Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) opublikował wyniki ogólnounijnego testu warunków skrajnych dla 70 największych banków w Unii Europejskiej i Norwegii reprezentujących około 75% aktywów. Trzy banki UE nie spełniły wymogów kapitałowych w teście warunków skrajnych. Polskie banki (PKO BP S.A. i Bank Pekao S.A.) znalazły się na czele pod względem stabilności i odporności na napięcia w sektorze bankowym.
- W scenariuszu niekorzystnym średni współczynnik CET1 badanych banków zmniejsza się z poziomu wyjściowego 14,97% pod koniec 2022 roku do 10,38% w 2025 roku, czyli o 459 pkt bazowych.
- Wynik pokazuje, że europejski sektor bankowy dysponuje wystarczającym kapitałem, aby pokryć straty, a także wspierać gospodarkę w obliczu szoku.
- W teście warunków skrajnych najgorzej wypadły irlandzki Barclays Bank Ireland PLC, holenderski de Volksbank i francuski La Banqe Postale.
- Polskie banki (PKO BP S.A. i Bank Pekao S.A.) znalazły się na czele pod względem stabilności.
- Współczynnik CET1 dla Banku Pekao S.A. w scenariuszu niekorzystnym spada zaledwie o 22 pkt bazowe z 15,59% do 15,37% w latach 2022-2025.
- Nieco gorzej wypada PKO BP S.A., gdzie współczynnik CET1 maleje o 441 pkt bazowych do 13,26%. Ale w jego przypadku zdecydowanie lepsza jest pozycja wyjściowa.
EBA cyklicznie przeprowadza ogólnounijny test warunków skrajnych, aby ocenić wypłacalność sektora bankowego w scenariuszu pogorszenia sytuacji ekonomicznej i makrofinansowej. Analizie poddawane są przede wszystkim podstawowe wymogi kapitałowe, które banki muszą spełniać, aby mieć pewność utrzymania stabilności i płynności finansowej. EBA przedstawia symulację kształtowania się współczynników kapitałowych w scenariuszu bazowym i scenariuszu niekorzystnym do 2025 roku. Czy europejskie banki są odporne na kryzys? Jak polskie banki wypadają na tle innych unijnych banków?
Scenariusz niekorzystny w teście warunków skrajnych oznacza okres podwyższonej inflacji, rosnące stopy procentowe i spready kredytowe oraz poważną recesję (spadek realnego PKB w UE o 6% w horyzoncie trzech lat) z wysokim poziomem bezrobocia i spadkiem cen aktywów (np. nieruchomości). Scenariusz bazowy odzwierciedla krajowe prognozy ekonomiczne z grudnia 2022 roku. Test warunków skrajnych nie jest testem typu pass-or-fail, czyli nie kategoryzuje banków pod kątem zdania lub oblania. Ma on raczej wspomóc proces omawiania potencjalnych środków mających na celu zaradzenie wszelkim „usterkom” poszczególnych banków i sektora ogółem.
Scenariusz niekorzystny
Ocenie EBA podlega współczynnik CET1 rozumiany jako stosunek kapitału podstawowego Tier 1 (w Polsce nazywanych często jako kapitał rdzenny) do aktywów ważonych ryzykiem (RWA). Zgodnie z reformami sektora bankowego nazywanymi Bazylea III minimalny współczynnik CET1 musi wynosić 4,5%. Kapitał podstawowy Tier 1 obejmuje akcje zwykłe, nadwyżki akcji wynikające z emisji akcji zwykłych, zatrzymane zyski, akcje zwykłe wyemitowane przez podmioty zależne i posiadane przez podmioty trzecie oraz skumulowane inne całkowite dochody (AOCI).
Jak można zauważyć kapitał podstawowy Tier 1 to nic innego, jak najbardziej płynne zasoby kapitałowe (akcje i gotówka). Bank Rozrachunków Międzynarodowych (Bank for International Settlements, BIS) wskazuje, że jest to „kapitał regulacyjny najwyższej jakości, ponieważ pokrywa straty natychmiast po ich wystąpieniu”. Pojawia się szok/kryzys, banki naliczają straty w aktywach (np. przedsiębiorstwa lub gospodarstwa domowa nie są w stanie regulować zobowiązań odsetkowych) i wtedy do „gry” wchodzi kapitał podstawowy, który owe straty pozwala pokryć. Reasumując, współczynnik CET1 jest podstawową miarą wypłacalności banku.
Zobacz też: Brytyjskie banki wesprą zagrożonych kredytobiorców! Nie będą wymagać spłaty rat kapitałowych
Przejdźmy teraz do wyników stress testu. W scenariuszu niekorzystnym średni współczynnik CET1 badanych banków zmniejsza się z poziomu wyjściowego 14,97% pod koniec 2022 roku do 10,38% w 2025 roku, czyli o 459 pkt bazowych. Zsumowane straty sektora bankowego wynoszą 496 mld euro. Wynik pokazuje, że banki dysponują wystarczającym kapitałem, aby pokryć straty, a także wspierać gospodarkę w obliczu szoku. Zauważmy, że średni współczynnik CET1 w bardzo niekorzystnym scenariuszu i tak silnie przekracza podstawowy wymóg Bazylea III (4,5%). To efekt ostatnich lat, w których sytuacja kapitałowa banków znacznie się polepszyła. W okresie 2014-2022 Współczynnik CET1 wzrósł z 11,5% do 15%. Ponadto poprawiła się jakość aktywów, co pozytywnie wpłynęło poziom aktywów ważonych ryzykiem.
Średni współczynnik CET1 w scenariuszu bazowym (żółty) i niekorzystnym (zielony)
Spadek współczynnika CET1 w niekorzystnym scenariuszu jest determinowany głównie stratami kredytowymi, których negatywny wpływ wynosi 405 pkt bazowych. Jak wynika z raportu EBA za ponad połową łącznych strat kredytowych odpowiadają duże przedsiębiorstwa i sektor MŚP, w tym zwłaszcza przemysł i budownictwo – sektory energochłonne z wysoką ekspozycją na stopy procentowe. Oczywiście, sytuację sektora bankowego poprawiają wyższe stopy procentowe, a co za tym idzie wyższe zyski, które zmniejszają spadek wskaźnika CET1 o 365 pkt bazowych na koniec 2025 roku.
W teście warunków skrajnych najgorzej wypadły irlandzki Barclays Bank Ireland PLC, holenderski de Volksbank i francuski La Banqe Postale. W tych bankach spadek współczynnika adekwatności kapitałowej (CAR), czyli relacji kapitału własnego do aktywów ważonych ryzykiem osiągnął ponad 1000 pkt bazowych do 2025 roku. Polskie banki zaś znalazły się na czele. Jak pisze ekonomista Marcin Czaplicki na Twitterze/X:
Europejski Urząd Nadzoru Bankowego opublikował wyniki stress testów nadzorczych dla 70 największych banków (grup) UE+NOR. Dwa polskie banki znowu w czołówce pw. stabilności, aczkolwiek rozstrzał większy niż wcześniej.
Europejski Urząd Nadzoru Bankowego opublikował wyniki stress testów nadzorczych dla 70 największych banków (grup) UE+NOR. Dwa polskie banki znowu w czołówce pw. stabilności, aczkolwiek rozstrzał większy niż wcześniej. Założenia, metodyka i wyniki tutaj: https://t.co/NTDRgTCk9Y pic.twitter.com/F8IPzMAl3k
— Marcin Czaplicki (@Mr_Czaplicki) July 28, 2023
Zobacz też: Niewypłacalność firm drastycznie wzrosła. Z drugiej strony liczba likwidacji spadła
Współczynnik CET1 dla Banku Pekao S.A. w scenariuszu niekorzystnym spada zaledwie o 22 pkt bazowe z 15,59% do 15,37% w latach 2022-2025. Przypomnijmy, że średnio w badanych bankach współczynnik ten zmniejszył się o 459 pkt bazowych do 10,38% startując z 14,97% (!). Nieco gorzej wypada PKO BP S.A., gdzie współczynnik CET1 maleje o 441 pkt bazowych do 13,26%. Należy jednak podkreślić, że pozycja wyjściowa PKO BP jest zdecydowanie lepsza, gdyż na koniec 2022 r. wskaźnik ten kształtował się na bardzo wysokim poziomie 17,67%. Największe polskie banki należą do jednych z najbardziej stabilnych i odpornych na szoki instytucji finansowych w unijnym sektorze bankowym.
Współczynnik CET1 (Bank Pekao S.A.) w scenariuszu bazowym (ciemny niebieski) i niekorzystnym (żółty)
Zobacz też: Rekordowe zyski banków są jak jednorożce – nie istnieją!
Polskie banki cechuje dobra pozycja wyjściowa (stosunkowo wysokie współczynniki CET1 w 2022) oraz – w przypadku Banku Pekao – znikome pogorszenie płynności finansowej w scenariuszu niekorzystnym. To efekt zjawisk zachodzących zarówno po stronie kapitału własnego (kategoria pasywów), jak i aktywów. Po pierwsze, rentowność kapitału własnego (return on equity, ROE) w analizowanych polskich bankach była wyższa niż średnia dla unijnego sektora bankowego w latach 2014-2022. ROE w PKO BP I Banku Pekao poza okresem pandemicznym (2020-2021) oscylował w okolicach 9-11%, podczas gdy średnio w UE było to od 3,2% w 2014 r. do 6,08% w 2018 roku. Dopiero w 2022 roku unijny sektor bankowy wygenerował ROE na poziomie 7,22% (najwyżej od 2007) w wyniku podwyżek stóp procentowych EBC. Relatywnie wysokie wskaźniki rentowności wspierały budowanie kapitału własnego polskich banków.
Współczynnik CET1 (PKO BP S.A.) w scenariuszu bazowym (ciemny niebieski) i niekorzystnym (żółty)
Zobacz też: Intercity kupi piętrowe pociągi! Poprzedni przetarg anulowano…
Polski sektor bankowy charakteryzuje korzystna struktura aktywów, co pozytywnie wpływa na poziom aktywów ważonych ryzykiem. Papiery wartościowe Skarbu Państwa (uznawane za bardzo bezpieczne aktywa: waga ryzyka 0%) stanowiły 29,6% aktywów ogółem sektora bankowego, a około połowa z nich jest wyceniana wg wartości godziwej, co oznacza, że spadek ich wartości w okresie podwyżek stóp procentowych NBP został już ujęty w kapitałach własnych banków. Oczywiście z perspektywy gospodarki taka sytuacja niekoniecznie musi być dobra: kredyt dla sektora publicznego wypycha kredyt dla sektora prywatnego. Jednak to już temat na inny tekst.
Nie zapominajmy, że na rodzimym rynku kredytowym wciąż dominuje zmienna stopa procentowa, co podbija dochody odsetkowe banków w warunkach wzrostu stóp procentowych (powyższy wykres). Ten efekt odegrał zatem istotną rolę w wysokiej odporności polskich banków w niekorzystnym scenariuszu recesji, wysokiej inflacji i rosnących stóp procentowych.
Reasumując, polskie banki są oazą stabilności na tle UE. Dysponują bardzo dobrą sytuacją wyjściową i są w stanie absorbować ogromnej skali szoki, a przy tym wspierać aktywność gospodarczą.
