Polska przez ostatnie kilkadziesiąt lat zadziwiała świat swoim tempem konwergencji do Europy Zachodniej. Wiele osób może jednak słusznie stwierdzić, że był to m.in. efekt naszego zacofania względem bogatszej części świata, a także korzystaliśmy bardzo znacząco na członkostwie w Unii Europejskiej. Jest to prawda, z tego powodu nasze tempo wzrostu w przyszłości najpewniej spadnie. Chyba że podejmiemy odpowiednie środki. Konsensus Warszawski ma nam zapewnić kolejne 30 lat złotego wieku w Polsce i dołączenie do światowej czołówki pod względem bogactwa, rozwoju oraz jakości życia.
Konsensus Warszawski — pomysł prosto z Banku Światowego
Pomysłodawcą nowego modelu wzrostu jest Marcin Piątkowski. Profesor ekonomii Akademii Leona Koźmińskiego oraz starszy ekonomista Banku Światowego. Współtworzył strategię dla Ukrainy, a w pracy zawodowej czynnie doradza w sprawach gospodarczych Azjatyckim Tygrysom, m.in. Chinom.
Jednak czym tak właściwie jest Konsensus Warszawski? Konsensus Warszawski to nowy model wzrostu dla regionu Europy Środkowo-Wschodniej mający na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom gospodarczym wynikających z dużego tempa konwergencji, starzejącego się społeczeństwa oraz innych czynników, które są wskazywane jako zagrożenie dla rozwoju naszej gospodarki.
Zobacz także: Potrzebna nam Wizja Polski, która będzie drogowskazem dla rozwoju państwa
Konsensus Warszawski prof. Marcina Piątkowski opiera się na 10 filarach:
- Wzmocnienie instytucji
- Zwiększenie oszczędności krajowych
- Promowanie edukacji i innowacyjności
- Zwiększenie stopy zatrudnienia
- Otwarcie się na imigracje
- Konkurencyjny kurs waluty
- Silny nadzór nad sektorem finansowym
- Urbanizacja
- Inkluzywny wzrost
- Dbałość o dobrostan
Jej dopełnieniem ma być polityka gospodarcza oparta na 5I: Instytucje, Inwestycje, Innowacje, Imigracje, Inkluzywność.
Konsensus Warszawski ma na celu sprawienie, że Polska w ciągu życia jednego pokolenia spełni program 30-20-10. Po pierwsze Polska miałaby wyjść do grona 30 najbogatszych państw świata. Musiałaby osiągnąć PKB per capita w cenach stałych równy obecnej Francji. Oznaczałoby to, że znaleźlibyśmy się w gronie 10% najbogatszych ludzi świata.
Drugim celem jest wejście do pierwszej 20 państw o najwyższym poziomie jakości życia i poziom szczęście. Obecnie jesteśmy na 25. miejscu. Ostatnim celem powinno być dołączenie do pierwszej 10 państw twardego jądra. Jak określił to profesor Piątkowski, jest to wąska grupa państw, która dzięki swojej innowacyjności, gospodarce i kulturze „pcha świat do przodu”.
Konsensus Warszawski zdaniem prof. Piątkowskiego jest niezbędny jeżeli Polska chce kontynuować proces konwergencji z Europą Zachodnią.
Konsensus Warszawski i jego podstawy
Podstawą Konsensusu Warszawskiego ma być wzmocnienie instytucji. Profesor przekonuje, że to instytucje w dużej części odróżniają bogate państwa od biednych. Skłania się bardzo w kierunku instytucji zachodnich, które zwalczają korupcję, zapewniają ochronę własności, poszanowanie prawa oraz ogólnie rozumianej praworządności. Uważa, że zachodnie normy postępowania sprzyjają wzrostowi gospodarczemu.
Dobrym przykładem jest, chociażby korupcja czy oligarchizacja. Mimo występowania tych patologii na Zachodzie są one w znaczący sposób ograniczone i piętnowane. W przeciwieństwie chociażby do państw na wschód od Unii Europejskiej. Dobrze oddaje to powiedzenie, że na Zachodzie idzie się po władze gdy ma się już pieniądze, na wschodzie idzie się po władze dla pieniędzy. Instytucje ustalają reguły gry, w których porusza się społeczeństwo. To one mogą uwolnić potencjał gospodarczy. Bardzo ważne, aby były one dla każdego jednakowe.
Zobacz także: Litwa wybrała Zachód i kapitalizm, Białoruś wybrała Rosję i socjalizm. Teraz dzieli je przepaść
Profesor twierdzi, że instytucje w Polsce powinny zapewniać otwarty i konkurencyjny rynek. Próg wejścia do niego powinien być niski i niedyskryminujący. Działalność gospodarczą w Polsce powinien móc prowadzić każdy, kto będzie tego chciał bez względu na pochodzenie. Chodzi także o ograniczenie licencji, zezwoleń i procedur rejestracyjnych. Usprawnienie procesu ogłaszania niewypłacalności, a także rozwój organów antymonopolowych pod względem zasięgu i kompetencji tak, aby dorównywały pozycją nawet bankom centralnym.
Dodatkowo Polska powinna zlikwidować wszelkie przywileje, w tym podatkowe, wybranych grup. Piątkowski zaznacza jednak, że musi się to odbywać z wyłączeniem osób ubogich. Innym punktem jest działanie na stopie UE. Polska powinna czynnie lobbować za korzystnymi dla siebie zmianami tj. liberalizacja rynku usług we wspólnocie. Zwiększyłoby to PKB UE o dodatkowe 5-14% i poprawiło innowacyjność oraz jakość miejsc pracy.
W kontekście Polski chodzi również o poprawę tempa rozpatrzeń spraw sądowych oraz przyspieszenia wydawania decyzji przez urzędy, a także samego przyśpieszenia ich pracy.
Oszczędności i edukacja
Profesor wychodzi z założenia, że niskie oszczędności krajowe ograniczą w przyszłości inwestycje. Już zauważa, że poziom inwestycji w naszym państwie plasuje się poniżej 20%. Jest to znacznie poniżej średniej dla państw OECD. Musimy go podnieść. Azjatyckie Tygrysy przez dziesięciolecia inwestowały 30% swojego PKB. Dodatkowo poziom inwestycji spadnie po ograniczeniu środków z UE, zwłaszcza po ewentualnym wstąpieniu Ukrainy.
Brak wzrostu oszczędności może uniemożliwić poradzenie sobie z problemem braku siły roboczej w przyszłości. Przedsiębiorstwa muszą inwestować, aby dokonać substytucji pracy. Plus niskie oszczędności krajowe uniemożliwiają Polsce nabywanie aktywów zagranicznych. Według profesora gdybyśmy inwestowali 25% PKB moglibyśmy utrzymać wzrost PKB per capita na poziomie 3% rocznie do 2030 roku. Oznacz to wynik lepszy aż o 0,7 p.p. niż w prognozach.
Zobacz także: Kuehne+Nagel planuje podbój Azji? Gigant przejął malezyjskiego operatora
Zwiększenie poziomu edukacji w Polsce pomoże nam pozostać wciąż konkurencyjnym na rynku międzynarodowym po zwiększeniu kosztów pracy. Z czasem będziemy musieli przejść do sektora wyrafinowanych usług tj. finanse czy logistyka. Wysoka jakość kapitału ludzkiego będzie miała ogromne znacznie przy przejściu z przemysłu na usługi. W tym celu należy zreformować uczelnie wyższe, a także zainwestować w edukację początkową.
Kluczowym przy zachowaniu tempa wzrostu jest stopień innowacyjności. Polska musi przestać być biernym odbiorcą, ale musi sama zacząć tworzyć innowacje. Innowacyjność przekłada się na wydajność pracy w gospodarce. Polska jeszcze niestety odstaje pod tym względem od Europy Zachodniej. Ważne jest, aby sektor publiczny i prywatny współpracowały przy tworzeniu i wdrażaniu innowacji. Administracja publiczna musi być przykładem wykorzystania nowych metod i technologii. Ważne jest wsparcie publiczne, aby pobudzić innowacje w sektorze prywatnym, zwłaszcza w przemyśle.
Zatrudnienie, imigracja i kurs złotego
Aby móc dorównać gospodarczo Zachodowi musimy zwiększyć swoją stopę zatrudnienia. Co prawda poradziliśmy sobie z bezrobociem, jednak musimy zwiększyć liczbę ludzi wypracowujących bogactwo. Mniejsza liczba pracujących to mniejszy PKB, mniejsze wpływu podatkowe, a także większe obciążenie fiskalne. Gdyby stopa zatrudnienia osób starszych wynosiła tyle, co w Niemczech nasze PKB byłoby większe o 6%. Przy zwiększeniu zatrudnienia kobiet i młodzieży moglibyśmy je zwiększyć nawet o 10%. Piszemy o tym więcej: System emerytalny w Polsce wymaga naprawy [RAPORT OG]. Oczywiście powinniśmy dążyć do poprawienia warunków pracy.
Związana z zatrudnieniem jest również imigracja. W Polsce już teraz powoli zaczyna brakować rąk do pracy. Przy obecnej dzietności liczba Polaków będzie spadać. Według prognoz starzenie się społeczeństwa naszego państwa będzie jednym z najgwałtowniejszych w Europie. Możemy się zestarzeć, zanim się wzbogacimy. W przeciwieństwie do Japonii, która wcześniej stała się bogata. W tym celu potrzebna jest przemyślana polityka imigracyjna i asymilacyjna państwa. Ważne jest, aby Polska ściągała do siebie utalentowaną i wykształconą populację. Według profesora celem Polski powinno być zwiększenie populacji państwa do 50 milionów do 2050 roku.
Zobacz także: Polska może grać w pierwszej lidze. Musimy wykorzystać szanse jakie przed nami stoją
Eksport pomaga wzbogacić się biednym państwom. To tak sukces osiągnęły Azjatyckie Tygrysy. W tym pomocny jest atrakcyjny kurs walutowy. Jak mówi Piątkowski:
Zbyt mocna waluta nie tylko osłabia eksport, ale również zmniejsza atrakcyjność państwa dla zagranicznych inwestorów i sprzyja przenoszeniu zasobów z sektorów nastawionych na sprzedaż produktów za granicę do mniej produktywnych sektorów niehandlowych.
Aby kontrolować zbytnio umacniającą się walutę niezbędna jest interwencja banku centralnego, który cały czas powinien pilnować tego aspektu. Bardzo ważne jest również niedopuszczenie do sytuacji gdy płace rosną szybciej niż wydajność płacy. W Polsce nam to jeszcze nie grozi, jednak jest to sytuacja niepożądana, podkopująca konkurencyjność państwa i prowadząca do kryzysu i stagnacji. W tym miejscu istotny jest aspekt przyjęcia euro i tego, czy państwa zdecydują się na ten ruch. Więcej: „Rzeczpospolita” publikuje artykuł o euro, który jest bzdurą. Przedstawiamy fakty
Banki, urbanizacja oraz równość i dobrobyt
Banki, czy ogólnie sektor finansowy jest specyficzny. Ogólnie pozytywnie wpływa na wzrost gospodarczy zapewniając finansowanie inwestycjom, jednak z drugiej strony może być bardzo niebezpieczny czego dowiódł rok 2008 oraz światowy kryzys finansowy. Mimo że sektor bankowy jest w Polsce jednym z najmniejszych w Unii Europejskiej państwo powinno umocnić nad nim mechanizmy kontroli, aby przeciwdziałać potencjalnym zagrożeniom zwłaszcza w zakresie bankowej działalności spekulacyjnej.
Konsensus Warszawski zwraca uwagę na rolę urbanizacji w rozwoju państwa. Jak twierdzi profesor istnieje dodatnia korelacja między urbanizacją a rozwojem. To miasta są gniazdami innowacji oraz postępu technologicznego, a także nauki. Większość wymienionych wcześniej punktów może zostać osiągniętych razem z zachodzeniem procesu urbanizacji. Rozwój miast pobudza wzrost gospodarczy. Według profesora w Polsce proces ten zachodzi z opóźnieniem. W 2015 roku poziom urbanizacji Polski wynosił 61% gdzie średnia dla UE to 75%. Jesteśmy również mniej zurbanizowani niż Czesi, Węgrzy, czy Słowacy. Chociaż w ich przypadku kilka aglomeracji miejskich stanowi większość państwa. Prawdą jest jednak to, że Warszawa jest jedną z najmniejszych stolic w zestawieniu z populacją państwa.
Zobacz także: Planowanie przestrzenne, czyli patologia polskich samorządów
Profesor Piątkowski zaznacza, że w pogoni za wzrostem nie powinniśmy pogłębiać różnic socjalnych. Zwiększenie dystansu między bogatymi i biednymi według literatury może doprowadzić do wolniejszego tempa wzrostu. Piątkowski wpadł na pomysł aby postarać się ułatwić wejście w dorosłość młodym ludziom zapewniając im odpowiedni kapitał. Taka pomoc miałaby być sfinansowana z unijnego podatku od korporacji międzynarodowych działających w UE. Zapewniłoby to wyższą stopę, życia, lepszy start, podniosło poziom samodzielności i satysfakcji a także wspierało inkluzywność i w miarę możliwości równe szanse. W zamyśle profesora program miałby obowiązywać w całej Unii Europejskiej. Optymalny poziom nierówności dochodowych powinien być utrzymany na poziomie 30 punktów Giniego.
PKB ukazuje rozmiar gospodarki jednak nie jest wyznacznikiem jakości życia. Poza samym PKB to właśnie na jakości powinniśmy się skupić. Polityka gospodarcza państwa powinna zwracać uwagę również na aspekty przestrzenne ekologiczne, czy niwelujące wszelkie niedogodności związane z pogonią za PKB. Ważne jest zwalczanie i przeciwdziałanie wszystkim dolegliwościom współczesnego świata, czyli chorobom psychicznym, depresji oraz alienacji.
Podsumowanie
Według profesora Konsensus Warszawski wymaga nowego podejścia do wdrażania polityk gospodarczych. Chodzi o ciągłą ewolucję, zmianę i dostosowywanie. Długookresowa polityka nie może zaniedbywać ważnych elementów w krótkim okresie. Dodatkowo nie może pozostawać skostniała i sztywna. Należy ją modyfikować w zależności od potrzeb, a elementy, które się nie sprawdzają należy odrzucać.
Po pierwsze rządy nie powinny bać się eksperymentować. Chodzi o nowe instytucje, polityki i instrumenty jej wykonywania. Jak powiedział kiedyś Grocjusz, prawa i rozwiązania należy dostosowywać do realiów istniejących w konkretnym państwie. Drugą sprawą jest pragmatyczne ocenianie tych eksperymentów. Niezbędne jest oszacowanie co poszło dobrze a co źle. Dobre polityki trzeba rozwijać, a złe wygaszać. I po trzecie do wdrażania wszelkich polityk należy podejść z pragmatyzmem. Wybierać te rozwiązania które pomogą osiągnąć cel, a nie doraźnie zaspokoją interes partyjny.
Zobacz także: Wiemy kiedy Polska rozwijała się najszybciej. Okres nie jest taki oczywisty
Według szacunków profesora wdrożenie Konsensusu Warszawskiego przyczyniłoby się do zwiększenia tempa wzrostu PKB per capita Polski aż o 1 p.p. rocznie. Oznacza to, że w ciągu najbliższych 50 lat moglibyśmy ponad podwoić swój dochód. Co ciekawe obliczenia profesora zakładały, że do 2030 roku Polska w PKB per capita PPP osiągnie 80% poziomu Europy Zachodniej. Jednak m.in. ze względu na ostatnie lata kryzysowe Polska już teraz osiągnęła bardzo zbliżony poziom. Oznacza to, że po wdrożeniu Konsensusu Warszawskiego prawdopodobnie nie musielibyśmy czekać, aż do 2070 roku, aby dogonić pod względem bogactwa Europę Zachodnią.
Ważne jest tylko, aby Polska nie zmarnowała szansy, która przed nią stoi. Model „jazdy na gapę” powoli się wyczerpuję. Politycy nie mogą przespać momentu gdy powinniśmy wejść za kółko i sami kierować swoim rozwojem. Inaczej reszta Europy zostawi nas na najbliższym przystanku.
