Bony energetyczne mogą działać lepiej niż tarcza antyinflacyjna

Grupa badaczy z Instytutu Badań Strukturalnych, w skład której weszli Jakub Sokołowski, Jan Frankowski i Joanna Mazurkiewicz postanowiła sprawdzić, w jaki sposób najlepiej zrekompensować wzrost cen energii ubogim. W ramach swojej analizy porównali oni zapowiedzianą przez rząd tarczę antyinflacyjną i zaproponowany przez nich program oparty na bonach energetycznych. Naukowcy stwierdzili, że ich propozycja jest lepsza od tej rządowej. Zaznaczyli oni, że bony energetyczne kosztowałaby budżet mniej, niż tarcza antyinflacyjna i do tego faktycznie pomogłoby najuboższym.

Dlaczego ceny energii rosną?

Ostatnio w Polsce można zaobserwować szybki wzrost cen energii. Ten został spowodowany wieloma czynnikami. Po pierwsze po kryzysie związanym z pandemią koronawirusa, gospodarki wielu krajów zaczęły się odbudowywać. Doprowadziło to do znacznego wzrostu popytu na energię, której podaż została ograniczona między innymi przez Gazprom. Otóż to rosyjskie przedsiębiorstwo postanowiło wykorzystać fakt, że kontroluje aż tak wiele magazynów w Europie i zaczęło znacznie ograniczać ich przepustowość, doprowadzając tym samym do ograniczenia podaży gazu. 

Równie ważnym czynnikiem, który bardzo przyczynił się do wzrostu cen energii w Polsce, jest sytuacja na rynku uprawnień do emisji CO2. Uprawnienia stanowią już 59% ceny prądu! Oznacza to, że gdyby nie unijna polityka klimatyczna i związane z nią ceny uprawnień do emisji CO2, to rachunki za prąd w Polsce byłyby o ponad połowę niższe. 

Zobacz także: Uprawnienia do emisji CO2 stanowią 60% ceny prądu

Rządowa tarcza antyinflacyjna ma wiele mankamentów

Według analityków opisane tutaj czynniki w najbliższych miesiącach nie ustąpią, a więc ceny energii nie spadną. Z tego powodu jak zauważają badacze Instytutu Badań Strukturalnych, jedynym sposobem, który może uchronić ubogich przed wysokimi rachunkami za energię, jest interwencja państwa. Jednakże ta zaproponowana przez aktualną władzę ma, według naukowców, wiele mankamentów. 

W ramach zaproponowanej przez rząd tarczy antyinflacyjnej ma głównie dojść do tymczasowego obniżenia wielu podatków nałożonych na energie i surowce energetyczne. Jednakże, jak zauważają eksperci, wspomniane rozwiązanie znacznie bardziej pomoże bogatym niż biednym. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, osoby znajdujące się w najbogatszym pod względem dochodów decylu na tarczy antyinflacyjnej zyskają miesięcznie prawie dwa razy więcej, niż osoby najbiedniejsze. 

Źródło: Jakub Sokołowski, Jan Frankowski, Joanna Mazurkiewicz; Tarcza czy bon: jak rekompensować wzrost cen energii ubogim?”

Zobacz także: Rządowa tarcza antyinflacyjna – założenia

Jednak na tym nie kończą się mankamenty rządowego programu. Badacze wskazują również na to, że tarcza antyinflacyjna jest rozwiązaniem nieefektywnym z punktu widzenia polityki klimatycznej. Jak możemy wyczytać w badaniu:

Tarcza antyinflacyjna zniechęca do inwestycji w efektywność energetyczną budynku, nieemisyjne źródło energii lub ekologiczny transport. Obniżka cen nie motywuje do zmniejszania konsumpcji energii i paliw transportowych wśród zamożnych rodzin. W związku z powyższym tarcza antyinflacyjna będzie negatywnie wpływać na realizację celów polityki klimatycznej.

Bony energetyczne działają lepiej niż tarcza antyinflacyjna?

Zamiast tarczy antyinflacyjnej naukowcy proponują bony energetyczne, czyli specjalne świadczenie celowe na pokrycie wydatków na energię. Według badaczy, bony energetyczne uprawniałaby do otrzymania dochodów prawie 2,3 mln gospodarstw domowych zagrożonych ubóstwem energetycznym. 

Średnia kwota bonu miałaby odpowiadać medianie wydatków na energię w 2020 r. wśród ubogich energetycznie gospodarstw domowych. Oznacza to, że osoby w ubogich energetycznie gospodarstwach domowych składających się z czterech i więcej osób otrzymałyby 275 złotych miesięcznie, a ludzie tworzący ubogie energetycznie jednoosobowe gospodarstwa domowe otrzymałaby 100 złotych miesięcznie. Co więcej, ludzie, którzy zdecydują się przystąpić do programu Czyste Powietrze lub Stop Smog, w ramach opisanego programu otrzymałaby środki większe o 50 proc. 

Jak wskazują badacze, bony energetyczne mają wiele przewag nad rządową tarczą antyinflacyjną. Po pierwsze będą one kosztować budżet mniej. Szacowany koszt wprowadzenia programu badaczy to około 9 miliardów złotych, a rządowej tarczy 10 miliardów złotych. Po drugie bony energetyczne skutecznie zachęcają do dołączenia do programu termomodernizacji i wymiany źródeł ciepła. Wpływają one pozytywnie na realizację celów polityki klimatycznej. Do tego, jak wynika z wyliczeń badaczy, najbardziej pomogą one najuboższym. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, na nich skorzystają ludzie znajdujący się w najbiedniejszych decylach dochodowych. 

Źródło: Jakub Sokołowski, Jan Frankowski, Joanna Mazurkiewicz; Tarcza czy bon: jak rekompensować wzrost cen energii ubogim?

Zobacz także: Dopłaty do prądu mają zostać zreformowane przez rząd