Płaca minimalna w Niemczech obniżyła nierówności, a nie zatrudnienie!

Niemieccy ekonomiści Mario Bossler i Thorsten Schank zbadali ekonomiczne skutki wprowadzenia płacy minimalnej w Niemczech, które miało miejsce w 2015 roku. Wyniki badania? Płaca minimalna w Niemczech doprowadziła do wzrostu dochodów 50% najbiedniejszych osób oraz zmniejszenia się nierówności dochodowych przy jednoczesnym braku negatywnych skutków dla poziomu zatrudnienia. Innymi słowy, wprowadzenie minimalnego wynagrodzenia poprawiło dobrobyt mieszkańców bez pogorszenia sytuacji na rynku pracy. 

Płaca minimalna w Niemczech

W styczniu 2015 roku rząd Angeli Merkel zdecydował się wprowadzić krajową płacę minimalną w odpowiedzi na długookresowy wzrost nierówności płacowych. Płaca minimalna została ustanowiona na poziomie 8,50 EUR brutto za godzinę i objęła 12,4% siły roboczej. Przedtem pracownicy, których dotyczyła stawka minimalna zarabiali średnio 6,12 EUR, a zatem średni wzrost pensji wynikający z tejże regulacji to aż 39%. Potencjalny wpływ na zarobki był więc znaczący. W jaki sposób płaca minimalna wpłynęła na nierówności? I czy odbiła się ona czkawką w postaci spadku popytu pracodawców na pracobiorców?

Na marginesie dodam, że od października 2022 r. płaca minimalna w Niemczech wynosi już 12 EUR za godzinę.

KIedy płaca minimalna może nie obniżyć nierówności?

Skuteczność płacy minimalnej zależy od kilku aspektów. Po pierwsze, pracodawcy mogą kompensować sobie dodatkowe koszty pracy wynikające z podwyżki pensji minimalnej poprzez obniżenie przepracowanych lub po prostu nieprzestrzeganie albo obchodzenie prawa. Po drugie, jeżeli pracodawcy stwierdzą, że płaca minimalna znajduje się powyżej poziomu równowagi, wówczas będą skłonni ciąć zatrudnienie wśród osób nią objętych. W rezultacie, taka regulacja implikuje z jednej strony osłabiony wpływ na ograniczanie nierówności, a z drugiej strony pogorszenie koniunktury na rynku pracy.

Po trzecie, pracodawcy mogą zwiększyć popyt na pracowników lepiej wykwalifikowanych o płacy wyższej niż minimalna kosztem pracowników mniej wykwalifikowanych zarabiających na poziomie minimalnej pensji. Wreszcie, wzrost minimalnego wynagrodzenie może implikować zmniejszenie puli osób pobierających świadczenia socjalne, co w finalnym rozrachunku może obniżyć dochody lub w pełni skompensować pozytywny wpływ płacy minimalnej.

Zobacz też: Ile wynosi najniższa krajowa w 2023 roku? Ile będzie wynosić w 2024 roku?

Płaca minimalna w Niemczech a nierówności płacowe

W pierwszej dekadzie XXI wieku w Niemczech odnotowano wzrost nierówności płacowych (czyli dotyczących dochodów z pracy) głównie pod wpływem przejścia części pracowników z zatrudnienia w pełnym wymiarze pracy na niepełny wymiar pracy i tzw. minijob. W 2010 roku luka płacowa (mierzona jako wariancja logarytmicznych realnych miesięcznych wynagrodzeń) między najlepiej, a najgorzej zarabiającymi znalazła się na najwyższym poziomie w tej dekadzie. Jednak od 2010 roku zaobserwowano zmianę trendu w nierównościach płacowych. O ile nierówność płac w górnej części rozkładu dochodów (między 80. a 50. percentylem tzn. między 20% najwyższych pensji, a medianą pensji) utrzymywała się na stałym poziomie, o tyle w dolnej części rozkładu płac (między 50. a 5. percentylem, czyli między medianą płac a 5% najniższych wynagrodzeń) nierówność płac zaczęła systematycznie maleć z wyraźnym spadkiem pomiędzy 2014 a 2015 rokiem, gdy wprowadzono płacę minimalną.

Widzimy więc, że płaca minimalna prawdopodobnie przyspieszyła trend obniżania luki płacowej, lecz wystąpiły także inne czynniki wpływające na obniżenie nierówności takie jak krajowy outsorcing personelu usługowego czy wzrost liczby godzin pracy na stanowiskach niskopłatnych (mówimy o pensji miesięcznej, a nie godzinowej). Niemieccy badacze chcieli zatem dowiedzieć się, jak duży wpływ miało wprowadzenie płacy minimalnej na zmniejszenie nierówności poprzez wyodrębnienie tego czynnika z zestawu zmiennych zależnych.

Zobacz też: Niemcy wydadzą prawie miliard na stacje ładowania aut elektrycznych

Ekonomiści oszacowali, że wprowadzenie płacy minimalnej doprowadziło do spadku nierówności płacowych o 7% w latach 2015-2017. Wynika to rzecz jasna z pozytywnego efektu płacowego wśród najmniej zarabiających. Należy jednak podkreślić, że efekty te były rożne dla poszczególnych percentyli. Na przykład w 5. percentylu efekt płacowy jest równy 1,0, podczas gdy w 10. zaledwie 0,2-0,3. Przekładając na bardziej przystępny język: płace wśród najgorzej zarabiających wzrosły znacznie silniej, niż płace zarabiających nieco więcej, lecz także o niskich wynagrodzeniach. Jaka jest przyczyna?

Mianowicie, osoby znajdujące się w 10. percentylu w dużej mierze składają się z pracowników zarabiających w okolicach zatrudnienia na zasadzie minijob, a tylko garstka „minijoberów” została awansowana do pracy na cały etat. W rezultacie, wpływ płacy minimalnej na wynagrodzenie w tym percentylu był ograniczony. Najwyższy efekt płacowy występuje w 20. percentylu (1,7), ponieważ są to osoby znajdujące się jednocześnie w dolnej części rozkładu płac i zatrudnienia na stanowiskach na pełen etat. Ogólnie rzecz biorąc, wprowadzenie płacy minimalnej wiązało się ze wzrostem wynagrodzeń aż do 50 percentyla, czyli 50% najmniej zarabiających zyskało na tym ustawodawstwie.

Poniższe wykresy przedstawiają, to co zostało wyżej powiedziane. Szczególną uwagę warto zwrócić na wykres D, który pokazuje jak zmniejszały się nierówności płacowe pomiędzy percentylami, np. p50-p5 pokazuje skalę spadku luki płacowej pomiędzy 50. i 5. percentylem.

Poniższy wykres przedstawia różnicę w wynagrodzeniach pracowników we wschodnich i zachodnich Niemczech. Przed wprowadzeniem płacy minimalnej, wynagrodzenia we wschodnich Niemczech były niższe o 10%, natomiast od 2015 r. doszło do wyraźnej konwergencji płac, a różnica spadła do 6,0% w 2017 r. 

Zobacz też: Możemy zwiększyć minimalne wynagrodzenie bez podwyższania płacy minimalnej [FELIETON]

Czy płaca minimalna w Niemczech obniżyła także nierówności dochodowe?

Wiemy już, że wprowadzenie płacy minimalnej w 2015 roku poskutkowało przyspieszeniem trendu obniżania nierówności płacowych ze szczególnie pozytywnym efektem dla najgorzej zarabiających i dla stanowisk niskopłatnych na pełen etat. Pytanie, czy nierówności dochodowe również uległy zmniejszeniu? Można mieć bowiem uzasadnione obawy, że płaca minimalna ograniczyła pulę osób będących beneficjentami świadczeń socjalnych. Autorzy badania do dochodu z pracy dodają świadczenia socjalne, w ten sposób identyfikując wpływ wprowadzenia płacy minimalnej na dochód plus świadczenia dla percentyli rozkładu dochodów. Jak wskazują:

[…] wyniki dotyczące dochodu logarytmicznego [płace + świadczenia – red.] są nadal bardzo zbliżone do wartości bazowych, co sugeruje, że świadczenia ledwo zakłócają pozytywny wpływ płacy minimalnej na płace.

Co z zatrudnieniem?

Pozostał nam jeszcze jeden ważny aspekt do omówienia, być może najbardziej elektryzujący ekonomistów i opiniotwórców. Chodzi rzecz jasna o wpływ płacy minimalnej na poziom zatrudnienia. Może było tak, że pracodawcy zwalniali mniej wykwalifikowanych pracowników, argumentując dezycję podwyższeniem płacy w gospodarce powyżej poziomu równowagi? Ekonomiści nie znajdują w danych i analizach empirycznych dowodów, że płaca minimalna w Niemczech negatywnie wpłynęła na zatrudnienie. Co więcej, sugerują, że istnieje przestrzeń do jej dalszego podwyższania.

Płaca minimalna w Niemczech obniżyła nierówności – nie zatrudnienie

Podsumowując, implementacja płacy minimalnej w niemieckim ustawodawstwie miała pozytywne konsekwencje, takie jak obniżenie nierówności dochodowych i silny wzrost wynagrodzeń w gospodarce, zwłaszcza w przypadku niskopłatnych stanowisk (lecz nie tylko) bez potencjalnie negatywnego efektu wskazywanego w literaturze naukowej, czyli spadku poziomu zatrudnienia. Ponadto, nie wystąpiły (lub ich wpływ był niewielki) inne niepożądane zjawiska mogące ograniczać społecznie pożądany efekt płacy minimalnej, np. duże zmniejszenie poboru świadczeń socjalnych wśród relatywnie ubogich. Instytucjonalną bolączką jest umowa minijob, która nieco zakłóca pozytywny wpływ minimalnego wynagrodzenia na spadek nierówności.

Ustawowa płaca minimalna zyskuje na znaczeniu! W krajach OECD to już normalność