Ubóstwo w Polsce spada. Pandemia, wojna i inflacja to za mało

Ubóstwo w Polsce wciąż jest problemem, jednak znacznie ograniczonym w porównaniu do poprzednich lat. Dodatkowo nasza gospodarka wydaje się na tyle odporna, że nawet pandemia oraz zawirowania w późniejszych latach nie były w stanie pogrążyć naszego społeczeństwa w ubóstwie.

• Ubóstwo ustawowe oraz relatywne spadło w 2022 roku
• Ubóstwo skrajne utrzymało się na tym samym poziomie co w 2021 roku
• Ubóstwo skrajne w okresie od 2010 do 2015 roku jego zasięg wynosił około 6–7%, natomiast od 2016 do 2022 roku włącznie – około 4–5%
• Ubóstwo w Polsce na przestrzeni ostatnich trzech lat ustabilizowało się na podobnym poziomie

Ubóstwo w Polsce — wstęp

W analizach uwzględniono trzy różne kryteria ubóstwa: ubóstwo skrajne, relatywne oraz ustawowe. Granica ubóstwa skrajnego opiera się na oszacowaniach minimum egzystencji dostarczonych przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS). Dane odnoszą się do wydatków gospodarstw domowych. Minimum egzystencji określa minimalny poziom zaspokojenia potrzeb, gdzie konsumpcja poniżej tego poziomu stwarza trudności w przeżyciu i stanowi zagrożenie dla psychofizycznego rozwoju jednostki.

Zobacz także: Zasięg ubóstwa w Polsce. Chcesz nie być biedny? Ucz się i mieszkaj w mieście

Zastosowanie relatywnej granicy ubóstwa na poziomie 50% średniej miesięcznej kwoty wydawanej przez gospodarstwa domowe w Polsce umożliwia identyfikację tych gospodarstw i jednostek, których poziom konsumpcji znacząco odbiega od średniego poziomu.

Granica ustawowa ubóstwa odpowiada progom dochodowym określonym zgodnie z obowiązującymi przepisami, umożliwiającym ubieganie się o świadczenia pieniężne z pomocy społecznej, zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej i przypisanymi jej rozporządzeniami. W kontekście ubóstwa ustawowego, przy ustalaniu granic ubóstwa uwzględnia się dwie różne wartości progowe: jedną dla osoby samotnie gospodarującej (gospodarstwo jednoosobowe) i drugą dla osoby w gospodarstwie wieloosobowym.

Ubóstwo w Polsce na przestrzeni lat

Jak podaje główny Urząd Statystyczny w swoim raporcie Ubóstwo w Polsce w latach 2021 i 2022 mimo realnie trudniejszej sytuacji finansowej gospodarstw domowych w roku 2022 w porównaniu do roku 2021, spowodowanej między innymi wysoką inflacją, nie zaobserwowano w tym okresie wyraźnych zmian rok do roku w zakresach poszczególnych rodzajów ubóstwa ekonomicznego wśród ogółu osób zamieszkujących gospodarstwa domowe w Polsce. Poziomy ubóstwa utrzymały się na zbliżonym poziomie (w przypadku ubóstwa skrajnego około 5%) lub na podobnym poziomie (ubóstwo relatywne – około 12%, ubóstwo ustawowe – około 7%).

Zobacz także: Ekonomiści PKO BP: PKB Polski w 2024 r. wzrośnie o niemal 4%

Zmiany w rozprzestrzenianiu się ubóstwa ekonomicznego w Polsce w latach 2010–2020 zależały zarówno od zmian w sytuacji materialnej gospodarstw domowych, jak i od wartości stosowanych progów.

Jeśli chodzi o ubóstwo skrajne, to w okresie od 2010 do 2015 roku jego zasięg wynosił około 6–7%, natomiast od 2016 do 2022 roku włącznie – około 4–5%. Stopa ubóstwa relatywnego w latach 2010-2015 utrzymywała się na poziomie 16–17%. W latach 2016–2019 wartość tego wskaźnika spadła do 13–14%. Od 2020 do 2022 roku w ubóstwie relatywnym znajdowało się około 12% osób zamieszkujących gospodarstwa domowe.

Widzimy zatem, że zarówno w przypadku ubóstwa skrajnego, jak i relatywnego, wyraźną zmianę zaobserwowano w roku 2016, co było związane z wprowadzeniem Programu Rodzina 500 Plus. W tym roku nastąpił znaczny spadek zasięgu obu rodzajów ubóstwa ekonomicznego, zwłaszcza wśród dzieci (w wieku 0–17 lat ubóstwo skrajne spadło z 9% w 2015 roku do 5–6% w kolejnych latach) oraz wśród rodzin wielodzietnych.

Ubóstwo w Polsce regularnie spada

Ubóstwo w Polsce na przestrzeni ostatnich trzech lat ustabilizowało się na podobnym poziomie. Mimo że lata 2020–2022 to okres naznaczony wysoką inflacją, pandemią COVID-19, czy wojną na Ukrainie. W tym czasie głównie wzrosły ceny prądu, paliw stałych, ciepła, oraz żywności. Jak zaznaczają specjaliści Głównego Urzędu Statystycznego:

Zobacz także: Logistyka w e-commerce przeżywa poważny kryzys

Może to oznaczać, że wpływ różnych czynników o charakterze społeczno-ekonomicznym może być odłożony w czasie, a skutki negatywnych czynników mogą być, przynajmniej po części, niwelowane decyzjami o charakterze politycznym np. wprowadzaniem dodatku osłonowego, dodatku węglowego i elektrycznego, innych działań osłonowych, programów wsparcia czy bezpośrednim oddziaływaniem na ceny (np. obniżeniem podatku VAT na gaz, energię elektryczną i ciepło, mrożeniem ceny i stawek opłat za elektryczność, gaz).

Należy również podkreślić, że oparcie szacunków ubóstwa ekonomicznego na poziomie wydatków ma swoją specyfikę, ponieważ bieżąca konsumpcja gospodarstw domowych może być finansowana nie tylko z bieżących dochodów, ale także częściowo z posiadanych zasobów, oszczędności i pożyczek.

Zasięg ubóstwa w Polsce

Rok 2022 nie przyniósł istotnych zmian rok do roku w zasięgach ubóstwa ekonomicznego w gospodarstwach domowych ogółem w Polsce. Odsetek osób doświadczających różnego rodzaju ubóstwa pozostały na podobnym poziomie co w 2021 roku. Mimo trudności związanych z wysoką inflacją i pogorszeniem sytuacji dochodowej w ujęciu realnym.

Społeczna mapa zróżnicowania ubóstwa w Polsce, mimo znaczącego spadku skali ubóstwa w okresie od 2010 do 2022 roku, pozostaje bez zmian. Wskazuje ona niezmiennie na te same grupy społeczno-demograficzne, które są najbardziej i najmniej zagrożone ubóstwem. Należą do nich osoby pochodzące z gospodarstw domowych utrzymujących się z niezarobkowych źródeł, gospodarstwa rolne, gospodarstwa domowe, w których osoba odniesienia ma niskie wykształcenie, a także gospodarstwa rodzin wielodzietnych i gospodarstwa domowe na wsi.

Bezdzietna Polka to bogata bizneswoman z pieskiem? Jest wręcz przeciwnie!