Ceny energii odpowiadają za 1/3 inflacji bazowej w strefie euro [BADANIE]

Badanie pt. The impact of energy shocks on core inflation in the US and the euro area dowodzi naszym przypuszczeniom, że inflacja bazowa jest częściowo napędzana szokiem cen energii. Autorzy badania K. Pallara, M. Sfregola, L. Rossi i F. Venditti wskazują, że wpływ cen energii  okazuje się duży i trwały w strefie euro, odpowiadając za około jedną trzecią inflacji bazowej. W USA wpływ szoku energetycznego na inflację bazową był marginalny. 

Inflacja bazowa – głośna, lecz słabo znana miara

Na skutek serii szoków podażowych w ostatnich latach ekonomiści zwykli dokonywać dychotomii przyczyn inflacji na popytowe i podażowe. Dzięki takiemu podziałowi możemy określić, w jakim stopniu inflacja napędzana jest przez zjawiska wewnętrzne, a zatem, na ile skuteczne jest zaostrzanie polityki monetarnej przez bank centralny w jej tłumieniu.

Szeroko wykorzystywaną miarą jest inflacja bazowa, która ma ukazywać trwały i wewnętrzny komponent inflacji headline. Na bazie doświadczeń 2022 roku wiemy jednak, że inflacja bazowa potrafi przewartościować ten wewnętrzny komponent (efekt drugiej rundy), wskutek czego, to co nam się wydaje patrząc przez jej pryzmat, w rzeczywistości występuje w zdecydowanie mniejszej skali.

Innymi słowy, szoki zewnętrzne takie jak gwałtowny wzrost cen surowców energetycznych rozlewając się po całej gospodarce poprzez mechanizm bezpośredniego podnoszenia kosztów działalności biznesowej, wpływały pośrednio na wzrost inflacji bazowej. Koszty te w pełni absorbował konsument, ponieważ warunki rynkowe (niska elastyczność cenowa popytu) pozwalały na przenoszenie podwyższonych kosztów na odbiorcę finalnego.  W rezultacie, ceny dóbr w sektorach nieenergetycznych jak transport, edukacja, rekreacja, komunikacja, odzież, umeblowanie, kultura itd. rosły, a zatem rosła inflacja bazowa – rzekomo niewrażliwa na szoki podażowe.

Ceny energii dużym i trwałym komponentem inflacji bazowej

Badanie pt. The impact of energy shocks on core inflation in the US and the euro area dowodzi naszym przypuszczeniom, że inflacja bazowa jest częściowo napędzana szokiem cen energii. Autorzy badania K. Pallara, M. Sfregola, L. Rossi i F. Venditti wskazują, że wpływ cen energii okazuje się duży i trwały w strefie euro, odpowiadając za około jedną trzecią inflacji bazowej. W USA szok cenowy energii w znikomym stopniu stymulował inflację bazową, ponieważ po drugiej stronie Atlantyku większą rolę odegrały koszty mieszkaniowe (shelter cost) oraz ceny odzieży i mebli stymulowanych nadmiernym popytem konsumpcyjnym. Presja popytowa w amerykańskiej gospodarce w latach 2021-2022 okazała się większa, niż w Europie.

Poniższy wykres przedstawia dekompozycje inflacji w USA i strefie euro na ceny dóbr, usług, energii i żywności. W obu gospodarkach inflacja headline spada od połowy 2022 roku. W USA silny bodziec dezinflacyjny stanowią zarówno ceny dóbr, jak i ceny energii. Acz, teraz czynnikiem proinflacyjnym są usługi, których znaczenie w dekompozycji inflacji systematycznie rośnie. W strefie euro obraz jest nieco inny. Ceny energii są głównym komponentem dezinflacji, lecz rola wszystkich innych składowych w stymulowaniu inflacji jest coraz większa – jednak usługi w znacznie mniejszym stopniu napędzają inflację, aniżeli w USA.

Inflacja w USA i strefie euro (r/r, %)

Zobacz też: Cena rosyjskiej ropy rośnie! Przekracza już pułap cenowy 60 USD

Obecne procesy inflacyjne po obu stronach Atlantyku można spuentować tak. Inflacja ogólna spada, ponieważ słabnie szok cenowy energii, natomiast inflacja bazowa pozostaje uporczywa przez usługi. Pojawia się naturalne pytanie: w jakim stopniu szok energetyczny wpłynął na inflację bazową. Zauważmy, że w strefie euro rola usług nie jest duża, a mimo to inflacja bazowa wynosi aż 5,5%, podczas gdy w USA 4,8%. A zatem usługi nie mogą być jedynym stymulantem wewnętrznego komponentu inflacji. Czyż nie?

Ceny energii odpowiadają za 1/3 inflacji bazowej w strefie euro

Ekonomiści wykorzystują model wektorowej autoregresji (VAR), który jest szeroko wykorzystywany w badaniach ekonomicznych. Poniższy wykres przedstawia funkcję reakcji inflacji bazowej na szok cen energii. Jakie płyną wnioski? Po pierwsze, zarówno w USA, jak i strefie euro inflacja bazowa zaczęła silniej reagować na ceny energii po 2020 roku (obszar szary pokazuje reakcję do 2020 r., a obszar fioletowy po 2020 do 2023 r.). Jest to zgodne z naszą intuicją (efekty drugiej rundy, przenoszenie cen na konsumenta, niska elastyczność cenowa popytu itd.). Zauważmy, że w strefie euro inflacja bazowa zdecydowanie silniej reaguje na wzrost cen energii, aniżeli w USA.

Reakcja inflacji bazowej na wzrost cen energii o 10% (%)

Zobacz też: Inflacja bazowa nie jest miarą doskonałą, przez co banki centralne mogą się mylić

Jak wskazują ekonomiści:

Po 10% szoku cen energii szczytowa reakcja inflacji bazowej na szok cen energii szacowana na pełnej próbie dla strefy euro jest obecnie znacznie większa i wynosi 0,8%, co oznacza czterokrotny wzrost [wobec okresu do 2020 r. – red.]

W USA wpływ jest ograniczony i wynosi 0,4%. W rezultacie, ten większy wpływ cen energii na inflację bazową może wyjaśniać różnice w stopach inflacji bazowej pomiędzy strefą euro (5,5%) a USA (4,8%).

Szacunki i wnioski z opisywanego badania są zgodne z dotychczasowymi tezami głoszonymi przez ekonomistów. Luis de Guindos (2023), wiceprezes EBC na przemówieniu w King’s College London stwierdził, że:

przeniesienie się niedawnych szoków podażowych na ceny bazowe było szybsze i bardziej powszechne niż przed pandemią. Prawdopodobnie odzwierciedla to zarówno bezprecedensowy rozmiar, jak i czas trwania wstrząsów.

Zobacz też: Humanoidalny robot Apollo pomoże w logistyce i… zastąpi pracowników

W obliczu szoku kosztowego firmy muszą dokonać wyboru pomiędzy optymalizacją cen (podniesienie ceny dobra i przeniesienie szoku kosztowego na konsumenta) a pozostawieniem cen na niezmienionym poziomie kosztem niższych zysków. Z badań (Nakamura i Steinsson, 2008; Vavra, 2014; Cavallo i in., 2023) wynika, że im silniejszy szok tym druga opcja staje się bardziej atrakcyjna, wskutek czego gwałtowny wzrost cen energii szybko filtruje się do całej gospodarki.

Poniższy wykres stanowi esencję badania. Wpływ cen energii na inflację bazową w USA jest znikomy (kolor fioletowy), podczas gdy w strefie euro jest znaczny (około 1/3).

Wkład cen energii w inflację bazową (w pkt proc.)

Co więcej, najpewniej wpływ wcześniejszych cen energii na inflację bazową nie osiągnął jeszcze poziomu maksymalnego. Jak czytamy w badaniu:

Biorąc pod uwagę, że ceny energii osiągnęły najwyższy poziom w połowie 2022 r., a maksymalna reakcja inflacji bazowej w strefie euro nastąpi po 20 miesiącach, prawdopodobne jest, że szok cenowy energii nie przełożył się jeszcze w pełni na ceny bazowe w strefie euro.

Co to jest inflacja bazowa i jak się ją oblicza?