Polska klasa nauczycielska stanowi jedną z najmniej zarabiających grup pracowników w kraju, mimo iż wielu z nich posiada wysokie kwalifikacje i długie lata doświadczenia. Sytuacja ta nie tylko pokazuje niedostateczne wynagrodzenie nauczycieli w aktywnej służbie, ale także tych, którzy poświęcili swoje życie pracy z młodymi ludźmi i teraz cieszą się emeryturą. Zarobki nauczycieli są przy tym znacznie zaniżone, co może wpływać na jakość edukacji w Polsce. Zatem ile zarabia nauczyciel w Polsce w 2023 roku?
Zarobki nauczycieli w Polsce. Struktura wynagrodzeń
Rzut oka na system wynagrodzeń nauczycieli pokazuje, że płace rosną wraz z osiągniętymi stopniami awansu zawodowego. Jednak wzrasta również wymaganie dotyczące kwalifikacji i doświadczenia. Minister Edukacji i Nauki, w rozporządzeniu z dnia 24 lutego 2023 roku, określił minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli w Polsce.
Według tego rozporządzenia nauczyciel początkujący otrzymuje minimalne wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3690 zł brutto, nauczyciel kontraktowy zarabia średnio o 200 zł brutto więcej niż minimalne wynagrodzenie. Natomiast nauczyciel mianowany, który musi posiadać co najmniej siedem lat doświadczenia zawodowego oraz spełniać szereg innych wymagań, otrzymuje 3890 zł brutto. Nauczyciel dyplomowany, czyli ten z najwyższym stopniem w hierarchii, zarabia minimalnie 4550 zł brutto, ale wymaga to posiadania co najmniej dziesięciu lat doświadczenia zawodowego i spełnienia surowych kryteriów.
Czytaj również: Ile zarabia policjant? Dowiedz się, ile wynoszą zarobki w policji
Do średniego wynagrodzenia każdego nauczyciela są dodawane niektóre dodatki. Są to na przykład dodatek za wysługę lat, dodatek za pracę w trudnych warunkach, dodatek funkcyjny, dodatek za wychowawstwo, dodatek za pracę opiekuńczo-wychowawczą, dodatek za pracę w poradni psychologiczno-pedagogicznej, dodatek za pracę w szkole specjalnej czy dodatek za pracę w placówce oświatowo-wychowawczej. Oznacza to, że często średnie wynagrodzenie nie opiera się na rzeczywistych warunkach.
Jak informuje serwis Strefa Edukacji, średnio nauczyciel w Polsce w 2023 roku zarabia 5 686 zł brutto. Największe zarobki osiągają nauczyciele z województwa mazowieckiego — średnio 6 261 zł brutto. Nauczyciele z województwa podkarpackiego zarabiają najmniej, bo średnio 4 907 zł brutto. Niemniej jednak należy pamiętać, że średnie wynagrodzenie obejmuje między innymi dodatki czy odprawy przyznawane nauczycielom przechodzącym na emeryturę.
Co istotne według Artykułu 6. ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę:
[…] Do obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych.
Należy zwrócić uwagę, że nie wszystkie dodatki są uwzględniane w obliczeniach wysokości wynagrodzeń nauczycieli. Dotyczy to nagród jubileuszowych, odpraw związanych z przejściem na emeryturę, wynagrodzeń za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatków za pracę nocną oraz dodatków za staż pracy.
Ile zarabia nauczyciel w Polsce? Minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego przypisane nauczycielom od 1 stycznia 2023 roku:
Minister Edukacji twierdzi, że nauczyciele dostali „rekordowe podwyżki” w 2023 roku. Jednakże, w kontekście rosnącej płacy minimalnej, te podwyżki stają się mniej zauważalne. Płace nauczycieli, w rezultacie, zbliżają się do płacy minimalnej. Ta sytuacja wpływa negatywnie na motywację do wykonywania zawodu. Wpływa to także na prestiż pracy nauczyciela, zwłaszcza że dynamika wzrostu ich wynagrodzeń jest znacznie słabsza. W konsekwencji obniża się atrakcyjność zawodu nauczyciela.
Propozycje ZNP na poprawę sytuacji zarobków nauczycieli
Związek Nauczycielstwa Polskiego, z pomocą posłów Lewicy, przedłożył w Sejmie projekt nowelizacji Karty Nauczyciela. Zakłada on 20-procentowy wzrost wynagrodzeń nauczycieli od 1 lipca 2023 r. Niestety mimo wysłania wniosku do Marszałek Sejmu o pilne procedowanie dokumentu do tej pory nie uzyskał odpowiedzi na swoje postulaty. Dlatego 5 lipca 2023 r., ZNP zdecydował się na wysłanie apelu do Marszałek Sejmu, Elżbiety Witek, który dotyczył procedowania projektu ustawy.
Projekt ustawy nowelizacji Karty Nauczyciela, który przewiduje gwarancję podwyżki o 20% dla wszystkich nauczycieli od 1 lipca 2023 r., został złożony w Sejmie pod 9 marca przez ZNP. W praktyce oznaczałoby to wzrost zarobków nauczycieli na wszystkich stopniach awansu o 796,31 zł.
ZNP wyraziło swoje zaniepokojenie w otwartym liście do Marszałek Sejmu. Pomimo wielokrotnych petycji, Marszałek Sejmu nie przypisała jeszcze numeru projektowi ustawy. To w praktyce oznacza, że nie rozpoczęto procesu legislacyjnego. Autorzy listu dodatkowo zaznaczyli, że finansowa sytuacja nauczycieli pogarsza się, a jest to spowodowane niskimi wynagrodzeniami, wysoką inflacją i rosnącymi cenami.
Tak wyglądają zarobki nauczycieli w porównaniu do #płacaminimalna.https://t.co/LsfyVyhS5F pic.twitter.com/MZ8u6gjDdw
— Alicja Defratyka (@AlicjaDef) June 13, 2023
Realizacja zaproponowanych zmian przez ZNP wymagałaby jednak podniesienia minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, a także dodatków do wynagrodzenia. Autorzy projektu nowelizacji przeliczyli potencjalny wzrost średniego wynagrodzenia nauczycieli. Według ich obliczeń, przy wprowadzeniu proponowanych regulacji, wynagrodzenie znacząco wzrosłoby w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 roku.
Otóż dla nauczyciela początkującego oznaczałoby to wzrost średniego wynagrodzenia na poziomie 5733,43 zł brutto, co stanowi wzrost o 955,57 zł brutto. Nauczyciel mianowany mógłby liczyć na 6848,26 zł brutto, co jest wzrostem o 1114,83 zł brutto. Natomiast nauczyciel dyplomowany otrzymałby wynagrodzenie na poziomie 8759,41 zł brutto, co oznacza wzrost o 1433,36 zł brutto.
Zarobki nauczycieli w 2023 są na żenująco niskim poziomie
Związek Nauczycielstwa Polskiego zwrócił uwagę na konsekwencje ostatniej podwyżki płacy minimalnej. Od lipca 2023 roku wynosi ona 3 600 zł. Ten krok znacząco zatarł różnice między wynagrodzeniem nauczycieli a płacą minimalną. Nauczyciel na początku swojej kariery zawodowej zarabia teraz jedynie o 90 zł więcej, niż wynosi płaca minimalna. Sytuacja jest jeszcze bardziej dramatyczna w przypadku nauczycieli z wyższym wykształceniem, ale bez przygotowania pedagogicznego. Ich wynagrodzenie jest równoznaczne z płacą minimalną. Taka sytuacja, jak zaznaczył ZNP, pogłębia proces pauperyzacji środowiska nauczycielskiego.
#ZNP domaga się 20-procentowych podwyżek dla nauczycieli od lipca br.‼️
Przygotowaliśmy odpowiednią ustawę i złożyliśmy projekt w Sejmie.
Dzisiaj mamy:
❌rekordowo wysoką inflację
❌rekordowo niskie pensje w oświacie – 3690 zł brutto dla początkującego nauczyciela.#inflacja pic.twitter.com/BqC8BQfR9E
— ZNP (@ZNP_ZG) June 7, 2023
Czytaj również: Eskalacja na Morzu Czarnym. Rosja atakuje ukraińskie terminale zbożowe
W liście ZNP podkreśliło również, że nauczyciele oczekują na podwyżki. Warunki pracy pogarszają się, prawo oświatowe ciągle się zmienia, a podstawa programowa jest przeładowana. To wszystko tworzy sytuację, która z każdym dniem staje się coraz bardziej tragiczna, powodując braki kadrowe w szkołach i placówkach oświaty.
Z tego powodu Związek Nauczycielski Polskiego domaga się jak najszybszego rozpoczęcia procesu legislacyjnego, który pozwoliłby na podwyżki dla nauczycieli. Związek podkreślił również, że widzi konieczność spotkania z Marszałek Sejmu, aby omówić problemy występujące w szkołach, przedszkolach i placówkach oświatowo-wychowawczych.
Zarobki nauczycieli muszą być bardziej przejrzyste. System wynagrodzeń musi być sprawiedliwszy
Wielu ludzi ma trudności ze zrozumieniem skomplikowanego systemu wynagrodzeń nauczycieli, który opiera się na wielu dodatkach i premiach. To często prowadzi do nieporozumień. Nauczycieli i ich wynagrodzenia potrzebują reformy, która uczyni system bardziej przejrzystym i sprawiedliwym. Jeżeli takie zmiany nie nastąpią, zawód nauczyciela może stać się mniej atrakcyjny dla młodych, zdolnych osób, które mają potencjał, by kształtować przyszłe pokolenia. A to z kolei pogłębi i tak duże niedobory pracowników w polskiej edukacji oraz zmniejszy poziom nauczania w naszym kraju.
