System złotych wiz w Europie, czyli jak kupić sobie obywatelstwo

Istnieje kilka sposobów na uzyskanie obywatelstwa danego kraju. Zazwyczaj należy spełnić restrykcyjne wymogi, takie jak urodzenie się na danym terenie czy posiadanie przodka, który był obywatelem określonego państwa. Niektóre państwa dopuszczają jednak tzw. złote wizy, a więc zasady, dzięki którym obywatelstwo można otrzymać znacznie szybciej. 

Czym są złote wizy?

Mianem złotych wiz określa się programy umożliwiające cudzoziemcom uzyskanie obywatelstwa lub prawa pobytu w zamian za inwestycje gospodarcze. System ten wprowadziły niektóre kraje, aby pobudzić gospodarkę opierającą się zazwyczaj na turystyce. W wielu przypadkach nie trzeba nawet spełniać kryteriów takich jak znajomość lokalnego języka czy wymogów dotyczących rezydentury.

Systemy te zaczęły funkcjonować jeszcze w latach 80. XX wieku. Wówczas uruchomiono pierwsze programy CBI na kilku wyspach karaibskich, przy czym wiele z nich funkcjonuje do dzisiaj. Europejskie kraje spoza UE, które oferują CBI, to Czarnogóra i Turcja.

Zobacz także: Ponad 80% mieszkańców UE twierdzi, że nierówności dochodowe w ich kraju są duże

Jeszcze przed pandemią organy Unii Europejskiej zwracały uwagę, że system złotych wiz wprowadzany przez niektóre państwa członkowskie istotnie wpływa na całą Wspólnotę, m.in. z uwagi na strefę Schengen. Ponadto obywatele danego państwa nabywają automatycznie obywatelstwo UE, co wiąże się z szeregiem praw czy przywilejów. Zdaniem krytyków złote wizy to po prostu forma kupienia sobie obywatelstwa wybranego państwa. Łatwo zgadnąć, że z tej możliwości korzystają wyłącznie osoby zamożne, które stać na inwestycje infrastrukturalne. Tworzy to nierówności oraz jest praktyką de facto wspierającą przestępczość. Powszechnie uważa się również, że praktyki te sprzyjają korupcji, osłabiając znaczenie instytucji w danym kraju.

System złotych wiz w ostatnich latach – istotne zmiany w obowiązywaniu

Po wybuchu wojny na Ukrainie programy „obywatelstwa przez inwestycję” (CBI) zostały istotnie ograniczone w trzech państwach członkowskich UE: na Cyprze, Malcie i w Bułgarii. Bułgaria oraz Cypr zniosły ten system nadawania obywatelstwa, Malta natomiast odmawia Rosjanom i Białorusinom, którzy w ten sposób chcą stać się obywatelami wyspiarskiego państwa. W połowie lutego rząd Irlandii ogłosił, że wstrzymuje program po zbadaniu jego „stosowności”. W Portugalii wstrzymano natomiast program z uwagi na wzrost cen nieruchomości na lokalnych rynkach. W kraju osiedlali się m.in. bogaci Amerykanie, których oskarżano o destabilizację sytuacji mieszkaniowej.

Sam system złotych wiz funkcjonuje także w Hiszpanii, Portugalii, Irlandii czy Grecji. Uruchomiono je w następstwie kryzysu finansowego, aby przyciągnąć zagraniczne inwestycje. Zyskano w ten sposób miliardy w inwestycjach infrastrukturalnych. Przez ostatnie dziesięć lat prowadziło to również często do szeregu nadużyć. Ponadto korzystając z obywatelstwa Portugalii, dana osoba mogła osiedlić się również w innych państwach UE, z uwagi na przysługujące prawa.

Według badania Komisji Europejskiej z 2019 roku ok. 130 000 osób zostało naturalizowanych lub uzyskało prawa pobytu w ramach CBI i RBI w latach 2011–2019, co wygenerowało szacowany całkowity dochód dla krajów w wysokości 21,4 mld euro. Już w 2014 roku Bruksela planowała podjąć działania, które ograniczyłyby tę praktykę. Głównym argumentem była sprzeczność przepisów z wymogami antydyskryminacyjnymi. Obawiano się również zjawiska prania brudnych pieniędzy. Systemy złotych wiz w różny sposób wpływały na gospodarki, nie zawsze jednak pozytywnie z perspektywy mieszkańców. W Portugalii uważa się, że program RBI, który został obecnie zniesiony, podsycił kryzys na rynku nieruchomości (Więcej: Portugalia miała stać się rajem dla cyfrowych nomadów. Teraz walczy z problemami), który przybrał na sile w ostatnich miesiącach.

Zobacz także: Europejska kolej jest bezpieczna i ekologiczna, ale wolimy auta…

W Portugalii system zdominowany był jednak nie przez obywateli Stanów Zjednoczonych, ale przez Chińczyków. Korzystając z możliwości zyskania obywatelstwa, mogli przenosić się do bogatszych państw UE, w których program nie obowiązywał. Według danych chińscy inwestorzy zdominowali portugalski program, zyskując połowę z przyznanych ponad 11 tys. pozwoleń.

Złote wizy nie zawsze oznaczają jednak wzrost przestępczości czy korupcji. Widać to na przykładzie Wielkiej Brytanii. Brexit pokrzyżował plany emerytalne wielu seniorom. Wówczas zauważalne było wzmożone zainteresowanie alternatywnymi sposobami uzyskana obywatelstwa w słonecznych państwach Europy.

Posiadanie własnego mieszkania pozytywnie wpływa na dobrostan psychiczny