Finanse

Co to jest inflacja bazowa i jak się ją oblicza?

Inflacja bazowa to jedna z miar, która obok inflacji CPI często pojawia się w mediach. Czym jest tak właściwie inflacja bazowa? Jak obliczana jest inflacja bazowa? Co oznacza podwyższona inflacja bazowa?  

Aby dobrze zrozumieć, czym jest inflacja bazowa, należy najpierw znać pojęcie inflacji CPI. Inflacja CPI (nazywana także wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych) wskazuje, jak w danym okresie zmienił się (wzrósł/spadł) przeciętny poziom cen towarów i usług konsumpcyjnych w gospodarce. Obliczana jest przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) jako średnia ważona cen towarów i usług nabywanych przez statystyczne gospodarstwo domowe. 

Inflacja bazowa to z kolei uproszczona miara inflacji CPI. Powstaje ona po skorygowaniu inflacji CPI o pewne grupy towarów i usług, które charakteryzują się przejściowymi, sezonowymi lub zależnymi od szoków podażowych skokami cen. Jakie to konkretnie grupy? To zależy od rodzaju inflacji bazowej, której obliczanie opisane jest w dalszej części tekstu.

Co to jest inflacja bazowa?

Inflacja bazowa posiada wiele definicji. Najłatwiej będzie zrozumieć jej istotę, przytaczając to, jak rozumie ją NBP oraz wyjaśniając, jak jest obliczana.

Pomimo różnic w definicjach […], przyjmuje się, że inflacja bazowa jest tą częścią inflacji, która jest związana z oczekiwaniami inflacyjnymi i presją popytową oraz która nie jest bezpośrednio zależna od szoków podażowych.

To wyjaśnienie inflacji bazowej może jednak nie być dostateczne klarowne dla osoby bez wykształcenia ekonomicznego, dlatego należy bardziej szczegółowo wyjaśnić poszczególne składowe tego zdania. Oczekiwania inflacyjne to, jak sama nazwa wskazuje, oczekiwania konsumentów, przedsiębiorstw i profesjonalnych prognostów co do tego, jak będzie się kształtowała inflacja w przyszłości. Są one obliczane przez GUS i NBP. Dlaczego oczekiwania inflacyjne są tak ważne dla Narodowego Banku Polskiego (NBP)? Przyjmijmy bardzo uproszczony przykład.

Wyobraź sobie, że chcesz kupić samochód. Jeżeli spodziewasz się, że jego cena istotnie wzrośnie (inflacja będzie rosła), postanowisz kupić go jak najszybciej (czym możesz się przyczynić do wzrostu inflacji). Jeśli jednak oczekujesz, że za jakiś czas ceny będą rosnąć wolniej, niż będzie wzrastać Twoje wynagrodzenie albo nawet spadną, istnieje szansa, że powstrzymasz się od zakupu do tego czasu.

To, jakie decyzje będą podejmować wszyscy konsumenci i przedsiębiorstwa w gospodarce również może kształtować inflację, przez co oczekiwania inflacyjne są istotnym czynnikiem branym pod uwagę przez bank centralny w prowadzonej polityce monetarnej.

Presję popytową w dużym skrócie możemy potraktować jako czynniki zależne od popytu w gospodarce, niezależne od szoków podażowych. Presja popytowa występuje wtedy, gdy nabywcy chcą kupować więcej, niż w danej chwili jest w stanie wytworzyć gospodarka. Szoki podażowe z kolei można scharakteryzować jako nagłe zmiany w podaży. Wyróżnia się pozytywne i negatywne szoki podażowe. Mogą to być: wprowadzenie nowej technologii, zakłócenia w łańcuchach dostaw, ograniczenie podaży zbóż przez zablokowanie portów ukraińskich przez Rosję.

Inflacja bazowa obliczana jest przez NBP, na podstawie danych GUS o inflacji CPI. Inflacja bazowa jest wykorzystywana przy decyzjach podejmowanych w sprawie prowadzonej polityki monetarnej (pieniężnej). W Polsce czyni to Rada Polityki Pieniężnej (RPP). Przyjmuje się, że inflacja bazowa to taka miara inflacji, którą organ odpowiedzialny za politykę monetarną, jest w stanie kształtować poprzez decyzje o wysokości stóp procentowych czy szerzej poprzez całą politykę pieniężną. Powodem do takiego traktowania inflacji bazowej jest to, że przybliża ona średniookresowy i długookresowy trend wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w gospodarce i jest teoretycznie niezależna od czynników pozostających poza kontrolą banku centralnego, takich jak wspomniane szoki podażowe.

Jak oblicza się inflację bazową w Polsce?

Od 2009 r. NBP publikuje następujące miary inflacji bazowej:

  1. Inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych

Wskaźnik ten powstaje poprzez wyłączenie z inflacji CPI zestawu towarów i usług, których ceny nie kształtują się poprzez mechanizmy rynkowe, lecz są w jakiś sposób regulowane. NBP wymienia tutaj: czynsze mieszkaniowe, zaopatrywanie w wodę, wywóz nieczystości, usługi kanalizacyjne, niektóre nośniki energii (energia elektryczna, gaz, energia cieplna), pasażerski transport szynowy i mieszany (okresowe bilety za przewóz autobusami/metrem), usługi pocztowe, a także inne usługi związane z eksploatacją prywatnych środków transportu i pozostałe usługi gdzie indziej niesklasyfikowane.

2. Inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych

We wskaźniku tym wyłącza się ceny najbardziej sezonowe i zależne od szoków popytowych i podażowych. Ze szczegółową metodą obliczania tej miary inflacji bazowej można zapoznać się w dokumencie NBP: https://www.nbp.pl/statystyka/bazowa/metodyka.pdf Wystarczy powiedzieć, że są to zwykle: znaczna część produktów żywnościowych (przede wszystkim nieprzetworzonych, np. warzywa i owoce), produkty energetyczne (paliwa, gaz, opał) i niektóre usługi (transport powietrzny, opłaty radiowo-telewizyjne, usługi finansowe oraz telekomunikacyjne).

3. Inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii,

W tym wskaźniku do grup wyłączanych należą: ceny żywności i napojów bezalkoholowych, paliwa silnikowe oraz nośniki energii (energia elektryczna, gaz, centralne ogrzewanie, ciepła woda, opał).

4. 15% średnia obcięta.

W skrócie można powiedzieć, że w tej metodzie wszystkie grupy towarów i usług są szeregowane od najmniejszej dynamiki cen do największej, a więc od tych, które wzrosły najmniej do tych, które w danym okresie wzrosły najwięcej. Następnie „odcina się” 15 proc. cen z lewej strony (o najmniejszej dynamice) i 15 proc. z prawej strony (które urosły najmocniej). W ten sposób do obliczenia wskaźnika wykorzystywane jest „środkowe” 70 proc. grup.

Inflacja bazowa w Polsce

Wskaźniki inflacji bazowej
CPI po wyłączeniu cen administrowanych po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych po wyłączeniu cen żywności i energii 15% średnia odcięta
w stosunku do roku poprzedniego
IV 22 12,4% 12,2% 9,3% 7,7% 9,2%
V 22 13,9% 14,0% 10,4% 8,5% 10,1%
VI 22 15,5% 15,9% 11,2% 9,1% 10,7%
VII 22 15,6% 15,9% 11,7% 9,3% 11,4%
VIII 22 16,1% 16,7% 12,6% 9,9% 12,3%

Powyższa tabela została stworzona na podstawie danych NBP. Inflacja bazowa w Polsce pozostaje na wysokim poziomie. W sierpniu od 9,9 proc. do 16,7 proc. w zależności od metody, podczas gdy inflacja CPI wyniosła 16,1 proc. Miary inflacji bazowej wciąż wzrastają, co oznacza, że jak na razie podwyżki stóp procentowych nie doprowadziły do spadku inflacji. Jednocześnie należy zaznaczyć, że nie oznacza to, że nie przynoszą one efektu. W przypadku ich braku odczyty inflacji mogłyby być wyższe.

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker