Gospodarka

Światowy dług publiczny spadnie w 2022 roku do 91% PKB

Ekspansja polityki fiskalnej wspierana rekordowo niskimi stopami procentowymi podczas kryzysu pandemicznego doprowadziła do eskalacji długu publicznego na świecie w 2020 roku. Wysoki wzrost PKB i redukcja deficytów budżetowych wpływają jednak na stopniowe zmniejszenie relacji długu do PKB w większości krajach. Oczekuje się, że światowy dług publiczny spadnie do 91% PKB na koniec 2022 roku.

Zmiana krajobrazu gospodarczego wywiera presję na budżetach państw

Zmiana krajobrazu gospodarczego wywołana najpierw pandemią Covid-19, a następnie wybuchem wojny na Ukrainie wywiera presję na budżetach państwowych. Wsparcie sfery realnej gospodarki przez transfery bezpośrednie lub inne instrumenty, takie jak zamrażanie cen energii, obniżka podatków pośrednich (VAT) doprowadziły do wzrostu deficytów i długów publicznych państw na całym świecie w stosunku do poziomu sprzed pandemii.

Poniższy wykres przedstawia deficyty budżetowe państw według grup dochodowych. Warto zwrócić uwagę na zmianę salda budżetowego na przestrzeni ostatnich trzech lat w gospodarkach rozwiniętych i krajach rozwijających się o niskich dochodach. W grupie państw bogatych wyniki budżetowe silnie pogorszyły się w roku pandemicznym na skutek rekordowo wysokiego wsparcia fiskalnego w historii. Kraje te mogły sobie na to pozwolić, ponieważ stopy procentowe narodowych banków centralnych zostały obniżone do zera, wskutek czego koszty finansowania wewnętrznego zostały zminimalizowane. W latach 2021-2022 deficyty budżetowe w grupie tych państw spadły pod wpływem wysokiego wzrostu gospodarczego i ograniczenia wydatków państwowych.

Wykres 1. Salda budżetowe państw według grup dochodowych (% PKB, 2019-2022)

Źródło: Fiscal Monitor IMF 2022 October

Stabilność fiskalna zagrożona w najbiedniejszych krajach

Zgoła odmienny trend zarysowuje się w krajach o niskich dochodach. Wsparcie fiskalne podczas kryzysu pandemicznego nie było tak szerokie, jak w wyżej rozwiniętych gospodarkach. Dlaczego? Po pierwsze kraje te nie dysponują tak dobrze rozwiniętymi krajowymi rynkami finansowymi, wskutek czego nie są w stanie emitować takiej liczby obligacji państwowych na rynku krajowym. Po drugie, jeżeli chcą przeprowadzać obszerną stymulację fiskalną, muszą zaciągać dług u zagranicznych wierzycieli, którzy oczekują wysokiej stopy zwrotu za ryzyko, co może podważyć stabilność fiskalną, szczególnie gdy ma miejsce kryzys gospodarczy, jak to było w czasie pandemii.

Ponadto banki centralne nisko rozwiniętych gospodarek nie mogły zejść ze stopami procentowymi do pułapu zera procent, ponieważ ich stopy utrzymywały się na bardzo wysokim poziomie w porównaniu do stóp proc. banków centralnych państw wysoko rozwiniętych. Dlatego też deficyt budżetowy dla gospodarek rozwijających się był zdecydowanie niższy, aniżeli w państwach rozwiniętych. Co jednak istotniejsze, o ile na rynkach rozwiniętych wyniki budżetowe poprawiły się po pandemii, tak w biednych krajach w zasadzie nie uległy zmianie.

Zobacz także: Globalny dług jest na rekordowo wysokim poziomie!

Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać w gwałtownym wzroście spreadów obligacji państwowych, które w przypadku krajów o niskich dochodach wzrosły z ok. 5 pkt proc. w styczniu 2020 r. do rekordowych ponad 16 pkt proc. we wrześniu 2022 roku. Te zaostrzone warunki finansowe to pochodna wzrostu globalnych stóp procentowych (Fed i EBC) oraz destabilizacji makroekonomicznej i fiskalnej będącej wynikiem kryzysu energetycznego, żywnościowego i wysokiej inflacji, która szczególnie dotyka najbiedniejsze państwa.

Wykres 4. Spready obligacji państwowych według grup dochodowych (w punktach bazowych)

Źródło: Fiscal Monitor IMF 2022 October

Zobacz także: Społeczne koszty niewypłacalności państwa. Drastyczny wzrost ubóstwa i spadek długości życia

Światowy dług publiczny spadnie w 2022 roku

Wzrost spreadu obligacji to bezpośrednia przyczyna wyższych kosztów obsługi długu, które dla państw z grupy EMDE (rynki wschodzące i kraje rozwijające się) wzrosną w 2022 r. do 3% PKB, podczas gdy w państwach rozwiniętych spadną do 1,9% PKB. W perspektywie kolejnych dwóch lat oczekuje się wzrostu kosztów odsetkowych od długu, które będą charakteryzować się wyższą dynamiką w niżej rozwiniętych gospodarkach. Tym samym kraje o niskich i średnich dochodach są największym „spadkobiercą” obecnej sytuacji makroekonomicznej, którą implikują podwyżki stóp procentowych, wysokie ceny energii, deprecjacje walut i rekordowa inflacja.

Wykres 2.  Dług publiczny i koszty odsetkowe długu państw według grup dochodowych (% PKB, 2017-2024)

Źródło: Fiscal Monitor IMF 2022 October

Mimo to szacunki MFW wskazują, że światowy dług publiczny spadnie w 2022 r. w stosunku do 2021 r. i wyniesie 91% PKB, czyli wciąż o 7,5 pkt proc. wyżej niż przed pandemią. Dlaczego mimo silnego wzrostu stóp procentowych i pogarszającej się koniunktury gospodarczej relacja długu do PKB spadnie? Przyczyna jest dość prozaiczna. Gdy spełniony jest elementarny warunek stabilność [stopa procentowa < nominalny wzrost PKB (realny wzrost + wskaźnik inflacji)] to relacja długu do PKB spada. Stopy procentowe, choć wzrosły to wciąż są ujemne w ujęciu realnym, ponieważ inflacja zwiększyła się do wielkości dwu- lub blisko dwucyfrowych, tak więc wskaźnik długu publicznego maleje. Jak pokazuje poniższy wykres, inflacja jest jedną z głównych przyczyn zmiany wskaźnika zadłużenia w latach 2020-2022.

Wykres 3. Wpływ szoku inflacyjnego na wskaźnik zadłużenia (wybrane kraje, 2022 vs 2020)

Źródło: Fiscal Monitor IMF 2022 October

Zobacz także: Solaris dostarczy do Wenecji cztery wodorowe autobusy Urbino 12

MFW: Mechanizm rynkowy najskuteczniejszym narzędziem w walce z inflacją i kryzysem energetycznym

Ekonomiści MFW w październikowym Monitorze Fiskalnym nawołują do spójności polityki fiskalnej i monetarnej w celu zmniejszenia deficytów, ograniczania poziomu długu i skutecznej walki z inflacją. Ich zdaniem konsolidacja fiskalna jest konieczna, aby zwalczyć inflację w krajach rozwiniętych i na rynkach wschodzących. W obliczu bardziej napiętych budżetów MFW oczekuje stargetowanego wsparcia do najuboższych grup społecznych w tym szczególnie trudnym momencie dla gospodarstw domowych.

Co więcej, MFW podkreśla, że próby ograniczania wzrostu cen (obniżki VAT, zamrażanie cen energii dla podmiotów gospodarki) i bezpośrednie dotacje są kosztowne dla budżetu i finalnie okażą się nieskuteczne. Uważają oni [ekonomiści MFW], że najbardziej skutecznym narzędziem są mechanizmy rynkowe, czyli dostosowanie cen, które zachęcą do oszczędzania energii i konsumpcji, prowadząc do słabnięcia presji inflacyjnej. Ponadto wywrą presję na inwestycjach prywatnych i publicznych w odnawialne źródła energii.

 

Czy grozi nam kataklizm finansów publicznych? Ocena stabilności długu publicznego [RAPORT OG]

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Gabriel Chrostowski

Analityk makroekonomiczny, w wolnych chwilach uprawiający piłkę nożną oraz biegi krótko- i długodystansowe

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker