Popyt na kredyty dotyka dna. Taki wniosek płynie z cokwartalnej ankiety przeprowadzanej przez Narodowy Bank Polski pt. „Sytuacja na rynku kredytowym”. Co istotne, winne nie są tylko rekordowo wysokie stopy procentowe, ale również sytuacja gospodarcza w kraju. Firmy i gospodarstwa domowe oczekują spowolnienia.
Pogorszenie się perspektyw sytuacji gospodarczej i wzrost stóp procentowych istotnie ograniczyły aktywność na rynku kredytowym w II kwartale 2022 r. Banki zaostrzyły kryteria udzielania wszystkich rodzajów kredytów i zanotowały spadek popytu w większości segmentów rynku kredytowego, z wyjątkiem kredytów krótkoterminowych dla dużych przedsiębiorstw i kredytów konsumpcyjnych. Spadek popytu motywowany był głównie zmniejszeniem się zapotrzebowania na długoterminowe finansowanie inwestycji przedsiębiorstw oraz pogorszeniem się sytuacji gospodarstw domowych i prognozami sytuacji na rynku mieszkaniowym — czytamy w raporcie NBP
Do zrozumienia opisywanych danych z ankiety NBP niezbędne jest zrozumienie, czym jest procent netto. Procent netto jest to różnica pomiędzy „odpowiedziami obrazującymi przeciwne tendencje” (za NBP). Podam prosty przykład. Załóżmy, że pytanie ankietowe dotyczy odnotowanego popytu na kredyty przez banki komercyjne. Wśród badanych banków komercyjnych (w ankiecie NBP są to 23 banki stanowiące 88% portfela sektora bankowego) 30% odpowiedziało, że „popyt wzrósł”, natomiast 55%, że „popyt spadł”. Wówczas procent netto wyniesie -25%, co wynika z prostego równania: „30% – 55% = -25%”. Dodam, że odpowiedzi banków są ważone udziałem danego banku w segmencie rynku.
Zaostrzenie polityki kredytowej i spadek popytu na kredyty
W II kwartale 2022 roku nastąpiło znaczne zaostrzenie polityki kredytowej dla kredytów mieszkaniowych i konsumpcyjnych (gospodarstwa domowe) i nieznaczne zaostrzenie dla kredytów krótko- i długoterminowych (sektor dużych przedsiębiorstw i MSP). Kierunek zmian polityki kredytowej dla sektora przedsiębiorstw i gospodarstw domowych zmierza ku dalszemu zaostrzaniu i taki obraz potrwa co najmniej do momentu łagodzenia polityki monetarnej NBP.
Spadek popytu na kredyty odnotowano zarówno wśród firm, jak i gospodarstw domowych. Co istotne, wśród firm popyt spadł na kredyty długoterminowe, z kolei na kredyty krótkoterminowe popyt wzrósł. Główną przyczyną był spadek zapotrzebowania na finansowanie środków trwałych (inwestycje) i jednoczesny wzrost zapotrzebowania na finansowanie wydatków krótkoterminowych (zapasy i kapitał obrotowy).
Rysunek 1. Kryteria polityki kredytowej
Podobny obraz popytu na kredyty maluje się wśród gospodarstw domowych: silny spadek na kredyty mieszkaniowe (długoterminowe) i wzrost na kredyty konsumpcyjne (krótkoterminowe). Prognozuje się jednak silny spadek na wszystkie rodzaje kredytów dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w III kwartale bieżącego roku.
Zobacz także: Bezrobocie w Polsce nadal spada. Jest najniższe w historii
W ankiecie banki uzasadniały zaostrzenie polityki kredytowej głównie podwyżkami stóp procentowych przez NBP (-32%) oraz wzrostem ryzyka w branży (-29%) i dodatkowo pogorszeniem sytuacji gospodarczej kraju (-18%). Czynnikami łagodzącymi politykę kredytową w II kw. bież. roku był wzrost presji konkurencyjnej (4%).
Rysunek 2. Przyczyny zmian polityki kredytowej
Popyt na kredyty dla przedsiębiorstw maleje
W II kw. 2022 r. sektor bankowy nieznacznie zaostrzył warunki kredytowe wobec przedsiębiorstw. Wskaźnik zaostrzenia polityki kredytowej przedstawiany jako procent netto (wartość na „-” oznacza zaostrzenie polityki kredytowe, a wartość na „+” oznacza jej złagodzenie) dla dużych przedsiębiorstw wyniósł -5% (kredyty krótkoterminowe) i -17% (kredyty długoterminowe), natomiast dla sektora MSP (małe i średnie firmy) odpowiednio -3% i -6%. To stosunkowo nieznaczne zaostrzenie warunków kredytowania dla polskich firm.
Mimo to popyt na kredyty wśród przedsiębiorstw załamał się w II kw. 2022 roku. W przypadku dużych firm większość banków zanotowała spadek popytu na kredyty długoterminowe (-74%), natomiast wśród małych i średnich firm znaczna część banków (kolejno: -45% dla kredytów krótkoterminowych i -55% dla długoterminowych). Jedynie dla kredytów krótkoterminowych wśród dużych przedsiębiorstw banki odnotowały różne tendencje popytowe: 27% banków odczuło spadek popytu wobec 33% banków, które odczuły wzrost popytu. Dało to procent netto na poziomie 6%. Tak więc popyt dla kredytów krótkoterminowych (duże firmy) w sektorze bankowym nie uległ obniżeniu.
Rysunek 3. Popyt na kredyt dla przedsiębiorstw
Zobacz także: Wskaźnik PMI w Polsce nie pozostawia złudzeń. Zmierzamy ku recesji!
Przyczyny zmian popytu na kredyty odzwierciedlają wyniki ankietowe dotyczące spadku popytu. Głównym czynnikiem ograniczonego finansowania się kredytem wśród przedsiębiorstw jest spadek zapotrzebowania na finansowanie inwestycji (-63%). Do pozostałych przyczyn należą: spadek zapotrzebowania na finansowanie związane z fuzjami i przejęciami (-13%) oraz zaostrzona polityka kredytowa banków (-11%).
Rysunek 4. Przyczyny zmian popytu na kredyt dla przedsiębiorstw
Zobacz także: Stopy procentowe w Polsce ponownie zostały podniesione!
Polacy nie chcą kupować mieszkań. Winne nie tylko stopy procentowe NBP
Banki komercyjne już drugi kwartał z rzędu zaostrzają kryteria wobec kredytów mieszkaniowych (-75%). Warunki kredytowe zaostrzyły się pod wpływem wzrostu stawki WIBOR nieujętej w ankiecie NBP (-48%). Ponadto do głównych przyczyn zaostrzenia kryteriów kredytowania dla kredytów mieszkaniowych należą podwyżki stóp procentowych (-38%) i niepokojące prognozy koniunktury (-45%). Najważniejszym stymulatorem łagodzenia polityki kredytowej był spadek marż kredytowych banków (35%). Wpływ na łagodzenie miał również sam spadek popytu (20%), wskutek czego banki były bardziej zmotywowane do udzielania kredytów, aby po prostu zarabiać.
Warto wskazać, że od marca bież. roku politykę kredytową zaostrza również rekomendacja KNF, zgodnie z którą zaleca się bankom obliczanie zdolności kredytowej przy założeniu minimalnej zmiany poziomu stopy proc. o 5 pkt procentowych. Wcześniej było to „tylko” 2,5 pkt proc.
Rysunek 5. Przyczyny zmian polityki kredytowej — kredyty mieszkaniowe
Zobacz także: W połowie lipca spadła cena morskiego frachtu. Wszystko wskazuje na tymczasowy trend
W związku z powyższym drugi kwartał bież. roku był kolejnym kwartałem z rzędu, w którym banki odnotowały spadek popytu na kredyty mieszkaniowe (-87%). Aż 78% ankietowanych banków wskazywało na znaczny spadek popytu na kredyty hipoteczne ze strony gospodarstw domowych. Główne przyczyny to: pogorszona sytuacja ekonomiczna (-87%), zmiany w wydatkach konsumpcyjnych (-81%), zaostrzenie kryteriów kredytowych (-63%) oraz prognozy koniunktury na rynku mieszkaniowym (-61%).
Rysunek 6. Popyt na kredyty mieszkaniowe i przyczyny jego zmian
Czy redystrybucja dochodów obniża innowacyjność? Nie [BADANIE]
