MFW: Bliski Wschód potrzebuje progresji podatkowej!

Jak wskazują ekonomiści Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), systemy podatkowe na Bliskim Wschodzie działają nieefektywnie, przez co, stosunek przychodów podatków do PKB jest w tym regionie najniższy na całym świecie. Z tego powodu należy je zreformować. Zdaniem ekonomistów kraje z analizowanego regionu powinny uczynić swoje systemy podatkowe bardziej progresywnymi i zmniejszyć liczbę zwolnień od wszelkiego rodzaju danin. W taki sposób uzyskają one środki, których potrzebują ze względu na między innymi kryzys żywnościowy mający obecnie tam miejsce i uczynią swoje kraje bardziej sprawiedliwymi społecznie. 

Systemy podatkowe na Bliskim Wschodzie nie działają efektywnie

Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, stosunek zebranych podatków do PKB na Bliskim Wschodzie* jest niski nawet na tle innych rozwijających gospodarczo się regionów. Co więcej, z danych zaprezentowanych na wykresie wynika, że w latach 2008-2018 spadł on aż o 0,8 pkt proc. Jak wskazują analitycy MFW, sytuacja ta wynika z wielu czynników.

Zobacz także: Algieria zainwestuje 40 mld dolarów w poszukiwania i wydobycie ropy naftowej

Choćby dalej za zdecydowaną większość przychodów podatków (z wyłączeniem przychodów z gazu i ropy) odpowiadają opłaty pośrednie nałożone na towary konsumpcyjne. Co warto zaznaczyć, zwolnień od płacenia takowych jest wiele, a ich funkcjonowanie stosunkowo skomplikowane. Powoduje to, że niedofinansowane urzędy skarbowe na Bliskim Wschodzie mają problem z egzekwowaniem wspomnianych podatków i przez to ich ściągalność jest relatywnie niska.  

Podatki dochodowe na Bliskim Wschodzie

Problemem zdaniem analityków MFW, jest również mała progresywność systemów podatkowych na Bliskim Wschodzie. Choćby w niektórych państwach z tego regionu podatki od dochodu są liniowe. Na przykład w Arabii Saudyjskiej istnieje tylko jedna stawka PIT, która wynosi 20 proc. W innych zaś państwach stawki podatku są zbyt niskie i jest ich zbyt mało, aby podatek dochodowy prowadził do redystrybucji dochodów od bogatszych do biedniejszych gospodarstw domowych. Choćby w Iraku istnieją dwie stawki podatkowe, które wynoszą kolejno jedynie 5 i 10 proc. Choć, jak zaznacza MFW, niektórym państwom z analizowanego regionu udało się stworzyć stosunkowo progresywny podatek dochodowy. Takim krajem jest na przykład Algieria, co widać na poniższej tabeli.  

Wykres 1. Stawki podatku dochodowego w Algierii (1 DZD to ok. 0,0032 PLN)

To, że właśnie podatki dochodowe są jedną z najsłabszych stron wielu systemów podatkowych na Bliskim Wschodzie, jest o tyle intrygujące, iż to właśnie tam idea takiej formy daniny powstała. Jak informują ekonomiści MFW, pierwszy podatek dochodowy powstał i zaczął być ściągany właśnie w Egipcie ok. 5 tys. lat temu. Środki z niego uzyskane faraonowie inwestowali w infrastrukturę (spichlerze) i przeznaczali na żywność dla biednych w czasach niedoborów.  

Zobacz także: Sytuacja gospodarcza w Libanie: Planowany budżet pogłębi różnice w kraju

Systemy podatkowe na Bliskim Wschodzie powinny zostać zreformowane

Co warto zaznaczyć to, że systemy podatkowe na Bliskim Wschodzie nie są efektywne, stało się ostatnimi miesiącami szczególnie problematyczne. Ze względu na rosyjską inwazję ceny żywności osiągnęły historyczne maksima (o czym pisaliśmy m.in. tutaj: Realne ceny żywności są najwyższe od lat 60. XX wieku! Wskaźnik FAO przyjmuje rekordowe wartości). Co prawda obecnie spadają, ale nadal nad wieloma państwami na Bliskim Wschodzie wisi klęska głodu. Z tego powodu, jak wskazują analitycy MFW, tamtejsze rządy powinny jak najszybciej rozpocząć działania mające na celu zwiększyć przychody podatkowe, nie pogarszając przy tym sytuacji finansowej ubogich, a tak uzyskane środki przeznaczyć mi.n. na podniesienie bezpieczeństwa żywnościowego. 

W tym celu zdaniem ekonomistów MFW, kraje Bliskiego Wschodu powinny przeprowadzić szereg reform. Według nich należy wyeliminować znacząca ilość zwolnień od podatków, aby uczynić tamtejsze systemy podatkowe bardziej sprawiedliwymi i przejrzystymi. Do tego takie działanie usprawniałoby funkcjonowanie administracji skarbowej, ale jak zaznaczają analitycy, ona również musi zostać zmodernizowana, co już w niektórych państwach się dzieje. Choćby w Algierii czy Iranie aktualnie możemy przesyłać dokumenty elektronicznie do tamtejszych skarbówek. 

Zobacz także: Przychody z Kanału Sueskiego znów osiągnęły rekordowy poziom

Do tego zdaniem ekspertów niezwykle ważne jest to, aby systemy podatkowe na Bliskim Wschodzie były bardziej progresywne. W tym celu należałoby zmienić to, jak funkcjonuje podatek dochodowy w wielu krajach, aby bardziej przypominał ten algierski, niż ten saudyjski. Ponadto państwa z tego regionu powinny zacząć wprowadzać podatki od nieruchomości, które ze swojej natury najbardziej obciążają bogatych.

Bliski Wchód powinien kontynuować drogę wytyczoną kiedyś przez faraonów

Jak na końcu swojej analizy zaznaczają ekonomiści z MFW, jeśli opisane reformy uda się pomyślnie wprowadzić, dojdzie do trwałego zwiększenia przychodów podatkowych na Bliskim Wschodzie. Z kolei za nie kraje te nie tylko będą w stanie zapobiec kryzysowi żywnościowemu, ale również zmodernizować gospodarkę. Jak możemy wyczytać w analizie:

Kraje Bliskiego Wschodu mogą wykorzystać politykę podatkową do promowania rozwoju gospodarczego, zwiększenia włączenia społecznego i złagodzenia braku bezpieczeństwa żywnościowego, kontynuując drogę wytyczoną przez faraonów.

*Ze względu na to, że analiza MFW jest poświęcona głównie krajom Bliskiego Wschodu, w moim tekście będę używał zbiorczego określenia Bliski Wschód na Bliski Wschód i kilka krajów Azji Centralnej.

Nicolas Maduro zawarł umowy z prezydentem Turcji, Algierii i Iranu