Kryzys na Słowacji trwa. OECD przedstawia rozwiązania

Kryzys na Słowacji nie ma charakteru gwałtownego, jednak kryzys pandemiczny uwydatnił poważne braki naszego południowego sąsiada. Zorientowana na eksport sektora samochodowego gospodarka Słowacji pozostaje podatna na wstrząsy zewnętrzne. OECD w swoim raporcie przedstawia kilka rozwiązań, które mogą podnieść słowacką gospodarkę na nogi.

Kryzys na Słowacji

W okresie przed pandemią gospodarka Słowacji cechowała się stabilnym, jednak trochę mniejszym wzrostem od swoich sąsiadów. Jak możemy zauważyć na poniższym wykresie, przygotowanym przez specjalistów PIE mniej więcej od 2020 roku Słowacja zaczęła odnotowywać zauważalnie niższe wyniki PKB per capita niż Polska i Węgry. Warto zauważyć, że wcześniej Słowacja zdołała wyprzedzić najpierw Polskę w 2006 roku, a później Węgry w 2013 roku.

Poniższy wykres autorstwa analityków banku Pekao przedstawia inną ciekawą rzecz. Słowacja przyjęła euro wraz z początkiem 2009 roku. Możemy zauważyć, że pierwsze lata z nową walutą wyglądały obiecująco, jednak od 2014 roku Słowacja zaczęła odstawać od swoich sąsiadów. Dynamika wzrostu Polski i Węgier okazała się znacznie wyższa, natomiast gospodarka Słowacji rozwijała się w znacznie wolniejszym tempie.

Zobacz także: Konsensus Warszawski – nowy model wzrostu dla Polski i Europy

Jak wynika z raportu banku Pekao, na temat wpływu gospodarczego przyjęcia euro w państwach regionu możemy dowiedzieć się, że euro na Słowacji to głębsza recesja niż u sąsiadów po kryzysie finansowym, wyższe bezrobocie oraz mniejsze zdywersyfikowanie sektorowe gospodarki. Możemy zauważyć, jak PKB per capita Słowacji w PPP gwałtownie spada, natomiast Polski rośnie. OECD wskazuje, że 2020 rok był okresem sporego odpływu kapitału ze Słowacji.

Warto również wspomnieć, że odbudowa gospodarki po pandemii COVID-19 następowała na Słowacji stosunkowo wolno do państw regionu. Chociaż i tak jest to wynik lepszy niż średnia dla całej strefy euro, do której Słowacja należy. Wyjątkiem są Czechy. Obecnie chory człowiek Europy. Więcej: Kryzys w Czechach stał się faktem. Nasz sąsiad ma problemy

Kryzys na Słowacji a euro

Bardzo ciekawe jest również inny aspekt. To na Słowacji bezrobocie w regionie jest najwyższe, przekracza 5%. To znaczy, że gospodarka Słowacji nie cierpi na takie duże braki pracownicze jak, chociażby Polska. Zatem dlaczego poziom inwestycji jest najniższy w regionie? Może to po części wynikać z braku konkurencyjności. W tym może przeszkadzać uczestnictwo w unii walutowej.

Jak pisze Gabriel Chrostowski w Przyczyny hiszpańskiej zapaści gospodarczej w 2009 roku [ANALIZA]:

Wejście do strefy euro sprawiło, że realna stopa procentowa znalazła się na poziomie niedostosowanym do potrzeb hiszpańskiej gospodarki.

Podobnie jest w przypadku Słowacji. Stopy procentowe ustanawiane przez Europejski Bank Centralny mają za zadanie wpływać na wszystkie państwa eurozony, jednak przez fakt, że „ośrodek ciężkości” europejskiej gospodarki znajduje się w centrum EU, to realnie względem tych państwa EBC stara się kreować swoją politykę monetarną. Ta jest jednak nieodpowiednia dla państw regionu Europy Środkowo-Wschodniej, na co dowodem jest Estonia, Łotwa, Litwa i Słowacja właśnie.

W innym naszym artykule Przeczytaj ten artykuł, a zrozumiesz dlaczego Włochy są pogrążone w głębokiej stagnacji:

Sęk w tym, że w kraju posiadającym własną walutę, poprawa konkurencyjności odbywa się przez deprecjację krajowej waluty (lub dewalujację przez celowe działanie banku centralnego) (patrz: Polska w okresie kryzysu finansowego 2008-10), natomiast w kraju będącym częścią wspólnego obszaru walutowego, jedyną drogą wyjścia jest tzw. wewnętrzna dewaluacja, a więc zacieśnianie fiskalne, które ma doprowadzić do spadku nominalnych płac, świadczeń i cen.

Jak dowodzi doświadczenie krajów Europy Południowej, przywracanie konkurencyjności przez wewnętrzną dewaluację to proces zdecydowanie bardziej kosztowny i długotrwały, aniżeli deprecjacja krajowej waluty. Restrykcyjna polityka fiskalna obniżyła popyt publiczny przez spadek wydatków rządowych i popyt prywatny przez niski wzrost płac. We Włoszech doszło do bezprecedensowego zjawiska. Płace w gospodarce były za niskie, aby stymulować popyt i inwestycje krajowe (popyt stymuluje produkcję i zarazem inwestycje), a za wysokie, aby skutecznie konkurować na rynku międzynarodowym przez wzrost wymiany handlowej i forsowanie eksportu.

Zobacz także: Saldo obrotów bieżących najlepsze w regionie. Eksport towarów na ogromnym plusie

Innym problemem słowackiej gospodarki jest skupienie się na sektorze automotive. W naszym regionie niska dywersyfikacja eksportu bazującego na sprzedaży pojazdów silnikowych występuje w Czechach i Słowacji, gdzie odpowiednio 17% i 31% eksportu stanowią samochody oraz części i akcesoria do pojazdów silnikowych.

Dla tych państw brak dywersyfikacji pozwalał dość szybko się rozwijać w minionej dekadzie, gdy sektor motoryzacyjny przeżywał okres prosperity, kosztem głębszej stagnacji po 2020 roku, gdy szoki podażowo-popytowe uderzyły w branżę automotive. Z drugiej strony gdyby Słowacja posiadała własną walutę, mogłaby poddać ją dewaluacji, co zachęciłoby do zakupów z tego sektora zagranicznych kupców.

Słowacja potrzebuje stymulacji

OECD prognozuje, że wzrost PKB Słowacji przyspieszy z 1,1% w 2023 roku do 2,1% w 2024 i 2,6% w 2025 roku. Przewiduje także znaczną redukcję inflacji do 3,4% i 2,7% kolejno w 2024 i 2025 roku. Przypomnijmy, że w 2023 roku osiągnęła ona poziom 11%. Niższa inflacja ma wspierać wzrost płac realnych i doprowadzić do większej konsumpcji prywatnej. Natomiast absorpcja unijnych funduszy z KPO oraz wzmocnienie popytu zagranicznego będą wspierać inwestycje i eksport.

Organizacja w kontekście poprawy odczytów gospodarczych zaleca kilka reform. Dokładnie chodzi o średnioterminową strategię konsolidacji fiskalnej, aby poprawić efektywność wydatków publicznych. W tym poprzez wykorzystanie środków na inwestycje w kapitał ludzki oraz poprawę jakości miejsc pracy. Będzie to pomocne w kontekście stawiania czoła wyzwaniom związanym ze starzeniem się społeczeństwa.

Zobacz także: Oto największe lotniska na świecie. Jaka przyszłość czeka gigantów?

Społeczeństwo Słowacji szybko się starzeje. Odsetek obywateli w wieku 65 lat i więcej w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym ma do 2050 roku praktycznie ulec podwojeniu. Jak zaznacza OECD, reformy emerytalne z 2022 roku co prawda poprawiły stabilność systemu, jednak potrzebne są dalsze kroki w tym kierunku. Niezbędne jest wydłużenie życia zawodowego w celu załagodzenia presji wydatkowej.

Gospodarka Słowacji stosunkowo dobrze przetrwała pandemię Covid-19 i późniejszy kryzys energetyczny. Odbyło się to jednak kosztem wysokiego deficytu, zadłużenia i inflacji. Nadszedł czas, aby wzmocnić pozycję fiskalną Słowacji za pomocą wiarygodnej strategii konsolidacji fiskalnej, która pomoże również złagodzić utrzymującą się presję inflacyjną – twierdzi Sekretarz Generalny OECD Mathias Cormann

Według założeń raportu utrzymanie konwergencji gospodarczej i zwiększenie wzrostu produktywności będzie polegało na rozwoju umiejętności potrzebnych gospodarce Słowacji. Niezbędne jest wzmocnienie elastyczności podnoszenia i przekwalifikowywania umiejętności na wszystkich etapach cyklu uczenia się. Jednocześnie państwo powinno zachęcać do inwestowania w innowacje i poprawiać otoczenie biznesowe.

Kryzys na Słowacji może zostać powstrzymany przez podniesienie kwalifikacji

W raporcie możemy przeczytać, że bardziej efektywne wydatki na inwestycje publiczne zmaksymalizowałyby wpływ funduszy UE i umożliwiłyby konsolidację fiskalną bez powstrzymywania inwestycji w cyfryzację i transformację ekologiczną. Niezbędne są również reformy systemu podatkowego. Według OECD powinno przenieść się opodatkowanie z pracy na podatki od nieruchomości i podatki na ochronę środowiska. Według specjalistów mogą one wspierać wzrost gospodarczy i wzmacniać finanse publiczne.

Zwiększenie wskaźników zatrudnienia matek złagodziłoby skutki kurczącej się siły roboczej. Jednocześnie zmniejszyłoby różnicę w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn. OECD twierdzi, że należy zmodyfikować politykę dotyczącą wyjątkowo długich urlopów rodzicielskich, aby zachęcić kobiety do powrotu na rynek pracy. Musiałoby się to jednak wiązać z zapewnieniem lepszego dostępu do niedrogich i wysokiej jakości placówek przedszkolnych oraz wprowadzeniem bardziej elastycznej organizacji pracy.

Zobacz także: Wielka Brytania stawia na Turcję. Nowa umowa handlowa początkiem odbicia gospodarczego?

Mimo swoich problemów przemysł i produkcja na Słowacji wciąż są podstawą wzrostu produktywności. Sektor ten jest jednak w dużym stopniu narażony na globalne wstrząsy i trendy, takie jak automatyzacja i transformacja ekologiczna, które mogą wpłynąć na stopę zatrudnienia w przyszłości. Rząd powinien wdrożyć przebranżawiające szkolenia oraz oferować pracownikom większe możliwości przekwalifikowania się.

Bardzo ważne jest również podnoszenie kwalifikacji całego społeczeństwa. Miałby być to osiągnięte za pomocą szerszego zdobywania kompetencji w miejscu pracy, ukierunkowanego finansowania mającego na celu poprawę jakości szkolnictwa wyższego, silniejsze zachęty do uczenia się dorosłych i większą liczbę szkoleń dla osób bezrobotnych.

Jeżeli Słowacja chce wyrwać się ze złej passy, powinna według ekspertów ukierunkować wsparcie na badania i rozwój dla przedsiębiorców. Wdrażanie technologii ze szczególną uwagą na małe firmy może pomóc w przezwyciężeniu ograniczeń finansowych i zwiększeniu ich potencjału innowacyjnego. Dodatkowo może zminimalizować skutki powolnej utraty konkurencyjności międzynarodowej.

Najbiedniejszy stan w USA jest dwa razy bogatszy od Polski