Nagroda Nobla z ekonomii 2022. Dla kogo i dlaczego?

Ben S. Bernanke, Douglas W. Diamond i Philip H. Dybvig zostali tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla w ekonomii. Królewska Szwedzka Akademia Nauk nagrodziła ekonomistów za „badania na temat banków i kryzysów finansowych”. 

Kim są laureaci?

Laureaci tegorocznej Nagrody Nobla z ekonomii są z pochodzenia amerykanami. Ben S. Bernanke (68 l.) związany jest obecnie z Instytutem Brookingsa w Waszyngtonie, Douglas W. Diamond (68 l.) jest profesorem na Uniwersytecie Chicagowskim, a Philip H. Dybvig (67 l.) na co dzień pracuje na Uniwersytecie Waszyngtona w St. Louis. Ponadto Ben S. Bernanke jest byłym szefem amerykańskiego banku centralnego Fed, któremu przewodził od 2006 r. do 2014 r., kiedy za sprawą kryzysu finansowego, system bankowy przechodził liczne perturbacje.

Zobacz także: Przebieg Wielkiego Kryzysu 1929-1933 [ANALIZA]

Za co przyznano Nagrodę Nobla z ekonomii?

Komitet Nobla w uzasadnieniu dla swojej decyzji powołał się na badania ekonomistów jeszcze z lat 80. XX wieku. Przedmiotem badań ekonomistów był Wielki Kryzys lat 30. ubiegłego wieku.

Ben S. Bernanke poprzez kombinację teorii ekonomicznych i danych empirycznych, zbadał wpływ kanału kredytowego na zjawisko recesji w gospodarce. Ten znany na całym świecie ekonomista wykazał, że Wielki Kryzys stał się tak głęboki i szeroki (objął w zasadzie cały świat), ponieważ upadki banków zaburzyły działalność systemu finansowego, a wynikający z tego spadek kreacji pieniądza poprzez akcję kredytową doprowadził do osłabienia sfery realnej i pozostawienia znaczących blizn w gospodarce amerykańskiej i światowej. Praca Bena Bernanke nie tylko dostarczyła dowody na przyczyny kryzysu gospodarczego, ale również pokazała, jak kluczowy wpływ mają banki na koniunkturę w gospodarce. Innymi słowy, kryzys bankowy automatycznie grozi kryzysem gospodarczym, w wyniku szerokich współzależności między sektorem bankowym a sferą realną (producenci i konsumenci).

Natomiast Douglas W. Diamond i Philip H. Dybvig opracowali modele teoretyczne, aby zbadać rolę banków w gospodarce oraz ich podatność na panikę bankową, która przecież odegrała istotną rolę w początkowym etapie Wielkiego Kryzysu. Ekonomiści wykazali, że instytucja finansowa jest najbardziej efektywna, kiedy wykorzystuje depozyty na żądanie swoich klientów do finansowania długoterminowych projektów (np. kredyty inwestycyjne dla firm). Jednocześnie jednak, w takim przypadku, banki są bardziej narażone na panikę bankową, co wzmaga ryzyko kryzysu finansowego i gospodarczego. Tak było w czasie Wielkiego Kryzysu, kiedy w obliczu paniki bankowej, banki komercyjne w USA nie były w stanie wypłacić depozytów dla swoich klientów oraz nie miały źródeł finansowania dla swojej działalności, wskutek czego zaczęły masowo upadać.

Ogólnie rzecz biorąc, można stwierdzić, że badania Douglasa W. Diamonda i Philipa H. Dybviga są uzupełnieniem pracy Bena Bernanke. Dlatego też trzej ekonomiści zostali nagrodzeni za całościowy wkład w „badania na temat banków i kryzysów finansowych”.

Zobacz także: Credit Suisse na krawędzi upadku. Potężny kryzys gospodarczy coraz bardziej prawdopodobny

Ben Bernanke a kryzys finansowy 2008

Podczas poniedziałkowej konferencji zorganizowanej przez Brookings Institution po ogłoszeniu laureatów „ekonomicznej” Nagrody Nobla, Ben Bernanke stwierdził, że działania Fed w okresie kryzysu finansowego 2008, kiedy był on szefem tej instytucji, były „praktycznym zastosowaniem” jego badań. Dodał również, że on i inni bankierzy Fed ciężko pracowali, aby zapobiec szerszemu załamaniu systemu finansowego.

Głęboko wierzyłem, że jeśli tak się stanie, to pogorszy resztę gospodarki […] Pomogło mi to przemyśleć te kwestie w 2008 roku – mówił Bernanke

Przypomnijmy, że wówczas doszło do upadku banku Lehman Brothers. Wielu krytyków zarzucało Fed i Ministerstwu Skarbu, że nie uratowali jednego z największych amerykańskich pośredników finansowych. Jednak Bernanke wiele razy tłumaczył, że upadek tego banku inwestycyjnego to była jedyna możliwa opcja. Choć rzeczywiście Fed został bierny na sytuację Lehman Brothers, to warto zaznaczyć, że tylko w samym 2007 r. bank centralny USA przeznaczył 41 mld USD na dokapitalizowanie sektora bankowego (pożyczki), W kolejnych latach, Fed jeszcze bardziej poluzował politykę monetarną, obniżając stopy procentowe i upłynniając banki oraz sferę realną. Mimo że nie udało się zapobiec masowym upadkom instytucji finansowych, to – jak wskazuje Bernanke – gdyby nie interwencje Fed, kryzys mógłby być jeszcze głębszy.

Rys. 1. Liczba upadków banków komercyjnych w USA, lata 2001-2015

Przyczyny światowego kryzysu finansowego w latach 2007-2009 [ANALIZA]