EuropaGospodarkaPolska

Gospodarka Czech siadła po pandemii! Polska odporna na szoki, a Bułgaria przeżywa boom

Kraje naszego regionu różnie poradziły sobie z szokami, które trapią gospodarkę światową od 2020 roku. Gospodarki Czech i Słowacji nie mogą się ocknąć, tkwiąc w zastoju. Polska i Węgry wróciły do trendu sprzed pandemii. Na fali wznoszącej znajduje się Bułgaria. Jeden region, a odporność na szoki zgoła odmienna. Pytanie brzmi: dlaczego? 

Metoda za pomocą, której najłatwiej zmierzyć odporność ekonomiczną kraju na zewnętrzne szoki jest oszacowanie poziomu realnego PKB w latach 2021-2023 przy założeniu dynamiki wzrostu gospodarczego na poziomie z poprzedniej dekady, czyli wyznaczenie trendu i porównanie go do osiągniętego PKB. Możemy wówczas dowiedzieć się, czy gospodarka kraju wróciła już na właściwe tory i zasypała gospodarczą „dziurę” powstałą na wskutek trzech szoków podażowo-popytowych: pandemii COVID-19, wybuchu wojny w Ukrainie i rekordowego cyklu podwyżek stóp procentowych przez banki centralne.

Gospodarka Czech w głębokiej stagnacji, Bułgaria przeżywa rozkwit

Czechy przeżywają głębszy kryzys. Gospodarka rozwija się zdecydowanie poniżej trendu z lat 2010-2019. Podobna sytuacja panuje w gospodarce Słowacji. Polska, Rumunia oraz Węgry znajdują się na ścieżce trendu, co oznacza, że ich tempo rozwoju nie zmieniło się istotnie po pandemii, choć droga, którą podążały w ostatnich latach była inna. Nasza gospodarka przeszła przez kryzys pandemiczny nie mokrą, lecz raczej tylko obmoczoną stopą, w następnych latach osiągała wysokie tempo wzrostu PKB, by w 2023 r. otrzeć się o recesję. Na Węgrzech recesja w 2020 roku była głębsza, kolejne lata to również szybkie tempo wzrostu gospodarczego, zaś ub. rok upłynął najprawdopodobniej pod znakiem recesji. Rumunia z kolei wykazała się stabilnością, co dość nietypowe dla tej gospodarki. Stopniowo dochodziła do trendu wzrostu sprzed pandemii, bez znacznych wahań koniunktury. Co warte zauważenia, gdy spora część regionu znalazła się w 2023 roku w stagnacji lub recesji, rumuńska gospodarka wzrosła o około 2,5%. Bułgaria, czyli jeden z najbiedniejszych krajów UE, przeżywa boom gospodarczy. W mgnieniu oka minęła przed-covidowy trend i rozwija się w niezwykle szybkim tempie, zasypując lukę dochodową w stosunku do Europy Zachodniej.

Zobacz też: PKB w 2023 wzrósł o 0,2%. Gdyby nie „dziura Morawieckiego” doszłoby do recesji!

Uwagę przykuwają dwa zjawiska: ogromna niemoc Czech i Słowacji i zjawiskowa moc Bułgarii. Zastanówmy się nad potencjalnymi przyczynami.

Dlaczego Czechy i Słowacja rozwijają się tak wolno, a Bułgaria tak szybko?

Po pierwsze, istnieje pewien element łączący i wyjaśniający rozbieżności w dynamice wzrostu gospodarczego w naszym regionie: stopień integracji z gospodarką Niemiec. Ewidentnie widać, że małe otwarte gospodarki, które charakteryzują się głębszą relacją handlową z największą gospodarką UE, rozwijają się słabiej. Czechy i Słowacja, dla których Niemcy są głównym partnerem handlowym, głównie w w jednym sektorze automotive, nie mogą podnieść się gospodarczo po pandemii. Nieco mniej zintegrowane z Niemcami oraz bardziej zdywersyfikowane gospodarki Polski i Węgier wróciły na ścieżkę trendu, lecz recesja w Niemczech ogranicza ich wzrost. Bułgaria, która jest relatywnie nisko zintegrowana z niemiecką gospodarką, przeżywa gospodarczy rozkwit.

Po drugie, państwa w większym stopniu wykorzystujące elementy polityki fiskalnej w celu stabilizowania koniunktury, są odporniejsze na szoki. Czechy zawsze prowadziły mniej ekspansywną polityką fiskalną, niż Polska, Węgry i inne kraje regionu. To kwestia wyboru politycznego: nasi południowi sąsiedzi swój policy mix kalibrowały na podtrzymywanie inflacji na niskim poziomie, nawet kosztem słabszego wzrostu. Podczas kryzysu pandemicznego, rząd Czech opierał się ogromnym bodźcom fiskalnym, prowadząc najmniej aktywną politykę fiskalną w regionie. 2023 rok także dobrze ukazuje paradygmat myślowy w prowadzeniu polityki gospodarczej Czech. Saldo fiskalne w Czechach wyniosło około -3,6% PKB, podczas gdy w Polsce około -5,6% PKB. Czechy uniknęłyby recesji, gdyby zwiększyły impuls fiskalny do poziomu naszego kraju, lecz może (a może nie) musiałyby zaakceptować wyższą inflację na dłużej. 

Po trzecie, znaczenie zdaje się mieć również model gospodarczy. Model wzrostu w Czechach i Słowacji zbudowany jest na eksporcie tanio wytwarzanych dóbr przemysłowych. W Polsce takowy model także występuje, lecz w coraz większym stopniu wspierany jest eksportem usług oraz nie skupia się tak bardzo na jednym sektorze. Podczas gdy model wzrostu gospodarczego w Bułgarii opiera się na popycie wewnętrznym, czyli konsumpcji płynącej z kraju, a nie z zagranicy. Im większa otwartość handlowa przy jednocześnie niskiej dywersyfikacji tym większa podatność na ostatnie szoki handlowe.

Przy czym model wzrostu bazujący na popycie wewnętrznym był w ostatnich latach uodporniający. Co ciekawe, Bułgaria podtrzymała względną równowagą makroekonomiczną mimo silnej konsumpcji napędzającej wzrost gospodarczy. Saldo na rachunku obrotów bieżących po negatywnych szokach terms of trade (niekorzystna relacja między cenami importowanych dóbr, a cenami eksportowanych dóbr) tak jak w innych krajach regionu stopniowo zbiega do punktu równowagi.

Zobacz też: Potężna inwestycja w Poznaniu! Największy taki magazyn w Polsce

Po czwarte, skala zaostrzenia polityki pieniężnej również może w jakimś stopniu wyjaśniać różnice w ożywieniu koniunktury po pandemii. Bułgaria uczestniczy w mechanizmie ERM II, czyli funkcjonuje w ramach pełzającego kursu walutowego (crawling band), wskutek czego nominalne stopy procentowe wyznacza EBC. Jednocześnie inflacja przybrała rozmiary podobne jak w naszym regionie, osiągając szczyt na poziomie prawie 20% (obecnie jest to 4,7%). W ostatnim epizodzie inflacyjnym był więc moment, w którym realne stopy procentowe (nominalna stopa procentowa minus krótkoterminowe oczekiwania inflacyjne) były silnie ujemne, co mogło dodatkowo stymulować koniunkturę. Z drugiej strony szok inflacyjny na Słowacji był podobny (z niższym szczytem), stopy procentowe takie same, podczas gdy koniunktura gospodarcza odmienna, lecz jak wyjaśnialiśmy wcześniej, kraj ten jest bardziej podatny na szoki handlowe i spowolnienie w niemieckiej gospodarce.

Zobacz też: Podważamy i poddajemy pod wątpliwość przełomowe badanie nt. przyczyn inflacji

Po piąte, może po prostu działać teoria konwergencji. Jedna z najbiedniejszych gospodarek regionu, czyli Bułgaria rozwija się bardzo szybko w ostatnich latach, ponieważ łatwiej osiągać wysokie stopy wzrostu startując z niskiego poziomu: w biedniejszych krajach każda dodatkowa akumulacja kapitału fizycznego (inwestycja w środki trwałe) na pracującego wiąże się z wyższym dodatkowym wzrostem gospodarczym w porównaniu do wyżej rozwiniętych gospodarek. Być może ta dekada upłynie w Bułgarii pod znakiem uwolnienia swojego potencjału rozwojowego i dynamicznego doganiania Europy Zachodniej pod względem dochodu na osobę.

Które przyczyny są najbliższe wyjaśnieniu, dlaczego jedne kraje regionu tak szybko otrząsnęły się po pandemii, a inne wciąż tkwią w gospodarczym maraźmie? Wiele wskazuje, że największą rolę odgrywają trzy czynniki: stopień integracji handlowej z niemiecką gospodarką, ekspansywność polityki fiskalnej oraz wpływ modelu gospodarczego, który determinuje podatność na szoki handlowe.

Bałkany Zachodnie, czyli tam gdzie dobrobyt jeszcze nie dotarł [RAPORT OG]

Wszelkie prawa do treści zastrzeżone.

Gabriel Chrostowski

Analityk makroekonomiczny, w wolnych chwilach uprawiający piłkę nożną oraz biegi krótko- i długodystansowe

Polecane artykuły

Back to top button

Adblock Detected

Please consider supporting us by disabling your ad blocker