To właśnie tak wygląda mechanizm zarządzania walutą euro – Unia kocha biurokrację

Europejski System Banków Centralnych, czyli ESBC to organizacja zrzeszająca banki centralne państw członkowskich UE. Tak samo tych, które przyjęły oraz nie przyjęły euro, z Europejskim Bankiem Centralnym na czele. Jak powstała ta instytucja? Jakie pełni obecnie funkcje w gospodarce europejskiej? 

Jak powstał Europejski System Banków Centralnych?

Europejski System Banków Centralnych zaczął funkcjonować 1 stycznia 1999 roku, kiedy pierwsze państwa UE przyjęły walutę euro oraz przekazały swoje kompetencje polityki monetarnej. Związane jest to z Traktatem z Maastricht z 1992, który wprowadzał m.in. unię walutową (Więcej: Dzisiaj przypada 30. rocznica Traktatu z Maastricht! Co możemy powiedzieć po 30 latach istnienia UE?). Jednak konkretnie zapisy o powstaniu ESBC znalazły się w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską z 1992 roku.

Zobacz także: Strefa euro nie ma prawdziwych zwycięzców gospodarczych. Ma za to kilku przegranych [BADANIE]

Powstawanie całego systemu możemy podzielić na trzy główne etapy:

1. Lata 1990 – 1993 – Utworzenie wspólnego rynku wewnętrznego.
2. Lata 1994 – 1998 – Przygotowanie do wprowadzenia wspólnej waluty. Powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego we Frankfurcie.
3. Okres od 1991 do teraz – Przekazanie kompetencji polityki monetarnej Europejskiemu Bankowi Centralnemu i likwidacja Europejskiego Instytutu Walutowego.

Do ESBC należą wszystkie banki centralne Unii Europejskiej. Pierwszymi jedenastoma państwami, które przyjęły walutę euro, były: Hiszpania, Portugalia, Francja, Irlandia, Belgia, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Austria, Włochy, Finlandia. Następnie kolejno dołączyły: Grecja, Słowenia, Cypr i Malta, Słowacja, Estonia, Łotwa i Litwa.

Zobacz także: Gospodarka Europy w potrzasku! EBC znajduje się między młotem a kowadłem

Obecnie państwa znajdujące się poza strefą euro i chcące do niej należeć to: Rumunia, Bułgaria i Chorwacja. Chociaż w ostatnim czasie również Węgry wyrażały nieśmiałe chęci przystąpienia do strefy euro. Natomiast państwami spoza strefy i zobowiązanymi do przyjęcia waluty są: Szwecja, Polska, Czechy. W Unii Europejskiej mamy również jedno państwo, które zastrzegło sobie możliwość nieprzyjmowania wspólnej waluty, jest to Dania. Przed Brexitem również Wielka Brytania mogła zachować swojego funta.

Istnieją również kraje, które zawarły układ monetarny z Unią Gospodarczą i Walutową: Andora, Monako, San Marino, Watykan, a także państwa, które nie zawarły układu monetarnego z UGiW, ale przyjęły u siebie walutę euro jako oficjalną: Czarnogóra i Kosowo.

Istota Europejskiego Systemu Banków Centralnych

Europejski System Banków Centralnych nie posiada osobowości prawnej. Posiadają ją za to Europejski Bank Centralny oraz krajowe banki centralne. Można zatem powiedzieć, że dla waluty euro powstał cały system, a nie jeden scentralizowany bank decyzyjny. Stało się tak z kilku powodów. Przede wszystkim, aby nie skupiać całej bankowości centralnej w jednym punkcie. Dzięki pozostawieniu już funkcjonujących instytucji włączanych w jeden system możliwe jest korzystanie z ich doświadczenia i dorobku w poszczególnych państwach. Przez tzw. jednostki lokalne w państwach członkowskich instytucje finansowe mają łatwiejszy dostęp do bankowości centralnej.

Zobacz także: Bułgaria w strefie euro? Kraj złożył oficjalnie dokumenty do EBC

Europejski System Banków Centralnych możemy określić jako strukturę łączącą Europejski Bank Centralny z bankami krajowymi, które wykonują polecenia jednego ośrodka decyzyjnego. Jednak warto zaznaczyć, że w ESBC funkcjonują również banki państw, które nie przyjęły euro i zachowały swoją niezależność monetarną, w związku z tym nie wypełniają one podstawowych funkcji ESBC i nie mają prawa kształtować polityki monetarnej wspólnoty (Eurosystem). Składa się on z Europejskiego Banku Centralnego oraz z banków krajowych wykonujących podstawowe zadania traktatowe.

Europejski System Banków Centralnych — Zasady funkcjonowania i jego organy

Europejski System Banków Centralnych opiera się na czterech zasadach niezależności. Pierwszą z nich jest niezależność instytucjonalna. Zakazuje ona przyjmowania wytycznych od osób trzecich tj. polityków europejskich czy państwowych. Drugą zasadą jest niezależność personalna określona przez tryb powoływania i odwoływania członków kierownictwa banku. Ma ona zapewnić niezależność mianowania od innych instytucji. Następnie niezależność finansowa, która polega na tworzeniu i podziale funduszy banku w taki sposób, aby wykluczyć możliwości finansowego nacisku na bank. I na końcu niezależność funkcjonalna, która zabezpiecza uprawnienia oraz zdolności banku centralnego do kształtowania polityki pieniężnej i samodzielnego podejmowania decyzji w wypełnianiu pozostałych funkcji statutowych.

Zobacz także: Wysoka inflacja w strefie euro. Jakie działania podejmie EBC?

Organy ESBC, jaki i EBC są w rzeczywistości tymi samymi instytucjami. Najważniejszy z nich to Rada Prezesów. W jej skład wchodzą Zarząd EBC oraz prezesi krajowych banków centralnych strefy euro. Organ podejmuje decyzje dotyczące polityki monetarnej i wykonuje nałożone na zadania. Wydaje decyzje, dyrektywy i rozporządzenia.

Zarząd EBC składa się z Przewodniczącego, Wiceprzewodniczącego i 4 członków. Realizuje wytyczne Rady Prezesów oraz zajmuje się bieżącymi zadaniami EBC.

Na samym dole jest Rada Ogólna. Jej członkami są Prezes i Wiceprezes EBC oraz wszyscy prezesi krajowych banków centralnych Unii Europejskiej. Pełni głównie funkcje: doradczą, informacyjną oraz administracyjną. Ma za zadanie być łącznikiem i wymieniać informacje między wszystkimi bankami centralnymi a EBC. Zbiera dane statystyczne oraz przygotowuje coroczny raport EBC. Według założenia miała być organem tymczasowym, ponieważ zakładano, że wszystkie państwa UE przyjmą euro.

Zobacz także: Instrument ochrony transmisji, czyli nowe narzędzie EBC. Uchroni strefę euro przed kryzysem?

Rola Europejski Bank Centralny w systemie ESBC

Za całą wspólną politykę monetarną strefy euro odpowiedzialny jest bezpośrednio Europejski Bank Centralny, który jest również głównym ośrodkiem decyzyjnym. Jego kompetencje pozwalają na bieżąco reagować na sytuację rynkową. Jest również w pełni niezależny od innych instytucji unijnych oraz państw członkowskich. Ważną prerogatywą jest podejmowanie decyzji dotyczących polityki kursowej, która wcześniej leżała w domenie krajowych banków centralnych.

Organizacja banku była wzorowana na Deutsche Bundesbank, ponieważ cechowała go duża niezależność polityczna oraz finansowa, apolityczność w wyborze władz oraz kadencyjność członków organów decyzyjnych.

Podstawowym celem ESBC/EBC jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Obecny cel inflacyjny to 2% HICP w średnim okresie. Jednak również może wspierać politykę gospodarczą Unii, jeżeli nie koliduje to z wypełnianiem pierwszego celu. Mowa tutaj m.in. o stymulowaniu wzrostu gospodarczego, walce z bezrobociem, ekspansji eksportowej, unowocześnieniu gospodarki czy rozwoju regionalnym.

Zobacz także: Koleje Rosyjskie wzywają Unię Europejską do… zniesienia sankcji

Natomiast głównymi zadaniami ESBC/EBC są: określanie i realizacja polityki monetarnej w ramach strefy euro, dokonywanie operacji walutowych, przechowywanie i zarządzanie oficjalnymi dewizami państw należących do strefy euro, emisja euro, zapewnienie systemu rozliczeń pieniężnych oraz płatności.

Istnieją również dodatkowe zadania instytucji: gromadzenie danych i statystyk, działalność analityczno-badawcza, działalność nadzorcza, działalność prawotwórcza czy funkcje doradcze.

W porównaniu do kompetencji tradycyjnych banków centralnych EBC nie pełni nadzoru bankowego, który pozostał w kwestii krajowych banków centralnych, a także pożyczkodawcy ostatniej instancji.

Rola Eurosystem w systemie ESBC

Krajowe banki centralne po przyjęciu euro realizują głównie politykę wyznaczoną przez EBC oraz organy ESBC. One również mają prawo do emisji banknotów, jednak jedynie na zlecenie EBC.

To banki Eurosystemu zapewniają funkcjonowanie całej unii walutowej przez rozwinięte instytucje i struktury w poszczególnych państwach członkowskich. Realizują one zadania traktatowe, które zgodnie z zasadą decentralizacji przekazał im EBC. Oczywiście wciąż są mu podległe. Razem z EBC prowadzą konta instytucji kredytowych czy instytucji publicznych. Mogą prowadzić transakcje na rynkach finansowych, giełdach oraz przeprowadzać transakcje obrotem kruszcami.

Zobacz także: Jaka będzie polityka monetarna EBC? Zdaniem ekonomistów łagodna

EBC może żądać (i żąda), aby instytucje finansowe utrzymywały na kontach krajowych banków centralnych rezerwy minimalnej. Krajowe banki centralne zapewniają również komunikację z rynkami, działając jako ambasadorzy EBC w poszczególnych państwach. Państwa bez wprowadzonej waluty euro nie uczestniczą w działaniach Eurosystemu.

Strefa Schengen powiększy się o kolejne państwa. Gdzie pojedziemy bez paszportu?