Europa potrzebuje zmiany polityki gospodarczej. Inaczej zostanie wasalem mocarstw
Europa postawiła na restrykcyjną politykę makroekonomiczną, przechylając szalę bardziej na ustabilizowanie inflacji, aniżeli pobudzanie gospodarki. Po drugiej stronie Atlantyku, Stany Zjednoczone ewidentnie prowadziły mniej spójną policy mix: Fed szybko podnosił stopy procentowe, a rząd bodźcował sferę realną dużymi wydatkami fiskalnymi. Kto wyszedł na tym zwycięsko? Niestety, nie nasz kontynent. Unia Europejska potrzebuje zmiany mentalnej, bo idą trudne lata, wypełnione wieloma dylematami. Polityka gospodarcza w Europie wymaga gruntownej ewolucji.
USA i strefa euro inaczej podeszły do prowadzenia polityki makroekonomicznej w obliczu potężnej serii szoków podażowych: pandemii, wybuchu wojny na Ukrainie, szoku cen energii i innych napięć geopolitycznych i ekonomicznych. Stany Zjednoczone zaryzykowały i pobudzały gospodarkę, nie zważając na to, że inflacja jest rekordowo wysoka, Fed szybko podnosi stopy procentowe, a koszty obsługi długu w miarę, jak warunki finansowe się zaostrzają, dynamicznie przyspieszają (ciekawostka: ostatnio, koszty obsługi zadłużenia publicznego zrównały się w USA z wydatkami militarnymi). Podczas gdy strefa euro postawiła na ciasną politykę makroekonomiczną. EBC bardziej zaostrzył politykę pieniężną, niż Fed (więcej o tym pisaliśmy tutaj), a rządy krajów członkowskich w zasadzie od początku 2022 roku w ujęciu realnym przestały podnosić wydatki rządowe. Europa skupiła się na ustabilizowaniu inflacji i znormalizowaniu polityki fiskalnej przed odblokowaniem reguł fiskalnych, natomiast USA postawiły na wspieranie gospodarki, przykuwając mniejszą uwagę do procesów cenowych.
Kto wyszedł na tym zwycięsko? Amerykanie. Ekspansywna polityka fiskalna to jeden z czynników (drugi czynnik silny konsument ale to m.in. pochodna ekspansji fiskalnej, trzeci czynnik to prawdopodobnie wzrost produktywności), który pozwolił osiągać wysokie stopy wzrostu gospodarczego. W czwartym kwartale 2023 roku wzrost PKB wyniósł aż 3,4% r/r. Dla porównania w analogicznym okresie, strefa euro była w stagnacji: dynamika PKB wyniosła 0,0% r/r. Różnice w sytuacji gospodarczej i kształtowaniu polityki makroekonomicznej najlepiej oddaje poniższy wykres, na którym wydatki rządowe (konsumpcyjne i inwestycyjne) oraz PKB przedstawione są w postaci indeksów, gdzie rok bazowy to 2015. Jednocześnie procesy inflacyjne po obu stronach Atlantyku są podobne: i w USA i w strefie euro potężna fala inflacyjna minęła, a w tym roku lub maksymalnie w kolejnym, oba obszary będą cieszyć się osiągnięciem celów inflacyjnych, które wynoszą 2%.
Zobacz też: Ogromna kara dla Amazon! Prezes UOKiK nie miał litości!
Unii Europejskiej potrzebna jest zmiana mentalna w podejściu do prowadzenia polityki gospodarczej. Reguły fiskalne w poprzedniej i nowej formie są nieefektywne, nieprzejrzyste, a podstawowa zasada „maksymalnego” długu publicznego 60% PKB została podtrzymana, co oznacza, że każdy kraj członkowski albo powinien mieć dług poniżej tego pułapu, albo powinien znajdować się w spadkowej trajektorii długu do tego pułapu. Badania pokazują, że rygorystyczne reguły fiskalne prowadzą do niższych inwestycji publicznych, których Europa bardzo potrzebuje.
Większość państw UE to gospodarki rozwinięte, z miarę stabilną pozycją makroekonomiczną, co oznacza, że wysokie poziomy długu publicznego i okresowo bardziej ekspansywna polityka fiskalna nie stanowią zagrożenia. NIe da się sfinansować potężnych potrzeb wydatkowych związanych z transformacją energetyczną, zbrojeniami, ochroną zdrowia, starzeniem się społeczeństwa, cyfryzacją, stymulowaniem postępu technologicznego itd. bez chociaż lekkiej zmiany paradygmatu polityki makroekonomicznej w stronę większego luzu. Wiąże się to z pewnymi ryzykami, jak średnio-okresowo podwyższona inflacja, ale taka „gra jest warta świeczki”.
Inflacja w marcu 2024 jeszcze niższa! Dolny próg celu inflacyjnego coraz bliżej
