W 2003 r. Komisja Europejska przyjęła trzeci europejski program działań na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego, którego celem było zmniejszenie o połowę liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych do 2010 r. Chociaż początkowy cel nie został całkowicie osiągnięty, postanowiono kontynuować jego realizację zakładając zmniejszenie o połowę ogólnej liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w UE do 2020 r. w stosunku do 2010 r.
Liczba ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych znacznie spadła w ciągu ostatnich 10 lat
Liczba ofiar śmiertelnych w UE spadła o 41 proc. w latach 2007–2017. Jednak w 2017 r. liczba ta pozostała na praktycznie niezmienionym poziomie w porównaniu z 2016 r., kiedy to śmierć poniosło około 25 000 osób co było równoznaczne z blisko 50 ofiarami na milion mieszkańców. Biorąc pod uwagę nieznaczną zmianę liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w latach 2013–2017, konieczne będą dalsze wysiłki, aby osiągnąć cel założony na 2020 r.
Ogólnie wskaźnik śmiertelności wypadków drogowych w UE w 2017 r. obliczono na 49,7 osób na milion mieszkańców. Różnice między państwami członkowskimi są znaczne: wartości wahają się od poziomu wyraźnie poniżej 30 zgonów na milion mieszkańców (Wielka Brytania i Szwecja) do ponad 90 w Bułgarii i Rumunii.
Wskaźniki śmiertelności pokazuje wyraźną różnicę między krajami o niskim i średnim dochodzie, z jednej strony, a krajami o wysokim dochodzie, z drugiej strony. Północno-zachodnie państwa członkowskie UE plasują się wyżej niż ich południowo-wschodnie europejskie odpowiedniki. Może odpowiadać za to szereg przyczyn, takich jak różnice we flocie pojazdów, lepsze drogi i surowsze egzekwowanie przepisów ruchu drogowego w niektórych krajach.
Wskaźniki dla samochodów osobowych różnią się drastycznie
W przypadku wskaźników dla poszczególnych kategorii pojazdów tabela 1 pokazuje, że Bułgaria zajmuje najwyższe miejsce w kategorii śmiertelności w samochodach osobowych, z 63,7 ofiarami śmiertelnymi na milion mieszkańców. Jest to prawie sześciokrotnie wyższa wartość niż na Malcie (11,1). Natomiast przyjazna dla rowerów Holandia, jak można się spodziewać, ma stosunkowo wysoki wskaźnik zgonów wśród rowerzystów wynoszący 5,9 na milion mieszkańców. Jednak kraje takie jak Rumunia, Węgry, Litwa i Belgia (gdzie jazda rowerem jest znacznie mniej rozpowszechniona) mogą się „pochwalić” znacznie wyższymi wartościami (od 6,9 do 9,7).
Wysokie wskaźniki dla motocyklistów w Grecji, na Malcie i we Włoszech można wytłumaczyć większym wykorzystaniem dwukołowców, ponieważ korzystanie z motocykla jest znacznie bardziej zależne od pogody i pory roku. Bardziej dokładną ocenę śmiertelnych wypadków drogowych można uzyskać, porównując dane wypadków drogowych z całkowitym ruchem drogowym. Wiarygodne dane o ruchu drogowym są jednak trudne do uzyskania.
Wreszcie, podczas gdy śmiertelność pieszych w UE wynosi 10,5 ofiary śmiertelnej na milion mieszkańców, to jednak statystyczne ryzyko śmierci w ruchu drogowym jako pieszy jest prawie 3 razy wyższe w Łotwie i Litwie oraz prawie 4 razy wyższe w Rumunii.
Ofiary śmiertelne wypadków drogowych: 45,7 proc. dotyczy pasażerów samochodów osobowych, podczas gdy piesi stanowią 21% zgonów w ruchu drogowym
Kierowcy i ich pasażerowie stanowią największą grupę przypadków śmiertelnych w ruchu drogowym (45,7 proc. wszystkich ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w 2017 r. – zob. Wykres 2), piesi (21 proc.) są drugą co do wielkości grupą w UE, nieco wyprzedzając kierowców i pasażerów motocykli i motorowerów (17,7 proc.). Rowerzyści odpowiadają za 7,9 proc. śmiertelnych wypadków drogowych w UE, ale w poszczególnych krajach odsetek ten może wynosić nawet 19 proc. Ponadto zanotowano zaniżoną liczbę zgonów spowodowanych jazdą na rowerze: niektóre wypadki z udziałem rowerzystów nie są zgłaszane policji. Pozostałe grupy jak pojazdy ciężarowe, autobusy i autokary oraz „inne” (głównie ciągniki rolnicze i inne pojazdy silnikowe) odpowiadały za 7,7 proc. zgonów na drogach.
W ciągu ostatniej dekady największy spadek liczby ofiar śmiertelnych w UE-28 odnotowano wśród autobusów i autokarów (-51,2 proc.), a następnie wśród kierowców samochodów osobowych i ich pasażerów (-44,7 proc.) oraz osób prowadzących pojazdy ciężarowe (-44,3 proc.). To pokazuje, że wiele środków podjętych w celu poprawy bezpieczeństwa na drodze przynosi efekty. Spadek liczby ofiar śmiertelnych wśród rowerzystów (-26,6 proc.) i pieszych (-37,1 proc.) był jednak mniejszy.
Wykres autobusów i autokarów na rysunku poniżej wyróżnia się na tle innych, ponieważ pojedynczy poważny wypadek może znacząco zmienić trend. W UE w tej kategorii odnotowano 108 zgonów w 2011 r., 107 w 2012 r., ale liczba ta wzrosła do 149 w 2013 r., zanim spadła do 119 zgonów w 2014 r., a dalej do 112 w 2017 r.
Lekkie pojazdy ciężarowe wymagają kontroli
Wypadki z udziałem pojazdów ciężarowych, w których zginęli ludzie odpowiadały za mniej niż 1 300 zgonów w 2017 r. (zgony kierowców i pasażerów innych pojazdów biorących udział w zdarzeniach są uwzględniane w innych kategoriach). Wypadki z udziałem lekkich samochodów dostawczych (do 3,5t DMC) odpowiadały za blisko 60 proc. ofiar śmiertelnych pojazdów transportowych.
Samochody te są pojazdami transportowymi, które nie muszą posiadać urządzeń ograniczających prędkość i tachografów. W wielu krajach stwierdzono, że tego rodzaju auta często uczestniczyły w wypadkach drogowych ze skutkiem śmiertelnym. Przeprowadzono ogólnounijne badania lekkich samochodów dostawczych, np. w ramach IMPROVER (ocena wpływu środków bezpieczeństwa drogowego dla pojazdów i sprzętu drogowego), a podjęto działania w ramach „pakietu dotyczącego przygotowania do ruchu drogowego” przyjętego w 2014 r. Obejmuje on wzmożone kontrole techniczne pojazdów o dużym przebiegu.
Znaczne różnice między państwami członkowskimi
W krajach, w których jazda na rowerze jest powszechna, takich jak Holandia czy Dania, nie jest zaskoczeniem, że rowerzyści odpowiadają za większy odsetek ofiar śmiertelnych niż w krajach, w których rowery są mniej popularne. Rzeczywiście, poniższy wykres pokazuje, że rowerzyści odpowiadali za 18,9 proc. wszystkich ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Holandii; odsetek dla Danii wynosił 15,4 proc. Na drugim końcu spektrum jest Grecja, gdzie rowerzyści stanowili 1,5 proc. zgonów, a w Luksemburgu i na Cyprze nie zginął w 2017 roku żaden rowerzysta. Grecja miała jednak drugi najwyższy odsetek ofiar śmiertelnych na motocyklach (wśród krajów, dla których dostępne są szczegółowe dane): 29,5 proc. wszystkich ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Grecji poruszało się motocyklami. Największy udział miała Malta (39,1 proc.).
W Portugalii i Holandii motorowery stanowiły odpowiednio 7,1 proc. i 6,7 proc. wszystkich ofiar śmiertelnych, co stanowi znacznie większy odsetek niż w innych krajach. Liczby pokazano w tabeli 2.
Piesi szczególnie zagrożeni w krajach bałtyckich i Rumunii
Jak sugerowano wcześniej, w wypadkach drogowych ginie duża liczba pieszych. W 2017 r. piesi stanowili prawie 21,2 proc. wszystkich ofiar śmiertelnych w UE. Odsetek ten różni się znacznie w poszczególnych krajach. Najniższy jest w Słowenii, gdzie wynosi 9,6 proc. Z kolei najgorszej jest w Łotwie i w Rumunii, gdzie udział pieszych w ogóle ofiar śmiertelnych uczestniczących w zdarzeniach drogowych przekracza 35 proc.
Państwa członkowskie podjęły szereg środków w celu zmniejszenia liczby zgonów: kampanie edukacyjne, egzekwowanie prawa i ulepszenia infrastruktury (projektowanie przejść dla pieszych i ich lepsza widoczność). Branża automotive poprawiła również konstrukcję samochodów, które mają być bezpieczniejsze dla pieszych.
Gdyby każda osoba wchodząca na portal przelewała nam miesięcznie 30 gr, to bylibyśmy w stanie publikować każdego miesiąca kilkadziesiąt jakościowych analiz, które poprawiłyby jakość debaty publicznej w naszym kraju. Możesz się do tego przyczynić udzielając nam wsparcia i przelewając na nr konta 49 1020 4027 0000 1302 1542 2304 dowolną kwotę.
