Jak działa system finansowy, czyli o bankowej teorii kreacji kredytu
Pokazujemy badanie, które przedstawia, jak działa system finansowy i obala dość powszechny mit powielany nawet we współczesnej literaturze naukowej.
Ostatnie zawirowania w amerykańskim i europejskim systemie finansowym ponownie zmuszają do refleksji nad stabilnością sektora bankowego. Czy mimo szerokiej regulacji i nadzoru makroostrożnościowego po kryzysie finansowym w 2008 roku, system finansowy wciąż podatny jest na destabilizację prowadzącą do recesji? Okazuje się, że tak, a iskrą mogącą wywołać pożar są stopy procentowe banku centralnego. W niniejszym tekście przedstawimy ciekawe badanie, które pokazuje, jak polityka pieniężna wpływa na kreację kredytu i stabilność finansową. Innymi słowy, badanie przedstawia, jak działa system finansowy i obala dość powszechny mit powielany nawet we współczesnej literaturze naukowej.
Jak polityka monetarna wpływa na sektor bankowy? Wyjaśnienie modelu
Ekonomiści Peter Bofinger, Lisa Geißendörfer, Thomas Haas, Fabian Mayer w artykule naukowym “Schumpeter’s insights for monetary macroeconomics and the theory of financial crises” przedstawiają, jak polityka pieniężna wpływa na kredyty bankowe i stabilność finansową.
Dlaczego naszym zdaniem warto omówić powyższe badanie? Ponieważ zawiera ono wpływ stóp procentowych na akcję kredytową na podstawie „bankowej teorii kreacji kredytu”, czyli sytuacji, w której banki kreują kredyt „z niczego”, a nie jedynie z depozytów klientów. Warto mieć na uwadzę, że literatura naukowa opiera się wciąż w dużej mierze na mało praktycznej „bankowej teorii pośrednictwa finansowego”, gdzie podstawową funkcją banków jest pośredniczenie między oszczędzającymi a inwestującymi. Tym samym inwestycje (nowy zasób kapitału: maszyny, urządzenia, budynki etc.) są funkcją oszczędności w gospodarce i oczywiście popytu inwestycyjnego (chęci przedsiębiorców do zwiększenia inwestycji). W ten sposób depozyty gospodarstw domowych napędzają inwestycje.
Jednak obecnie system bankowy tak nie funkcjonuje. Banki kreują pieniądze z niczego, a więc sfera monetarna nie pokrywa się ze sferą realną. Innymi słowy, bank może stworzyć nowy kapitał w gospodarce i nie potrzebuje do tego oszczędności gospodarstw domowych. Bank pożycza klientowi pieniądze, tworząc w ten sposób jego konto depozytowe. Cały ten proces opisaliśmy w dwóch tekstach: 1) „Pieniądz jest kreowany głównie przez banki, nie państwo”, 2) Robert Mazurek, czyli butny, ekonomiczny ignorant [FELIETON].
Zatem poziom oszczędności gospodarstw domowych w ograniczonym stopniu wyjaśnia podaż kredytu. Za kreację pieniądza odpowiada głównie stopa procentowa banku centralnego wraz z innymi czynnikami jak ocena ryzyka banków (np. badanie zdolności kredytowej, na którą mogą wpływać różnego rodzaju regulacje, patrz: KNF i +5 p. proc. do stopy proc. NBP) czy ogólna sytuacja gospodarcza. W modelu przedstawionym przez P. Bofingera i in. (2023) popyt na kredyt jest ujemnie skorelowany ze stopą procentową i dodatnio skorelowany z poziomem aktywności gospodarczej.
Zobacz także: Kryzys bankowy w USA zażegnany?! Wsparcie dla banków stopniowo wygasa
Poniższy wykres w bardzo przystępny sposób przedstawia model „bankowej teorii kreacji kredytu”. Obniżenie stopy procentowej (iR) przesuwa podaż kredytów bankowych (LS) w dół wzdłuż krzywej popytu. W rezultacie dochodzi do spadku oprocentowania kredytów (iL) i nowej równowagi wielkości kredytów na wyższym poziomie (L).
Wnioski z modelu
Poniższa tabela w sposób syntetyczny przedstawia różnice między przestarzałym modelem funduszy pożyczkowych a pieniężnym modelem akcji kredytowej banków (bankowa teoria kreacji kredytu). Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, iż w pierwszym modelu główną rolę odgrywają gospodarstwa domowe decydujące o stopie oszczędności i tym samym o akcji kredytowej oraz stopie inwestycji. W drugim modelu zaś decydującą rolę mają banki, gdyż finalnie to one bezpośrednio wpływają na wielkość podaży pieniądza w gospodarce.
Zobacz także: Chiński producent elektryków odnotował 11-krotny wzrost zysków
Zwróćmy także uwagę na rolę banku centralnego, która w pierwszym modelu jest nieistotna (ang. irrevelant), podczas gdy w drugim modelu rola ta sprowadza się do określania stopy procentowej pożyczek (ang. costs of bank lending), co wpływa na kreację podaży kredytu poprzez popyt gospodarstw domowych i przedsiębiorstw (im niższy koszt, tym wyższy popyt i większa ekspansja monetarna). Oczywiście modele te są uproszczone, jednak bardzo klarownie wyjaśniają podstawowe procesy zachodzące w systemie finansowym. Bofinger i in. (2023) uświadamiają przede wszystkim, jak działa i jak nie działa system bankowy, co niestety wciąż nie wydaje się wiedzą powszechną.
