Zmiany stóp procentowych budzą duże zainteresowanie zwłaszcza w ostatnich miesiącach. Wszystko dlatego, że wpływają na polską gospodarkę, a co za tym idzie sytuację każdego Polaka. Problem jest jeszcze większy, jeśli w grę wchodzi spłacane zobowiązanie kredytowe. Czym są stopy procentowe i jakie mają znaczenie dla rynku?
Co to jest stopa procentowa?
Stopa procentowa to cena pieniądza, która stanowi wynagrodzenie za jego pożyczenie. Obowiązuje zarówno, gdy udostępniającym środki jest bank, jak i gdy to instytucja finansowa otrzymuje środki w depozyt. Stopy procentowe znajdują również zastosowanie do transakcji pomiędzy bankami.
Stopy procentowe mają jednak ogromne znaczenie nie tylko dla bezpośrednich uczestników stosunków prawnych. Nie ma wątpliwości, że są istotnym kryterium podczas podejmowania decyzji o skorzystaniu z finansowania bądź odłożenia planów związanych z pożyczką czy kredytem na później. Jednocześnie nie można zapominać, że polityka pieniężna w zakresie stóp procentowych jest tak prowadzona, aby zapewnić stabilność polskiej walucie. Decyzje w tym zakresie są więc bezpośrednio powiązane z sytuacją na krajowym rynku i mogą wpływać na różne jego aspekty.
Kto ustala w Polsce wysokość stóp procentowych?
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim rozstrzyga, że za ustalanie wysokości stóp procentowych w Polsce odpowiedzialna jest Rada Polityki Pieniężnej. To organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego, który składa się z prezesa i dziewięciu członków powoływanych co 6 lat. Dokładna długość kadencji jest każdorazowo ustalana tak, aby uniezależnić skład osobowy rady od zmian władzy.
Rada Polityki Pieniężnej podejmuje decyzje w zakresie wysokości stóp procentowych na podstawie aktualnej sytuacji na rynku. Obrady mają miejsce na posiedzeniach.
Jakie czynniki są kluczowe w czasie podejmowania decyzji o zmianie wysokości stóp procentowych?
Aktualnie w Polsce obowiązuje strategia bezpośredniego celu inflacyjnego. Optymalny poziom inflacji został ustalony na poziomie 2,5% z możliwym odchyleniem +/- 1%. Aby osiągnąć cel, NBP dostosowuje poziom stóp procentowych do aktualnej sytuacji. Jakie czynniki wpływają na ich wysokość?
To przede wszystkim założenia polityki pieniężnej na kolejny okres. Są one ustalane z uwzględnieniem raportu inflacyjnego, a także sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej przygotowywanego przez NBP i sprawozdań z posiedzeń RPP. Pod uwagę jest również brany poziom kursu oraz ogólna sytuacja krajowych finansów.
Jakie stopy procentowe występują w Polsce?
W Polsce występuje kilka rodzajów stóp procentowych, od których zależy m.in. oprocentowanie produktów takich jak pożyczka czy kredyt. Każdy z nich ma inne przeznaczenie.
- Stopa referencyjna – odzwierciedla minimalną cenę, po której bank przeprowadza operacje otwartego rynku (skup bądź sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych) na rynku międzynarodowym.
- Stopa lombardowa – cena, po której udzielane są pożyczki pod zastaw papierów wartościowych bankom przez Narodowy Bank Polski. Stanowi podstawę do wyznaczania maksymalnego oprocentowania kredytów i pożyczek.
- Stopa depozytowa – najniższe możliwe oprocentowanie występujące na rynku bankowym. Określa, jakie jest oprocentowanie jednodniowych depozytów banków w NBP.
- Stopa redyskontowa – stopa procentowa, po której NBP skupuje weksle od banków komercyjnych.
- Stopa dyskontowa weksli – wartość obowiązująca w przypadku przyjmowania przez NBP od banków komercyjnych wcześniej dyskontowanych weksli.
Kiedy stopy procentowe rosną?
Wzrost inflacji prowadzi do podwyższania cen podstawowych produktów i usług. Oprócz problemów dla domowego budżetu, sytuacja tego typu stwarza również zagrożenia dla gospodarki. Wysoka inflacja sprawia, że siła nabywcza obniża się – pieniądza jest za dużo w obiegu.
W takiej sytuacji Rada Polityki Pieniężnej musi podejmować działania zmierzające do zahamowania wzrostu cen. Odpowiednia w tym momencie jest restrykcyjna polityka monetarna. Wzrost stóp procentowych sprawia, że rośnie cena pieniądza. Oprocentowanie kredytów jest wyższe, więc zainteresowanie inwestycjami o wyższym poziomie ryzyka obniża się. Ludzie trzymają pieniądze na lokatach, więc tempo wzrostu PKB spada, jednak najważniejsze jest zapewnienie stabilności waluty. Podwyższenie stóp procentowych w warunkach rosnącej inflacji jest więc często stosowanym rozwiązaniem – wskazuje ekspert VIVUS.
Kiedy stopy procentowe maleją?
Może się wydawać, że inflacja jest zjawiskiem niekorzystnym. Należy jednak pamiętać, że jeśli jest ona utrzymywana w założonych, bezpiecznych granicach, to stanowi zjawisko naturalne. Równie niekorzystna może być deflacja – czyli sytuacja odwrotna do inflacji.
Zobacz także: Dodatnie realne stopy procentowe doprowadzą do eutanazji gospodarki. Spadek inflacji będzie tylko skutkiem ubocznym
W warunkach deflacji obniża się popyt, ponieważ uczestnicy rynku liczą na dalsze obniżki cen. Konieczne jest wtedy najczęściej wprowadzenie ekspansywnej polityki, która polega na obniżeniu stóp procentowych. Rośnie podaż pieniądza, a kredyty są tańsze. Wzrasta konsumpcja i inwestycje. W ten sposób gospodarka rozwija się. To często stosowane rozwiązanie w warunkach recesji.
Dla osób spłacających kredyty hipoteczne ze zmienną stopą procentową, obniżenie stóp procentowych wiąże się ze spadkiem wysokości rat. Z tego powodu jest pożądaną sytuacją ze strony kredytobiorców.
Jaka jest tendencja w zakresie wartości stóp procentowych?
Wysokość stóp procentowych jest istotnym elementem polityki pieniężnej. Od 2020 roku wskaźniki przez długi okres utrzymywały się na niskim poziomie. Głównym celem takiej polityki była chęć złagodzenia skutków pandemii.
Rosnąca inflacja sprawiła jednak, że od października 2021 roku stopy procentowe sukcesywnie podwyższano. Również w 2022 roku nie doszło do zmiany sytuacji. Kolejne podwyżki sprawiły, że aktualnie stopy procentowe są najwyższe od kilkunastu lat. Dla kredytobiorców hipotecznych wiąże się to z podwyższeniem comiesięcznej raty nawet o kilkaset złotych.
