Podatki na całym świecie bardziej obciążają biednych, niż bogatych
Systemy podatkowe wszędzie są regresywne. To transfery społeczne obniżają nierówności dochodowe
Systemy podatkowe na całym świecie są regresywne, redystrybucja rządowa obniża nierówności wszędzie, lecz w różnym stopniu, a rozwój gospodarczy pozytywnie koreluje ze stopniem redystrybucji fiskalnej. Takie są trzy główne wnioski z arcyciekawego badania dwóch ekonomistów M. Fischer-Post’a i A. Gethin’ego pt. Government Redistribution and Development Global Estimates of Tax-and-Transfer Progressivity.
- Redystrybucja rządowa wszędzie obniża nierówności dochodowe, lecz w różnym stopniu. Najsilniej w krajach anglosaskich, najsłabiej, w Ameryce Łacińskiej.
- Świadczenia społeczne są głównym determinantem obniżania nierówności dochodowych przed opodatkowaniem, odpowiadając za 90% redystrybucji fiskalnej.
- Systemy podatkowe są regresywne na całym świecie, tzn. podatki bardziej obciążają biednych, niż bogatych.
- Wraz z rozwojem gospodarczym zwiększa się skala progresywności poprzez kanał wyższych transferów socjalnych.
Niedawno na naszym portalu przedstawiliśmy kluczowe wnioski z badania polskich ekonomistów nt. nierówności dochodowych w naszym kraju w latach 2000-2018. Badanie potwierdziło, że nierówności w Polsce należą do jednych z najwyższych w Europie, natomiast system podatkowo-składkowy jest regresywny, głównie w wyniku 19% podatku liniowego dla dochodów z działalności gospodarczej. Niemniej, świadczenia społeczne obniżają nierówności. Transfery socjalne (zwłaszcza świadczenie „500+”) mają znaczny wpływ na dochody najbiedniejszej ludności (osoby, których dochód leży poniżej mediany), co podwyższa ich udział w dochodach ogółem po opodatkowaniu. A zatem obraz systemu podatkowo-składkowo-świadczeniowego jest następujący: system podatkowo-składkowy przez swoją regresywność podwyższa nierówności dochodowe, natomiast transfery społeczne je obniżają. Co ciekawe, taki obraz redystrybucji maluje się na całym świecie.
Dwóch ekonomistów Matthew Fisher-Post i Amory Gethin w badaniu pt. Government Redistribution and Development Global Estimates of Tax-and-Transfer Progressivity oszacowali stopień progresywności podatków i transferów dla 151 krajów w latach 1980-2019. Główne wnioski?
Ameryka Łacińska najmniej wspiera biednych
Po pierwsze, redystrybucja rządowa wszędzie obniża nierówności dochodowe, lecz w różnym stopniu. Zwróćcie uwagę na wykres poniżej. Obrazuje on, w jakim stopniu system podatkowo-transferowy relokuje środki pieniężne pomiędzy poszczególnymi grupami dochodowymi („zabiera bogatym, oddaje biednym”). Jak można przypuszczać redystrybucja przebiega po linii górne 10%-środkowe 40%-najbiedniejsze 50%, ponieważ zazwyczaj transfery socjalne obejmują najmniej zamożnych. Najsilniejszy stopień redystrybucji fiskalnej występuje w krajach anglosaskich, gdzie pieniężne interwencje rządowe (świadczenia pieniężne minus podatki) przynoszą z jednej strony najwyższy relatywny wzrost dochodu rozporządzalnego wśród najbiedniejszych i największą relatywną stratę wśród najbogatszych. System podatkowo-transferowy ma najsłabszy efekt redystrybucyjny w Ameryce Łacińskiej i w Afryce.
Systemy podatkowe na całym świecie najbardziej obciążają biednych
Po drugie, świadczenia społeczne są głównym determinantem obniżania nierówności dochodowych przed opodatkowaniem, odpowiadając za 90% redystrybucji fiskalnej. Dlaczego? Ponieważ systemy podatkowe na świecie są albo minimalnie progresywne, albo regresywne. Jak pokazuje poniższy wykres, efektywna stawka podatkowa (czyli stosunek kwoty należnego podatku do podstawy opodatkowania) w większości regionach pozostaje podobna lub spada w miarę przechodzenia do wyższej grupy dochodowej. Co ciekawe, najbardziej obciążone są dolne percentyle, czyli grupy najbiedniejsze. Obok Ameryki Łacińskiej, największa regresja podatkowa występuje w Europie Wschodniej, do którego w tym badaniu zaliczono Polskę.
Zobacz też: Stabilność makroekonomiczna pozostaje fundamentem polskiej gospodarki
Im wyższy rozwój, tym większe transfery i niższe nierówności
Po trzecie, wraz z rozwojem gospodarczym zwiększa się skala progresywności poprzez kanał wyższych transferów socjalnych. Powód wydaje się prosty. Im bardziej rozwinięty kraj, tym większy potencjał państwa do wyrównywania szans oraz obniżania nierówności poprzez narzędzia polityki fiskalnej.
Zobacz też: Automatyzacja w logistyce postępuje. Roboty są już “kolegami z pracy”
Inwestycje w edukację, zdrowie i infrastrukturę odgrywają dużą rolę
Badanie dowodzi także, iż mniejszy poziom nierówności dochodowych przed opodatkowaniem koreluje z niższymi nierównościami po opodatkowaniu, co sugeruje, że ważną rolę odgrywa również predystrybucja (innymi słowy, świadczenia rzeczowe), czyli takie instrumenty polityki rządowej jak wydatki na szkolnictwo podstawowe i wyższe pozwalające edukować się szerokiej masie społeczeństwa, inwestycji w usługi zdrowotne i infrastrukturę czy aktywne polityki rynku pracy, np. szkolenia z cyfryzacji dla osób pow. 40 roku życia czy regulacje dotyczące urlopów macierzyńskich. Im bardziej skuteczna polityka predystrybucyjna, tym całkowity dochód rynkowy jest bardziej równomiernie dystrybuowany (więcej o predystrybucji pisaliśmy tutaj).
„Powiało optymizmem”. Wskaźnik wyprzedzający BIEC mocno w górę!