Ranking HDI 2022: Polska spadła, ale nie jest gorzej

Opublikowano ranking HDI za 2022 rok. Polska spadła w nim — z 34. na 36. pozycję. Jednakże bynajmniej nie oznacza to, że dobrobyt mieszkańców naszego kraju się pogorszył. Co więcej, jest wprost przeciwnie! 

• Bogate kraje są znacznie bardziej rozwinięte od tych biedniejszych na wielu płaszczyznach. Jednakże pieniądze to nie wszystko, co bardzo dobrze udowadnia przykład Stanów Zjednoczonych oraz Szwecji. 
• Najbardziej rozwiniętym krajem świata jest Szwajcaria, a najmniej Somalia. Przy czym ani ten pierwszy kraj nie jest najbogatszym państwem świata, ani ten drugi najbiedniejszym krajem globu. 
• W Europie pod względem rozwoju społecznego przoduje Europa Północna. Z kolei najgorzej na analizowanej płaszczyźnie wypadają państwa Bałkanów Zachodnich.
• Polska na tle świata jest jednym z najbardziej rozwiniętych społeczeństw. Jednakże na tle Europy nie wypadamy już tak korzystnie. 

Po co nam ranking HDI? Porównanie Szwecji oraz USA

Dochód na mieszkańca jest dobrym miernikiem dobrobytu, ale bardzo dużo brakuje mu do ideału. Nie bierze on pod uwagę wielu czynników, które mają ogromny wpływ na dobrostan jednostki. Z tego wskaźnika nie dowiemy się, czy ludzie żyjący w danym kraju są zdrowi, wyedukowani, szczęśliwi, czy cieszą się oni wolnościami politycznymi oraz dużą ilością czasu wolnego. Przy czym nie chciałbym być tutaj źle zrozumiany. 

Bogactwo znacznie ułatwia poprawę warunków życia. To nie przypadek, że na ogół mieszkańcy bardziej rozwiniętych gospodarczo krajów cieszą się lepszymi systemami edukacji, opieki zdrowotnej, większą ilością czasu wolnego oraz wyższym poziomem satysfakcji z życia od ludzi żyjących w biedniejszych państwach. Jednakże mimo silnej zależności między dochodem a szeroko rozumianym dobrobytem, wiele krajów radzi sobie znacznie lepiej lub gorzej, niż wskazywałaby na to skala bogactwa ich mieszkańców. 

Zobacz także: Najszczęśliwszym krajem świata jest Finlandia, a Polacy są mniej szczęśliwi od Czechów

Weźmy za przykład Szwecję oraz Stany Zjednoczone. Ten pierwszy kraj, mimo że również należy do grona państw wysoko rozwiniętych, jest zauważalnie biedniejszy od USA. Zgodnie z danymi pochodzącymi z rankingu HDI, w 2022 roku dochód narodowy brutto na mieszkańca w Szwecji wyniósł 57 tys. dolarów międzynarodowych z 2017 roku (jest to specjalna jednostka stworzona do porównywania ze sobą państw o różnym poziomie cen, tempie inflacji). Oznacza to, że był on aż o ok. 13 proc. niższy od analogicznego wskaźnika dla Stanów Zjednoczonych (ok. 66 tys. dolarów międzynarodowych). 

Jednakże na innych niemniej ważnych z perspektywy dobrobytu płaszczyznach skandynawski kraj radzi sobie znacznie lepiej od USA. Przykładowo według danych pochodzących z bazy ONZ, średnia oczekiwana długość życia w momencie urodzenia w Szwecji w 2022 roku wyniosła 83,5 lat. Nowo narodzony Amerykanin mógł zaś liczyć jedynie na 78,2 lata życia (nieco ponad 6 proc. mniej). W przypadku oczekiwanej liczby lat nauki w wieku szkolnym różnica była jeszcze większa i wyniosła prawie 14 proc. (19 lat kontra 16,4 lat).

Zobacz także: Najbiedniejszy stan w USA jest dwa razy bogatszy od Polski

Wskaźnik HDI jest zauważalnie lepszy, ale nadal wybrakowany

Biorąc pod uwagę dysproporcje między bogactwem a dobrobytem, Organizacja Narodów Zjednoczonych postanowiła skonstruować Wskaźnik Rozwoju Społecznego (Human Development Index, HDI). Wskaźnik ten jest średnią geometryczną znormalizowanych wskaźników mierzących kolejno dostęp do dóbr (dochód narodowy brutto per capita), dostęp do edukacji (oczekiwana liczba lat nauk dzieci w wieku szkolnym oraz średnia liczba lat spędzanych przez dorosłych na nauce) oraz dostęp do zdrowia (oczekiwana długość życia w momencie urodzenia). Taka jego konstrukcja sprawia, że na przykład Szwecja wypadła lepiej od Stanów Zjednoczonych w rankingu HDI z 2022 roku. 

Z drugiej strony warto pamiętać, że jak każdy wskaźnik sprowadzający dobrostan obywateli danego państwa do jednej statystyki i HDI nie oddaje w pełni rzeczy tak skomplikowanej i wielowymiarowej jak dobrobyt. Przykładowo laureat Nagrody w dziedzinie ekonomii Amartya Sen, na którego filozofii w dużej mierze oparty jest Wskaźnik Rozwoju Społecznego, wielokrotnie podkreślał, że jednym z najważniejszych aspektów dobrobytu są wszelkiego rodzaju wolności polityczne, obywatelskie. Co więcej, w swojej książce „Development as Freedom” wykazywał on, że to właśnie dzięki nim wielu indyjskim stanom udało się uniknąć klęsk głodu. Jednakże między innymi ze względów technicznych (przykładowo trudno skwantyfikować stopień wolności słowa) HDI nie uwzględnia wolności politycznych, obywatelskich. 

Zobacz także: Oczekiwana długość życia w Polsce wzrosła, ale co to za życie

Najbardziej rozwiniętym krajem jest Szwajcaria, najmniej Somalia

Jak prezentuje się ranking HDI za 2022 rok? Państwem cechującym się największym dobrobytem po raz kolejny okazała się Szwajcaria ze Wskaźnikiem Rozwoju Społecznego na poziomie 0,967. Kraj ten może pochwalić się zarówno wysokim poziomem materialnego dobrobytu (dochód narodowy brutto na mieszkańca w Szwajcarii wyniósł w 2022 roku ok. 69 tys. dolarów międzynarodowych), jak i relatywnie zdrową (oczekiwana długość życia w momencie narodzin wyniosła aż 84,3 lat) oraz wyedukowaną (oczekiwana liczba lat nauki dzieci w wieku szkolnym wyniosła 16,6 lat, a średnia dla dorosłych osiągnęła 13,9 lat). Przy czym, co warto zaznaczyć, gdybyśmy brali pod uwagę jedynie dochód narodowy brutto na mieszkańca, analizowany kraj znalazłby się sześć pozycji niżej. Na drugim i trzecim miejscu uplasowała się zaś kolejno Norwegia oraz Islandia. 

Z kolei na ostatnim, 192. miejscu znalazła nękana falami głodu i szarańczy, pogrążona w niekończących się wojnach domowych Somalia. Mieszkaniec tego kraju w momencie narodzin może liczyć jedynie na 56,1 lat życia. Przeciętnie na edukacji w wieku szkolnym spędzi on zaledwie 7,6 lat swojego życia, a w dorosłości 1,9 roku. Dochód narodowy brutto na mieszkańca w Somalii w 2022 roku ledwie przekroczył granicę 1000 dolarów międzynarodowych. Przy czym, co interesujące, bynajmniej nie jest to najbiedniejszy kraj świat. Najniższy dochód narodowy brutto per capita dwa lata temu zanotował Południowy Sudan, który w rankingu HDI uplasował się na przedostatniej pozycji. Wskaźnik ten wyniósł w przypadku analizowanego kraju zaledwie 691 dolarów międzynarodowych.  

Zobacz także: Nowe prawo celne w Szwajcarii… utrudni dostawy paczek

Ranking HDI dla Europy: przodują kraje nordyckie, zamykają Bałkany

Jak prezentuje się ranking HDI dla Europy? Z danych zaprezentowanych poniżej wynika, że prym na Starym Kontynencie wiodą kraje Północnej Europy. Po Szwajcarii, która podobnie jak w skali globu znalazła się na pierwszym miejscu, uplasowały się kolejno Norwegia, Islandia, Dania oraz Szwecja (te dwa kraje globalnie zajęły ex aequo 5. miejsce). Państwom tym relatywnie skutecznie udało się połączyć sukces ekonomiczny (W Danii oraz Norwegii w 2019 roku produktywność mierzona PKB wyrażonym w parytecie siły nabywczej na godzinę pracy była wyższa niż w Stanach Zjednoczonych) z bardzo dobrymi wynikami na płaszczyźnie społecznej. Przy czym nawet w przypadku Norwegii zadanie to nie było bynajmniej łatwe. Faktycznie wysoki dobrobyt materialny tego kraju jest w dużej mierze zasługą znacznych złóż gazu i ropy. Jednakże swoje bogactwo surowcom naturalnym zawdzięcza również na przykład Katar, który w światowym rankingu HDI znalazł się dopiero na 40. miejscu. 

Na końcu tabeli uplasowała się zaś Ukraina. Kraj ten ze względu na rosyjską inwazję w przeciągu jednego roku spadł w globalnym rankingu HDI aż o 23 oczka — z 77. na 100. miejsce. Zaraz za naszym wschodnim sąsiadem znalazły się państwa Bałkanów Zachodnich — regionu trwale pozostającego na peryferiach Europy, niejako wysuniętego na margines europejskiej integracji gospodarczej, który od środka wyniszczają konflikty polityczne (szerzej o problemach tej grupy krajów w raporcie Obserwatora Gospodarczego: Bałkany Zachodnie, czyli tam, gdzie dobrobyt jeszcze nie dotarł [RAPORT OG]). Interesujący jest również przykład Bułgarii, która znalazła się na 6. miejscu od końca. Jest to jedyne państwo należące do Unii Europejskiej, które nie zaklasyfikowało się do grona krajów cechujących się, zdaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych, bardzo wysokim rozwojem społecznym (z kolei o problemach tego państwa znacznie szerzej pisaliśmy w: Bułgaria – unijny outsider pogrążony w ubóstwie i nierównościach).

Zobacz także: Bogatych łączy praworządność i egalitaryzm. W Polsce nie ma pierwszego i drugiego

Na tle świata wypadamy bardzo dobre, a na tle Europy średnio

No dobrze, a jak wypadła Polska w rankingu HDI? W skali świata prezentujemy się bardzo dobrze. W 2022 roku nasz kraj uplasował się na 36 pozycji. Co prawda jest to wynik gorszy niż w 2021 roku (wtedy byliśmy na 34. miejscu), ale spadek bynajmniej nie wynikł z pogorszenia się rozwoju społecznego w Polsce. Co więcej, w stosunku do wspomnianego okresu indeks HDI dla naszego kraju nieznacznie, ale jednak wzrósł o 0,005. Z kolei na tle Europy wypadliśmy już znacznie gorzej. Mimo ogromnego rozwoju społecznego poczynionego w ciągu ostatnich kilku dekad nadal, choć już nieznacznie odstajemy od Starego Kontynentu. Indeks HDI dla Polski w 2022 roku wyniósł 0,881, czyli był o 0,002 mniejszy od europejskiej średniej. Na 44 możliwych pozycji uplasowaliśmy się dopiero na 25 miejscu.

Ranking HDI 2021: żyjemy w świecie zmartwień, smutku i kumulacji szoków