Mikołaj Kopernik. Najsłynniejszy polski ekonomista i reformator Rzeczypospolitej

Toruński uczony Mikołaj Kopernik większości ludzi kojarzy się z astronomią. Udowadniał w swojej pracy wpisanej do indeksu ksiąg zakazanych, że to ziemia krąży wokół słońca. Jednak Mikołaj Kopernik dzięki swojemu wszechstronnemu wykształceniu sprawdzał się również w innych dziedzinach nauki. Chodzi oczywiście o ekonomię, zarówno tę praktyczną jak i teoretyczną. To nasz uczony przedstawił dwa prawa ekonomiczne.

Mikołaj Kopernik

Mikołaj Kopernik żył w latach 1473 – 1543. Dla wielu był astronomem, astrologiem, prawnikiem, lekarzem, matematykiem i dla niektórych również ekonomistą. Wbrew niektórym opiniom z popkultury nie był kobietą. Nasz kanonik z Torunia posiadał naprawdę obszerną wiedzę oraz wykształcenie zdobyte na terenie całej łacińskiej Europie. Dzięki temu mógł dokładnie zagłębić się w meandry, wtedy jeszcze tak nie nazwanej, ekonomii.

Mikołaj Kopernik jest uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich merkantylistów. Jego obszar badawczy skupiał się na zagadnieniach dotyczących pieniądza. Dzięki swojej pozycji i wykształceniu uczestniczył na zjeździe stanów pruskich w Rzeczypospolitej. Była to okazja do wygłoszenia jego pomysłów na zreformowanie państwa. Dostrzegał potrzebę przeprowadzenia reformy monetarnej oraz ujednolicenia systemu pieniężnego we wszystkich ziemiach Rzeczypospolitej.

Zobacz także: Pyry się przejadły? Poznań wśród najszybciej wyludniających się miast Polski

Poza aspektami reformatorskim Mikołaj Kopernik zajmował się obszarami teoretycznymi. Przedstawił trzy sposoby utraty wartości przez monetę:

• Gdy przy tej samej wadze monety dodaje się więcej podrzędnych metali niż srebra (W Polsce nie funkcjonowały monety złote, poza wyjątkami).
• Gdy moneta nie posiada odpowiedniej wagi przy zachowaniu odpowiedniej proporcji metali.
• Z obu tych powodów.

Aspekt ten był nazywany psuciem pieniądza. Oczywiście trzeba od razu zaznaczyć, że rzeczywistość gospodarczą XVI wiecznej Polski różniła się znacząco od obecnej i proste prawa działające przy pieniądzu kruszcowym nie będą poprawne w dobie pieniądza fiducjarnego. Na podstawie powyższych faktów Kopernik sformułował dwa prawa ekonomiczne, które przedstawił na zjeździe posłom króla Zygmunta.

Mikołaj Kopernik i jego prawa ekonomiczne

Pierwszym z nim jest Prawo Kopernika-Greshama głoszące, że pieniądz gorszy wypycha pieniądz lepszy. W tamtych czasach zdarzało się zjawisko psucia monety, czyli zmniejszania w niej ilości srebra przy zachowaniu oficjalnie tej samej wartości. Przez to ten lepszy pieniądz miał być tezauryzowany oraz częściej wykorzystywany w handlu zagranicznym co doprowadzi do jego odpływu z państwa. Zasadę tą również zauważył grecki dramatopisarz Arystofanes w V w. p.n.e. i przedstawił ją w jednym ze swoich dzieł.

Zobacz także: Gigant wprowadza dostawy tego samego dnia. Bez ukrytych opłat

Działo się tak z prostego powodu. Pieniądz bity z kruszców miał określoną wartość nadaną mu przez osobę z prawem jej bicia. W tym przypadku władcę. Pieczęć na niej niejako była potwierdzeniem jej wartości i zawartości konkretnego kruszcu. Jednak gdy w obiegu były monety teoretycznie o tej samej wartości, a de facto posiadały więcej szlachetnego kruszcu, mogły zostać po prostu przetopione bądź gromadzone. Wynikało to z dualistycznej natury ówczesnego pieniądza, jako środka płatniczego i jako towaru. Dlatego Kopernik zalecał przed wprowadzeniem nowej monety zebranie starej i jej przetopienie, aby ta nie wpływała na nową i odwrotnie.

Drugim prawem była ilościowa teoria pieniądza. Zakłada ona, że przy stałym poziomie handlu i rzemiosła ilość monety na rynku, która dotyka zjawisko psucia monety, przyczynia się do wzrostu poziomu cen. Warto zaznaczyć, że w tamtym okresie wzrost gospodarczy jest szacowany mniej więcej na 0,12% (A. Madisson, Contours Of The World Economy), obecnie jest to wzrost na poziomie około 3%. I to nie wspominając o Azjatyckich Tygrysach. Dlatego rozmiar handlu i przemysłu rozrasta się bardzo dynamicznie w porównaniu do lat życia Kopernika.

Obecnie również Banki Centralne mają bardzo ograniczone możliwości jeżeli chodzi o podaż pieniądza włączanego do obiegu. Banki Centralne głównie odpowiadają na potrzeby innych instytucji finansowych, czyli banków komercyjnych.

Ruch egzekucyjny w Rzeczypospolitej

Opisywany wcześniej zjazd stanów pruskich był jednym z elementów szerszego ruchu reformatorskiego, który dotknął wtedy Rzeczpospolitą. Ruch egzekucyjny, którego członkiem był również Mikołaj Kopernik, optował za centralizacją wszystkich ziem Rzeczypospolitej. Zarówno pod aspektem ekonomicznym, jak i prawnym. Obecnie powstaje coraz więcej publikacji udowadniających związek między instytucjami, czy szerzej prawem, a rozwojem gospodarczym.

Zobacz także: Gospodarka Czech siadła po pandemii! Polska odporna na szoki, a Bułgaria przeżywa boom

Wśród pomysłów Mikołaja Kopernika było ustanowienie jednej mennicy dla Rzeczypospolitej i Prus Królewskich, Unia monetarna, gospodarcza i polityczna wszystkich ziem podległych koronie miała zapewnić lepszy rozwój gospodarczy całego państwa.

Kopernik dążył do swojego ideału ekonomicznego, czyli rozwiniętego państwa, które będzie mogło zaspokoić potrzeby wszystkich stanów. Czyli osiągnie „dobro wspólne”, o którym pisał Andrzej F. Modrzewski.

Tak kurczy się Łódź. 35 lat demograficznego upadku włókienniczej potęgi