Agata Górny i Paweł Kaczmarczyk z Ośrodka Badań nad Migracjami (Centre of Migration Research, CMR) przeanalizowali dotychczasową sytuację migrantów z Ukrainy w Polsce. Między innymi przedstawili ich indywidualne cechy, sytuacją mieszkaniową i status na rynku pracy.
Rosyjska agresja na Ukrainę odmieniła sytuację migracyjną w Polsce. Od początku wojny zarejestrowano ok. 9 milionów przejść granicznych z Ukrainy do Polski i 7 milionów przejść granicznych z Polski do Ukrainy. Daje to wzrost Ukraińców na terenie naszego kraju o 2 mln, choć liczby te mogą nie oddawać pełnej skali napływu uchodźców. Wraz z migrantami sprzed wybuchu wojny 24 lutego 2022 r. Ukraińcy stanowią ok. 8% liczby ludności w Polsce. Jaka jest sytuacja mieszkaniowa, zawodowa i materialna tych osób?
Badacze Agata Górny i Paweł Kaczmarczyk z Ośrodka Badań nad Migracjami (CMR) postanowili zbadać sytuację społeczno-ekonomiczną Ukraińców w Polsce. Badanie zostało przeprowadzone w formie ankiety internetowej w okresie od lipca do września 2022 roku i wzięło w nim udział 7617 obywateli Ukrainy mieszkających w Polsce, z czego 96% respondentów zadeklarowało posiadanie nr PESEL. Status ukraińskiego uchodźcy wojennego miało 62% próby badawczej, a 34% takowego statusu nie miało.
W badaniu wyróżniono trzy grupy: 1) migranci, czyli osoby, które przybyły do Polski przed 24 lutego 2022 roku (37% próby badawczej), 2) uchodźcy wojenni bez doświadczenia migracyjnego, czyli te osoby, które przybyły po 24 lutego i nigdy wcześniej nie były w Polsce (45%) i 3) uchodźcy wojenni z doświadczeniem migracyjnym, czyli osoby, które przybyły po 24 lutego, ale nie była to ich pierwsza migracja do Polski (18%).
Ukraińcy w Polsce. W jakich miastach mieszkają?
Dostępne dane pokazują, że migranci osiedlali się w dużych aglomeracjach: Warszawa, Kraków i Wrocław, co było oczywiście związane z podejmowaniem tam pracy zarobkowej. Jednocześnie dane ankietowe sugerują, że uchodźcy wojenni również rozmieścili się w największych miastach, choć nieco bardziej równomiernie. Najwięcej migrantów, jak i uchodźców wojennych mieszka w Warszawie: odpowiednio 20% i 22%. Najmniej, rzecz jasna we wschodniej części Polski.
Uchodźcy wojenni to głównie kobiety
Większość uchodźców wojennych stanowią kobiety (78-84%), podczas gdy wśród migrantów udział kobiet wynosi jedynie 34%. Połowa migrantów i uchodźców wojennych jest zamężna, a kolejne 14-20% pozostawało w czasie badania w stałym związku partnerskim. Co jednak odróżnia obie grupy to fakt, że ponad 85% migrantów przebywała w Polsce ze swoimi partnerami, podczas gdy wśród uchodźców wojennych było to zaledwie 50%. Potwierdza to intuicyjnie uznawany fakt, że do Polski po wybuchu wojny przybyły w dużym stopniu samotne kobiety z dziećmi odseparowane od mężów i partnerów. W sumie do Polski ponad 66% uchodźców wojennych przybyło z dziećmi. Dla migrantów odsetek ten jest o połowę mniejszy – 33%.
Blisko połowa uchodźców wojennych bez doświadczenia migracyjnego i z doświadczeniem migracyjnym (kolejno 47% i 42%) w trakcie badania w mieszkała w wojennych ośrodkach dla uchodźców, z Polakami lub rodakami w domach rodzinnych albo w mieszkaniach zapewnianych przez Polaków. Druga połowa uchodźców mieszkała zaś w wynajętych mieszkaniach: 52% z doświadczeniem migracyjnym i 47% bez doświadczenia migracyjnego. Wykres poniżej pokazuje, że sytuacja mieszkaniowa migrantów jest nieco odmienna. Zdecydowana większość z nich (prawie trzy czwarte) mieszka w wynajmowanych mieszkaniach, a część (7%) ma mieszkanie lub dom na własność.
Źródła utrzymania migrantów i uchodźców wojennych
Sytuacja mieszkaniowa osób z Ukrainy w dużym stopniu uzależniona jest od źródeł dochodów. Dla zdecydowanej większości migrantów jednym ze źródeł dochodów jest praca zarobkowa (93%), podczas gdy w przypadku uchodźców wojennych odsetek ten stanowi od 53% (bez doświadczenia) do 59% (z doświadczeniem). Jednocześnie połowa uchodźców wojennych bez doświadczenia i 39% uchodźców z doświadczeniem utrzymywało się między innymi ze świadczeń socjalnych. Istotne źródło utrzymania stanowiły także oszczędności (po 35% w obu grupach), wsparcie organizacji rodzinnych (między 20% a 30%) i społecznych (ok. 20%).
Ukraińcy w Polsce to osoby wyżej wykształcone
Uchodźcy po 24 lutego charakteryzują się dużym potencjałem ludzkim. Aż dwie trzecie z nich to osoby z wyższym wykształceniem. Wśród migrantów odsetek ten był mniejszy, choć i tak wyższy niż 50%. Na rynku pracy, rzecz jasna, bardziej aktywni zawodowo są migranci: 93% z nich pracowało w trakcie badania. Wśród uchodźców wojennych odsetek ten wyniósł 55-57%. Ponadto więcej niż 20% uchodźców wojennych bez doświadczenia i z doświadczeniem wskazało, że nie może znaleźć zatrudnienia, mimo poszukiwania pracy. Natomiast 20% nie szuka pracy ze względu na obowiązki opiekuńcze (40%) i problemy zdrowotne (20%).
Zobacz także: Wymiana handlowa z Ukrainą. Kijów stał się 9. odbiorcą polskiego eksportu
Ciekawie kształtuje się status zawodowy migrantów i uchodźców wojennych. Blisko 40% uchodźców wojennych stanowili niewykwalifikowani pracownicy fizyczni. Wśród migrantów było to nieco ponad 20%. Jednocześnie większy odsetek uchodźców wojennych stanowiła grupa specjalistów (20-22%) niż ten sam odsetek dla migrantów (12%). Jak podkreślają autorzy badania:
Obserwujemy zatem polaryzację wśród uchodźców wojennych z Ukrainy ze względu na typ/status zawodowy. Z jednej strony duży udział ma w Polsce praca na prostych, niewymagających kwalifikacji pracach, które w wielu przypadkach są poniżej kwalifikacji uchodźców. Z drugiej strony znaczna część uchodźców wojennych to specjaliści wykorzystujący swoje kwalifikacje w pracy podczas pobytu w Polsce.
Zobacz także: Paweł Sapek: Na nieruchomości patrzymy bardzo długoterminowo [WYWIAD]
Gdzie pracują osoby z Ukrainy?
Najważniejszym miejscem zatrudnienia zarówno migrantów, jak i uchodźców wojennych jest sektor produkcyjny: 26% dla migrantów, 17% dla uchodźców wojennych z doświadczeniem i 15% dla uchodźców wojennych bez doświadczenia. Dla migrantów drugim sektorem zatrudnienia jest budownictwo (13%). Jednocześnie tylko 4% uchodźców wojennych pracuje w tym sektorze, co wynika z dużego odsetka kobiet wśród tej grupy.
Co zwraca uwagę, uchodźcy wojenni częściej niż migranci podejmują pracę w sektorach zwykle uważanych za te z wyższej półki, takich jak edukacja i tłumaczenia, IT, finanse i bankowość, zarządzanie i marketing. Aż 27-29% uchodźców wojennych pracowało w którymkolwiek z tych sektorów w porównaniu z 17% migrantów – wskazują A. Górny i P. Kaczmarczyk
Jak długo migranci i uchodźcy pozostaną w Polsce?
Wielu migrantów, a zwłaszcza uchodźców wojennych, nie wie, jak długo pozostaną w Polsce, co odzwierciedla dużą niepewność co do rozwoju sytuacji na Ukrainie – czytamy w badaniu
Aż 40% uchodźców wojennych i 30% migrantów wskazywało, że nie wie, jak długo zostanie w Polsce. Warto zauważyć, że uchodźcy wojenni częściej, niż migranci traktowali swój pobyt w Polsce jako tymczasowy. Zaledwie jedna czwarta z nich planowała w trakcie badania zostać w Polsce dłużej niż rok lub na stałe. Wśród migrantów było to blisko 60%. Udział osób planujących powrócić na stałe na Ukrainę wyniósł 52% dla uchodźców wojennych bez doświadczenia, 43% z doświadczeniem i tylko 19% migrantów.
Dwanaście miesięcy od wybuchu pełnoskalowej wojny na Ukrainie, jest jedno słowo, które najlepiej opisuje sytuację: niepewność. Nie wiemy, kiedy i jak zakończy się wojna. Nie wiemy, jak szkodliwa będzie dla gospodarki i społeczeństwa Ukrainy. Wreszcie nie wiemy, jak będzie wyglądała powojenna odbudowa Ukrainy – puentują autorzy badania A. Górny i P. Kaczmarczyk
Mija rok od rosyjskiej agresji. Ukraina przeżywa kryzys humanitarny, a PKB spadł o 30%
