Nabywanie nowych umiejętności w pracy. Czy nadal jest to możliwe, jeśli pracujemy zdalnie?

Praca zdalna pozwala wykonywać swoje obowiązki służbowe z każdego miejsca na ziemi. Nie trzeba dojeżdżać do biura, mamy więcej czasu i możliwości pracy. Może jednak negatywnie wpłynąć na rozwój kariery i nabywanie nowych umiejętności zawodowych. Jesteśmy w momencie przełomowych zmian. Sprawdźmy, jak będzie wyglądać praca w najbliższej przyszłości w oparciu o dane, badania i opinie ekspertów.

Nabywanie nowych umiejętności w praktyce

Stefan Kwiatkowski w swoim artykule „Kompetencje przyszłości” opublikowanym już w 2018 r. przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji stwierdza, że możemy się uczyć:

• W instytucjach szkolnych i akademickich (edukacja formalna),
• Na różnego typu i poziomu kursach, szkoleniach, warsztatach (edukacja pozaformalna),
• Podczas pracy zawodowej i relacji z innymi ludźmi (edukacja nieformalna).

Zaryzykowałbym stwierdzenie, że to właśnie edukacja nieformalna obecnie kuleje w przypadku pracy zdalnej. Problem jednak w tym, że ponieważ jest nieformalna – trudno ją w jakiś racjonalny sposób zmierzyć. Wyobraźmy sobie taką sytuację. Zaczynamy nową pracę w branży, z którą nie mieliśmy wcześniej styczności. Może to być inny wydział w urzędzie, w księgowości lub w wielkiej korporacji. Każde przedsiębiorstwo ma swoja własną kulturę organizacyjną oraz pewne utarte zwyczaje.

Idąc po kawę, możemy spotkać przypadkowe osoby, z którymi jesteśmy zatrudnieni w tej samej firmie. Pracując w biurze – nim kogoś oderwiemy od pracy, możemy najpierw sprawdzić, czy ten jest zajęty. Możemy z nim pogadać, gdy akurat wyjdzie zapalić, zaczerpnąć świeżego powietrza, zrelaksować się robiąc sobie kawę lub drugie śniadanie. Możemy porozmawiać na interesujące nas tematy. Podpatrzeć rozwiązania, które przez lata wypracował bardziej doświadczony kolega. Zawsze, gdy wchodzimy w nowe środowisko, jest to istotna część uczenia się i nabywania kolejnych umiejętności.

Zobacz także: Praca zdalna z perspektywy kobiet wychowujących dzieci może zaburzać balans życiowy

Takiej możliwości jesteśmy pozbawieni przy pracy zdalnej. Nie ma takiej opcji, abyśmy spotkali kogoś przypadkowo w chwili odpoczynku pomiędzy kolejnymi zadaniami. Trzeba do niego specjalnie zadzwonić lub napisać. W natłoku maili i telefonów może być to odebrane, jako „zawracanie głowy”. Podpatrywanie innych i korzystanie z ich doświadczenia także jest mocno ograniczone.

Praca zdalna ogranicza nabywanie nowych umiejętności?

Dzieci rosną i rozwijają się, podpatrując swoich rodziców i rówieśników oraz inne osoby ze środowiska. Spędzają ze sobą wiele czasu, a jeżeli mają podobne zainteresowania – mogą rozmawiać o interesujących rzeczach bez końca. Zwłaszcza dzieci uczą się poprzez odtwarzanie i naśladowanie sytuacji. Wystarczy sobie przypomnieć różne dziecięce zabawy… Dorośli, zamiast się bawić — robią to naprawdę.

Zobacz także: Amazon ostrzega: Nie wrócisz z pracy zdalnej, nie dostaniesz awansu

Dzięki temu rozwijamy się i nabywamy nowe umiejętności. Praca zdalna pozbawia nas podstawowych, niezbędnych do rozwoju interakcji. Dotyczy to zwłaszcza osób, które dopiero wchodzą do danej branży. Zdalne rozwiązania to także pewne plusy. Pozwalają nie tylko połączyć życie zawodowe z prowadzeniem domu i zadbaniem o np. małe dzieci lub o chorych członków rodziny. Nie musimy dojeżdżać do pracy, co pozwala dodatkowo zaoszczędzić czas poświęcany na zebranie się z domu. Ubieranie się, codzienne robienie makijażu – może kosztować dużo czasu.

Konfederacja Lewiatan w ramach projektu „Better Skilled” badała, jakie są skutki dla pracodawców i pracowników przechodzenia na pracę zdalną. Analizy objęły głównie obszar zmian w firmach i potrzeb kompetencyjnych. Potrzebne okazały się nie tylko ogólne umiejętności cyfrowe, takie jak obsługa komputera lub edytora tekstu i arkusza kalkulacyjnego. Jeszcze do niedawna takie informacje wpisywaliśmy w CV. Teraz są oczywistością. Obecnie istotne są także umiejętności związane z pracą zdalną oraz umiejętności wykorzystywania nowoczesnych narzędzi sztucznej inteligencji.

Zobacz także: Chiński gigant rozpoczyna globalną sprzedaż dronów dostawczych

Projekt wziął sobie za cel wsparcie budowy systemu nabywania i doskonalenia kompetencji oraz kwalifikacji zgodnych z potrzebami pracodawców.

Obecnie funkcjonujący w Polsce systemu nabywania i doskonalenia kompetencji i kwalifikacji jest rozproszony i dość sformalizowany. Niestety atrakcyjność tradycyjnego kształcenia ustawicznego przewidzianego przez ustawodawcę jest niska. Reskilling i upskilling w zakresie regulowanym przez państwo koncentruje się na zbyt długich, czyli czasochłonnych i za bardzo ogólnych formach kształcenia. Brakuje systemu zachęt dla pracowników do podejmowania wysiłku edukacyjnego – tłumaczy Sławomir Szymczak, ekspert i koordynator projektu „Better Skilled” z Departamentu Pracy Konfederacji Lewiatan.

Jak dodaje, należy w jeszcze większym stopniu oderwać się od myślenia w kategoriach edukacji formalnej (oświaty i szkolnictwa wyższego) jako głównego remedium na zniwelowanie luki kompetencyjnej pracowników.

Warto skupić się na rozwijaniu oferty krótkich form edukacyjnych: kursów, szkoleń, a przede wszystkim na możliwościach, które niesie ze sobą uczenie się w miejscu pracy oraz w każdej sytuacji życiowej, np. z Internetu, w ramach e-learningu, czy od znajomych i rodziny. Wypełnienie narastającej luki pomiędzy wymaganiami rynku pracy, a umiejętnościami pracowników, może nastąpić poprzez większe uelastycznienie form uczenia się. Ponadto warto promować także bardziej dostosowane do współczesnych warunków życia sposoby potwierdzania nabytych umiejętności poprzez walidację i nadawanie kwalifikacji rynkowych, sektorowych, czy też wydawanie mikropoświadczeń – tłumaczy Sławomir Szymczak.

Zobacz także: Wady i zalety pracy zdalnej w oczach przedsiębiorstw [BADANIE PIE]

Według danych Deloitte opublikowanych w ubiegłym roku — ponad 80 proc. światowych firm umożliwia pracę zdalną swoim pracownikom przynajmniej raz w tygodniu. W Polsce firmy najczęściej decydują się na hybrydowy model wykonywania obowiązków zawodowych.

Wyniki badania Deloitte pokazują, że możliwość pracy zdalnej może być traktowana jako ważny atut w rywalizacji o przyciągnięcie kompetentnych i utalentowanych pracowników – tłumaczyła przy okazji publikowania wyników Katarzyna Kurzawska-Puchała, doradczyni podatkowa, partnerka associate w Zespole ds. rozwiązań dla pracodawców, Deloitte.

Czy praca zdalna w Polsce jest popularna? 

Według danych Eurostatu w Polsce w 2019 r. zwykle zdalnie pracowało 1,6 proc. pracowników, a czasami – 6,6 proc. W 2020 było to już odpowiednio 6,6 proc. i 6,8 proc. W 2022 r. wyniki te spadły do 2,9 i 5,8 proc. Oznacza to, że praca zdalna jest bardziej popularna niż przed pandemią, ale nadal dość mało popularna.

Praca zdalna słabo rozpowszechnia się w Polsce, gdy porównamy wyniki z innymi krajami UE. Średnio w Unii pracę zdalną wykonuje ok. 20 proc. pracowników, z czego ok. 9 proc. robi to zazwyczaj, a pozostałe 11 proc. czasami. To wynik ponad dwukrotnie wyższy niż w Polsce – pisał Mateusz Chabros Mateusz w listopadzie ubiegłego roku w Obserwatorze Gospodarczym.

Zobacz także: Praca zdalna obniża wzrost płac i ich udział w PKB, ale zmniejsza nierówności [BADANIE]

Nadchodzą zmiany

W tym systemie pracy potrzebujemy wsparcia, a firmy myślą o tworzeniu systemów i szkoleń z tym związanych. Niewątpliwie obserwujemy pewien przełomowy moment. Praca zdalna za kilka lat będzie wyglądać jeszcze inaczej niż dziś.

Już z trzeciego sondażu Business Centre Club i 4 Business & People „Walka o biznes trwa” z 2020 r. mogliśmy się dowiedzieć, że menedżerowie nie poradzili sobie z utrzymywaniem mobilizacji i integracji przy pracy zdalnej. Wszystko to przekłada się na wolniejszy rozwój i nabywanie nowych umiejętności przez pracowników. Dlatego może się okazać, że po latach pracy zdalnej – taki pracownik będzie umiał mniej, niż w przypadku klasycznej pracy z biura. W celu potwierdzenia tej hipotezy należałoby przeprowadzić jednak złożone i skomplikowane badania.

Z badań z 2020 r. i raportu firmy Gumtree.pl „Rynek pracy zdalnej” mogliśmy się dowiedzieć, że czas zaoszczędzony na dojazdach pracownicy wykorzystują po to, by jeszcze dłużej pracować. Według danych z 2021 r. od dostawcy usług wirtualnej prywatnej sieci NordVPN Teams w większości krajów wzrosła liczba godzin, przez które pracownik jest zalogowany do sieci pracowniczej. W Wielkiej Brytanii, Austrii, Kanadzie i USA wzrost wyniósł przeciętnie o 2,5 godziny.

To pokazuje, że jesteśmy w momencie bardzo dynamicznych zmian. Może się okazać, że będziemy musieli pożegnać się z klasycznie rozumianym 8-godzinnym dniem pracy. Na zmiany warto przygotować się już dziś. Jak prognozują eksperci firmy Progress — popularność pracy zdalnej będzie rosnąć.

Rozpowszechnianie się pracy zdalnej na jeszcze większą skalę spowoduje zatarcie granic między interakcjami cyfrowymi i fizycznymi. Firmy będą musiały zweryfikować swoje strategie i znaleźć nowe, cyfrowe formy zaangażowania klienta, które uzupełnią lub zastąpią fizyczne punkty jego styku z przedsiębiorstwem – zauważa Jay Sanderson, Senior Product Manager w Progress.

Zobacz także: Promocja nauki w Polsce, zdalne nauczanie oraz uczelniane samorządy, czyli Gala Nauki

A to będzie generowało kolejne, narastające problemy, jak choćby te związane cyberbezpieczeństwem.

Większość organizacji dotychczas lekceważyła to zagadnienie. Sprzęt, z którego w większości korzystają pracujący zdalnie, nie spełnia elementarnych wymogów cyfrowego bezpieczeństwa – tłumaczy prof. dr hab. Jerzy Hausner, przewodniczący rady programowej Open Eyes Economy Summit cytowany w raporcie „Praca zdalna 2.0 – Analiza rozwiązań legislacyjnych, ekonomicznych i społecznych związanych z zastosowaniem pracy zdalnej jako odpowiedzi na sytuację epidemiologiczną COVID-19” zrealizowanym przez ogólnopolską organizację pracodawców „Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej”.

Edukacja zdalna uderza najmocniej w najbiedniejszych uczniów. Dlaczego? [BADANIE]