Sukces gospodarczy Wietnamu wyrwał 45 milionów mieszkańców z ubóstwa!

Wietnam jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów. Wysoki wzrost gospodarczy napędzany eksportem i produkcją przemysłową wyrwał z ubóstwa blisko trzy czwarte populacji w ciągu trzech dekad. Jakie czynniki doprowadziły do tak dużego sukcesu tej wchodzącej, azjatyckiej gwiazdy? 

Krótka historia wietnamskiej transformacji gospodarczej

Wietnam przeszedł trudną drogę, aby stać się jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek w Azji i na świecie. Po krwawej wojnie wietnamskiej w latach 1957-1975, Republika Wietnamu została przydzielona do Demokratycznej Republiki Wietnamu (DRW). W rezultacie powstało jedno państwo pod nazwą Socjalistycznej Republiki Wietnamu (SRW), w którym władzę przejęli komuniści. Kraj został objęty systemem centralnego planowania, a zatem dokonano nacjonalizacji środków produkcji i kolektywizacji rolnictwa oraz rozpoczęto proces industrializacji oparty na przemyśle ciężkim (E. Gostomski i T. Michałowski, 2014).

System centralnego planowania poniósł klęskę. Najpierw na początku lat 80. XX wieku doszło do skrajnego niedoboru artykułów żywnościowych. W rezultacie w 1985 r. głęboki kryzys gospodarczy doprowadził do wystąpienia hiperinflacji, głodu i masowej migracji z kraju. Następnie w 1991 r. upadek ZSRR, który był największym partnerem handlowym i głównym darczyńcą Wietnamu, spowodował kryzys gospodarczy, a wiele gospodarstw domowych znalazło się w biedzie. Stopa ubóstwa osiągnęła blisko 80 proc.

Głód, bieda i masowa emigracja stały się katalizatorem wietnamskiej transformacji gospodarczej. Władze komunistyczne zostały zmuszone do gruntownej reorganizacji systemu społeczno-gospodarczego. Reorganizację tę nazwano polityką odnowy, która w języku wietnamskim nosi nazwę Dai Mai. Proces transformacji gospodarczej w Wietnamie bazował na znanym i skutecznym instrumentarium z chińskiej transformacji 10 lat wcześniej. Przekształcono gospodarkę centralnie planowaną, w gospodarkę rynkową z dominującą rolą państwa w kluczowych sektorach (tzw. socjalistyczna gospodarka rynkowa).

Zdekolektywizowano rolnictwo, uwolniono ceny dóbr i usług, przyznano autonomię przedsiębiorstwom państwowym, zwiększono rolę sektora prywatnego działającego na zasadach rynkowych, rozpoczęto liberalizację wymiany handlowej i prywatyzację wybranych przedsiębiorstw z sektora publicznego, a także zainicjowano budowę rynku kapitałowego i dwuszczeblowego systemu finansowego (E. Gostomski i T. Michałowski, 2014). Warto odnotować, że wietnamska transformacja gospodarcza – podobnie jak w Chinach – odbyła się w sposób gradualny, zamiast w formie terapii szokowej jak w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Gospodarka zareagowała silnym wzrostem na rozpoczęcie procesu urynkowienia. Wzrost realnego PKB w latach 1990-1995 wyniósł średnio 8 proc. rocznie, co uznano za duży sukces i powód ku kontynuowaniu transformacji. Nacisk położono między innymi na rozbudowę sektora prywatnego poprzez liberalizację prawa w zakresie działalności firm (m.in. skrócenie czasu rejestracji firmy z 90 do 15 dni i obniżenie kosztów rejestracji ze średnio 10 mln VNM do 0,5 mln VNM).

Generalnie rzecz biorąc, transformacja gospodarcza opierała się na podobnych zasadach jak chińska transformacja, a funkcjonowanie systemu społeczno-gospodarczego oraz relacja na linii państwo-rynek zaczęły przypominać system panujący w Korei Południowej. Spójrzmy teraz na wskaźniki makroekonomiczne i społeczne, które świadczą o sukcesie wietnamskiej transformacji gospodarczej.

Zobacz także: Europejskie firmy inwestują w Wietnamie. Rozwój technologii bez nadzoru USA i Chin?

Sukces gospodarczy Wietnamu wyrwał trzy czwarte populacji z ubóstwa

Wzrost realnego PKB w latach 1985-2021 wyniósł średnio 6,3 proc., natomiast wzrost PKB na mieszkańca 4,9 proc. W rezultacie, PKB per capita (PPP, stałe dolary międzynardowe z 2017 r.) zwiększył się ponad 5-krotnie w ciągu trzech dekad z 2,1 tys. dol. międzynarodowych w 1990 r. do 10,6 tys. dol. międzynarodowych w 2021 r. Z jednej strony to wciąż jedynie 40 proc. średniego światowego PKB pc. i prawie dwa razy mniej niż Tajlandia i Chiny. Z drugiej strony wzrost ten należy rozpatrywać w kategoriach ogromnego sukcesu. Wysoki i stabilny wzrost gospodarczy wyrwał bowiem blisko trzy czwarte populacji wietnamskiej z ubóstwa.

Zobacz także: Sajgon azjatyckim miastem przyszłości – władze Wietnamu z ambitnymi planami

Wskaźnik ubóstwa zmniejszył się z 76,1 proc. w 1992 r. do zaledwie 3,8 proc. w 2020 r. W sumie z biedy wyszło ok. 45 milionów ludzi.

Warto odnotować, że rola Wietnamu w gospodarce światowej rośnie. Kraj ten jest sklasyfikowany obecnie jako 36. gospodarka świata pod względem nominalnego PKB i 26. przy uwzględnieniu parytetu siły nabywczej, podczas gdy w 2019 r. były to miejsca kolejno 44. i 32. Światowe Forum Ekonomiczne poprawia systematycznie pozycję Wietnamu we wskaźniku konkurencyjności. W 2013 r. kraj zajmował 75. pozycję w rankingu konkurencyjności, podczas gdy w 2019 r. zajął 67. miejsce.

Wietnamska gospodarka jest napędzana głównie przez eksport i przetwórstwo przemysłowe, co gwarantuje niską stopą bezrobocia, która od ponad trzech dekad nie przekracza 3 proc. Eksport jako procent PKB należy do najwyższych na świecie, wynosząc aż 93,2 proc. Dla porównania, w Polsce i Malezji, których gospodarki także opierają się w dużym stopniu na eksporcie, wskaźnik wynosi odpowiednio 57,9 i 68,8 proc. PKB. Co eksportują Wietnamczycy? Głównie surowce mineralne, kawę, ryż oraz pracochłonne wyroby przemysłowe.

Drugi podstawowy determinant wzrostu wietnamskiej gospodarki to produkcja przemysłowa. Ten azjatycki tygrys jest trzecim co do wielkości producentem wyrobów przemysłowych w Azji Południowo-Wschodniej. Wietnam specjalizuje się między innymi w produkcji elektroniki i samochodów, aczkolwiek duży w tym udział mają zagraniczni gracze jak Samsung i Panasonic. Przemysł odpowiada za 35 proc. PKB i 26 proc. zatrudnienia. Wietnam przypłaca jednak wysokim poziomem zanieczyszczenia środowiska. W 2021 r. zajął 36. miejsce na 118 krajów o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu. 

Dobre perspektywy

Przed Wietnamem stoją dobre perspektywy na najbliższe lata. Kraj posiada młodą siłę roboczą na skutek dynamicznych zmian demograficznych. Populacja zwiększyła się w ciągu ponad trzech dekad o 35 mln osób. Aż 70 proc. ludności to osoby poniżej 35 roku życia. Jednocześnie oczekiwana długość życia w chwili urodzenia wynosi 76 lat, co stanowi najwyższy wynik w Azji. W związku z tym młoda i relatywnie zdrowa (długo żyjąca) siła robocza może być źródłem dalszej ekspansji gospodarczej i przyciągać kapitał zagraniczny. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego na lata 2021-2030 zakłada ambitny cel, tj. osiągnięcie statusu kraju o średnio-wysokim dochodzie do końca dekady. Cel ten jest jak najbardziej prawdopodobny.

Sajgon azjatyckim miastem przyszłości – władze Wietnamu z ambitnymi planami