody do dyspozycji spadła w latach 2016-2019 z 4,2% do 1,4%. Jeszcze bardziej spadła stopa ubóstwa wśród dzieci. W 2019 roku wyniosła ona jedynie 0,8%, podczas gdy brak populistycznej polityki wiązałby się z ubóstwem na poziomie 8,8%, czyli 11-krotnie wyższym!

Wpływ rządów PIS na ubóstwo wśród dzieci
Michał Brzeziński i Katarzyna Sałach-Dróżdż (2023). Prudent Populists? the Short-Term Macroeconomic Impact of Populist Policies in Poland

Rządy PiS są dobre dla gospodarki?

Podsumowując, ekonomiści twierdzą, że w ogólnym rozrachunku wpływ polityki populistów na gospodarkę Polski jest pozytywny. Spadło bezrobocie, ubóstwo, zadłużenie, deficyt budżetowy, a wyższy okazał się wzrost PKB per capita czy dochodów budżetowych. Wpływ na inflację był pomijalny. Z drugiej strony, wolniejszy był wzrost stopy zatrudnienia. Efekt zaczyna jednak wygasać po reformie 500+ z 2019 roku.

Autorzy ostrzegają jednak, że krótkoterminowe skutki mogą w dłuższym termienie ulec zmianie i nie należy wyciągać dalekosiężnych wniosków. Mimo wszystko, dowody naukowe nie potwierdzają obecnie, aby skutki rządów PiS w latach 2016-2019 wskazywały na duże błędy w polityce gospodarczej.

Polska goni zachód. PKB Polski jest coraz bliżej unijnej średniej

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Radosław Ditrich

Świat postrzegam przez pryzmat liczb. Kocham przeglądać wykresy, tabele i mapy. Lubię także pobiegać i podróżować komunikacją publiczną.

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker