Luka VAT obecna jest w rozwiniętych gospodarkach, które charakteryzują się rozbudowanym systemem podatkowym. Redukcja luki VAT w ostatnich latach w Polsce pozwoliła na miliardowe wpływy do budżetu.
VAT – Polska na tle Europy
Jak wskazuje Marek Lachowicz w raporcie Walka z Luką VAT w Polsce opublikowanym przez Warsaw Enterprise Institute, lukę VAT można zdefiniować jako różnicę pomiędzy wpływami z podatku VAT, jakie powinny trafić do budżetu a tymi faktycznie zaksięgowanymi. Wynika ona z oszustw podatkowych, błędów związanych z systemem rozliczeniowym czy elementy polityki gospodarczej (ulgi, zwolnienia). Jak widać na wykresie, największy problem związany z luką VAT utrzymuje się we Włoszech. Ściągalność podatku została znacznie poprawiona w ostatnich latach w Wielkiej Brytanii, natomiast w Niemczech luka uległa pogłębieniu.
Polska wobec minimalizacji luki VAT
Luka VAT w Polsce była szczególnie wysoka w latach 2012–2015. Wówczas wynosiła ok. 40 miliardów złotych rocznie, co stanowi ponad 25% całości zobowiązań w podatku. Walka z oszustwami podatkowymi pozwoliła na jej uszczelnienie do ok. 20 mld zł, co stanowi ok. 14% całości zobowiązań w podatku. Jednak nie należy oczekiwać, że Polska całkowicie wyeliminuje lukę VAT. Jest to niemożliwe z uwagi na błędy losowe czy problemy związane z systemem.
Jak donosi autor raportu Warsaw Enterprise Institute, po wstąpieniu Polski do UE luka VAT malała. Problemy ze ściągalnością podatku zaczęły się wraz z nadejściem kryzysu finansowego w 2008 roku. W 2013 roku na lukę składało się przede wszystkim:
- korzystanie z nieuprawnionych faktur (32% luki),
- szara strefa (40% luki),
- zwolnienie podmiotowe dla mikroprzedsiębiorców (3% luki),
- handel towarami akcyzowymi (6%),
- pomyłki (7%),
- korzystanie z mechanizmów wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (korzystanie z tzw. słupów – 11% luki).
Zobacz także: Tymczasowa obniżka VATu prowadzi do wyższych cen w długim terminie
Luka VAT w Polsce obecnie
Wdrożenie zmian prawnych przyczyniło się do zminimalizowania luki VAT, co zostało przedstawione na poniższym wykresie. Minimalizacja luki VAT ma pozytywny wpływ na gospodarkę. Przede wszystkim budżet nie traci należnych mu środków. Powołując się na szacunki ZPP, autor podaje, że dzięki uszczelnieniu systemu, do 2019 r. zaoszczędzono około 65 mld zł. Co więcej, gdyby walki z luką nie kontynuowano, wówczas budżet w dekadzie 2015–2025 straciłby 291 mld zł.
Zobacz także: Redukcja luki VAT – Polska europejskim liderem
Jak wskazuje Marek Lachowicz w raporcie WEI, walka z luką VAT powinna być kontynuowana również w następnych latach. Jednak wykrycie mechanizmów oszustwa motywuje instytucje do szukania alternatywnych sposobów na uniknięcie płacenia podatków. W walce z nieuczciwymi przedsiębiorcami może pomóc wprowadzony w sierpniu 2021 roku systemu e-faktur. Dodatkowo promuje się płatności bezgotówkowe, a firmy rozliczające się w systemie internetowym mogą liczyć na szybszy zwrot podatku. Obciążeniem dla polskich przedsiębiorstw jest matryca i obowiązujące stawki. Konieczne zatem wydaje się zmniejszenie biurokracji i uproszczenie przepisów.
