Areczku ulgi podatkowe i luki prawne są dla korporacji. Dla Ciebie są wysokie podatki

Globalny podatek CIT o minimalnej stawce 15% nałożony na międzynarodowe korporacje zawiera wiele luk prawnych, które przynoszą straty rzędu 250 miliardów dolarów. Ponadto w ostatnich latach pojawiły się nowe formy konkurencji podatkowej pogłębiające zjawisko „wyścigu w dół”. Tymczasem, świat stoi w obliczu wyzwań cywilizacyjnych: od zmian klimatu po nierówności i ubóstwo, które wymagają wielomiliardowych nakładów – nakładów, których źródła finansowania leżą na chodniku. Schylenie się po te środki zależy od wyboru politycznego. 

• Jedną z porażek i kosztów globalizacji – mimo jej ogromu korzyści – jest powstanie i pogłębienie zjawiska unikania płacenia podatków przez międzynarodowe korporacje i miliarderów.
• Dwie największe reformy ostatnich lat, czyli inicjatywa OECD BEPS oraz porozumienie w sprawie globalnego minimalnego podatku CIT można uznać za fiasko. 
• W czasie gdy wprowadzono „przełomowe” reformy przenoszenie zysków międzynarodowych korporacji do rajów podatkowych… eksplodowało i pozostaje na rekordowym poziomie.
• Potrzebujemy reform. Pierwsza to uszczelnienie systemu globalnego minimalnego podatku CIT 15%, a następnie podwyższenie jej do 25%. Druga – implementacja podatku majątkowego w wysokości 2% dla najbogatszych. 

„Podatki są ceną, jaką płacimy za cywilizowane społeczeństwo”

Jedną z porażek i kosztów globalizacji – mimo jej ogromu korzyści – jest powstanie i pogłębienie zjawiska unikania płacenia podatków przez międzynarodowe korporacje i miliarderów. Raje podatkowe zbyt długo pozostawały lekceważone przez polityki publiczne i zbyt długo uważane były za efekt uboczny internacjonalizacji przedsiębiorstw, w tym wymiany handlowej i przepływów kapitałowych. Jeżeli z jednej strony rokrocznie świat traci co najmniej 250 miliardów dolarów (niektóre badania mówią o nawet 700 mld dol.), tylko dlatego, że miliarderzy i korporacje objęte są niską, czasami nawet zerową efektywną stawka podatkową, a z drugiej strony potęgują się negatywne zmiany klimatu, nierówności, ubóstwo, niedobór dóbr publicznych jak edukacja i infrastruktura drogowa, to oznacza, że system podatkowy jest niesprawiedliwy. Potrzebujemy przełomowych środków politycznych, ponieważ dotychczasowe przyniosły marginalne efekty.

Zobacz też: Poziom wody w Amazonii najniższy od 100 lat! Żegluga zagrożona

Duże reformy, małe efekty

Dwie największe reformy ostatnich lat, czyli inicjatywa OECD BEPS (Base Erosion and Profit Shfting) wdrożona w 2015 roku oraz porozumienie w sprawie globalnego minimalnego podatku CIT dla międzynarodowych korporacji zatwierdzone przez ponad 140 jurysdykcji krajowych można uznać za fiasko. Skupmy się na drugiej reformie, ponieważ to ona uznana została za ewolucyjną, jak nie rewolucyjną zmianę w światowym systemie podatkowym. Jak się okazuje, nic bardziej mylnego… Mnogość luk prawnych w systemie sprawiła, że rzeczywiste dochody rządowe z tytułu globalnej minimalnej stawki CIT 15% okazały się dwukrotnie niższe od przewidywanych.

Jak pokazuje poniższy wykres, przy minimalnej stawce CIT 20% (którą poważnie rozpatrywano w 2020 roku, czyli rok przed wejściem reformy w życie) dochody rządowe z tytułu implementacji tejże reformy stanowiłyby 16,7% globalnych dochodów z CIT. Ostatecznie, stawka wyniosła 15%, co uszczupliło wpływy rządowe w wyniku tej reformy w stosunku do dochodów z CIT o 7,2 p. proc. Luki prawne takie jak wyłączenie z opodatkowania wydatków na aktywa trwałe i kosztów wynagrodzeń (canve-out for substance) czy częściowe zwolnienie amerykańskich korporacji z globalnego podatku CIT obniżyły dochody o kolejne 1,7 p.p. i 1,4 p.p. Ulgi podatkowe zaś o 1,5%. Finalnie, dochody rządowe z 15% CIT wyniosły 4,8% w relacji do globalnych dochodów z CIT zamiast planowanych 9,5%.

W rezultacie, w czasie gdy wprowadzono „przełomowe” reformy przenoszenie zysków międzynarodowych korporacji do rajów podatkowych… eksplodowało i pozostaje na rekordowym poziomie. Obecnie uchylanie się opodatkowania przynosi straty fiskalne w wysokości około 10% globalnych wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych.

Zobacz też: Deficyt przyśpieszył zmiany – UE ograniczy raje podatkowe

Wszakże, problem unikania opodatkowania nie dotyczy jedynie korporacji, ale również miliarderów. To skrajnie niesprawiedliwe, że miliarderzy płacą podatki w wysokości 0-0,5% swojego majątku rocznie (mowa o efektywnej stawce podatkowej, czyli stosunku kwoty ostatecznie należnego podatku do podstawy opodatkowania). Efekt? W stosunku do swoich całkowitych dochodów, najbogatsi płacą najniższe podatki. W głównych gospodarkach (w tym przypadku: USA, Francja i Holandia) system podatkowy jest regresywny. Krzywa obrazująca średnie opodatkowanie dochodów dla poszczególnych kwintyli (im wyższy, tym wyższy dochód) zamiast rosnąć, to pozostaje w zasadzie niewzruszona, a na samym jej końcu gwałtownie spada. Nałożenie 2% podatku majątkowego na poziomie międzynarodowym na blisko 3 tys. najbogatszych osób na świecie pozwoliłoby wygospodarować dodatkowe ponad 200 mld dolarów.

Dobra reforma, czyli wymiana informacji bankowych

Nie jest jednak tak, że wszystkie reformy są nieskuteczne. Po wprowadzeniu automatycznej, wielostronnej wymiany informacji bankowej między krajami w 2016 roku, skala uchylania od płacenia podatków przez osoby fizyczne zarabiające za granicą (mówimy więc o PIT: personal income tax) zmniejszyła się trzykrotnie. Majątek finansowy gospodarstw domowych za granicą nie podlega tajemnicy bankowej i jest pieczołowicie raportowany przez instytucje finansowe, do czego wgląd mają krajowe organy podatkowe. W efekcie, większość majątku zagranicznego podlega opodatkowaniu (spadek żółtej krzywej na wykresie poniżej ukazuje znaczne obniżenie aktywów finansowych, które uniknęły opodatkowania).

Zobacz też: KE walcząc z rajami podatkowymi tak naprawdę im pomaga

Niewielka zmiana, ogromna korzyść

Autorzy raportu Global Tax Evasion. Report 2024 proponują sześć reform, z których dwie wydają się szczególnie pożądane. Pierwsza to uszczelnienie systemu globalnego minimalnego podatku CIT 15%, a następnie podwyższenie jej do 25%. Przede wszystkim należy zrezygnować ze zwolnień podatkowych amerykańskich korporacji i ulg związanych z produkcją i kosztami wynagrodzeń (zagraniczne korporacje, które zajmują się produkcją dóbr trwałych na terenie danego kraju mogą być objęte nawet 0% stawką). Z szacunków G. Zucmana i in. wynika, że gdyby w 2023 roku wszystkie korporacje zostały objęte globalnym podatkiem CIT na poziomie 15%, dochody rządowe z tego tytułu wyniosłyby 220 mld dolarów, co stanowi równowartość prawie 8% wszystkich wpływów z CIT (obecnie jest to 4,8%).

Druga reforma to wejście w życie globalnego podatku majątkowego w wysokości 2%, który zostałby nałożony na blisko 3 tys. najbogatszych osób na świecie. Po pierwsze, badania pokazuję, że miliarderzy objęci są najniższą efektywną stawką podatkową. Po drugie, od 1995 roku średni majątek na świecie rósł w tempie ok. 3% rocznie, podczas gdy majątek najbogatszych osób w tempie od 6% do 9% rocznie. W konsekwencji udział miliarderów w globalnym dochodzie wzrósł trzykrotnie w ciągu 25 lat. Podatek majątkowy 2% wygenerowałby aż 200 mld dolarów w budżetach państw.

Korzyść materialna dwóch powyższych reform to ponad 450 mld dolarów. Aby nadać pewien kontekst tej liczbie – szacuje się, że nakłady pozwalające krajom rozwijającym się stawić czoła wyzwaniom związanym ze zmianą klimatu to około 500 miliardów dolarów rocznie. A zatem, usunięcie luk prawnych w globalnym minimalnym podatku CIT 15% oraz implementacja podatku majątkowego 2% dla najbogatszych niemal w pełni sfinansowałyby transformację klimatyczną w najbiedniejszych krajach.

„Kasa leży na chodniku”. Schylenie się po nią wymaga jednak woli politycznej większości decydentów na arenie międzynarodowej.

Amerykańskie korporacje przeniosły do rajów podatkowych ponad bilion dolarów!